‘Plansız büyüme' e-ticareti küçültür!

Çok uluslu strateji danışmanlık şirketi EY-Parthenon ve Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) iş birliğiyle gerçekleştirilen E-Ticaret Sektörü Araştırması’nın sonuçları açıklandı. Türkiye’de sektörün önde gelen şirket ve KOBİ’lerinin üst düzey yöneticileri ile yapılan anketler sonucu oluşturulan araştırma; sektörün COVID-19 salgını öncesi performansı ve salgının ciroya etkileri, normalleşme ve ciro beklentileri, gelecek öngörüleri, sektörü bekleyen risk ve bu risklere karşı alınması gereken aksiyonları ortaya koyuyor.

Mayıs-Haziran aylarında gerçekleştirilen araştırmaya katılan e-ticaret şirketleri; pureplay perakendecilik, omnichannel perakendecilik, dijital pazar yerleri ve e-ticaret altyapı/hizmet sağlayıcılığı alanlarında faaliyet gösteriyor. KOBİ’lerin faaliyet gösterdikleri alt sektörler; yapı-bahçe-araç ürünleri, giyim, kozmetik-kişisel bakım, mobilya-ev ürünleri, kitap-hobi ürünleri, elektronik, gıda-içecek, gıda dışı süpermarket ürünleri ve beyaz eşya sektörlerinden oluşuyor.

Ekonomik durgunluğu hafifletti

Araştırma sonuçlarına göre; e-ticaret sektörü 2020 yılına uzun yıllardır sürdürdüğü büyüme trendi ile başladı; sektörün %84’ü salgından önce 2020 yılı başında enflasyon oranında ya da üzerinde büyüme kaydediyordu.

Araştırma, pandemi sürecinde e-ticaret talebinin arttığına ve sektör şirketlerinin yükselen talebe cevap verebildiğine işaret ediyor. Araştırmada e-ticaret sektörünün bu süreçte hem tüketici ihtiyaçlarının aksama olmadan karşılanmasının sağlanmasına hem de ekonomik durgunluğun hafifletilmesine destek olduğuna vurgu yapılıyor.

Fiziksel mağaza ve kargo

Araştırmaya katılan e-ticaret şirketi yöneticilerinin %78’i salgın etkilerinin görülmeye başladığı mart ve nisan aylarında şubat ayına göre ciro artışı yaşandığını ifade ediyor. Öte yandan araştırma pandeminin KO-Bİ’ler üzerindeki etkilerinin daha olumsuz olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmaya katılan KOBİ’lerin %47’si aynı dönemde ciro düşüşü yaşandığını, %41’i ise ciro artışı yaşandığını belirtiyor. Araştırma sonuçlarına göre; e-ticaret yanında fiziksel mağazası da olan KOBİ’ler ciro düşüşünde ön plana çıkıyor. Ciro düşüşünün bir diğer sebebi olarak daha küçük ölçekli olan KO-Bİ’lerin lojistik ve kargo sıkıntılarından daha fazla etkilenmeleri gösteriliyor.

Normale geçiş 3 ay sonra

E-ticaret şirketi yöneticilerinin %94'ü salgının ortadan kalkmasının yılın son çeyrek dönemine veya daha ilerisine kalabileceğini öngörüyor. Bununla birlikte yöneticilerin %50'si tüketici davranışlarında normalleşmenin salgının sona ermesinin ardından en az 3 ay sonra gerçekleşebileceğini düşünüyor. E-ticaret şirketi yöneticileri e-ticaret sektörünün 2020'de ortalama %32 büyüme göstereceğini öngörürken, KOBİ'ler ortalama %23 büyüme bekliyor. Ciro düşüşü yaşayan KOBİ'lerin çoğunluğu toparlamanın 6 aydan uzun süreceğini düşünürken, ciro artışı yaşayanların yarısı artışın kalıcı olacağını öngörüyor.

İstihdamda artış tahmini

Araştırma sonuçları; e-ticaret sektöründe gelecek dönemde yeni istihdam yaratılacağına işaret ediyor. Sektör yöneticileri 2020'de yaşanması beklenen büyümeyle birlikte bir önceki yıla kıyasla %20'nin üzerinde bir istihdam oluşturulacağını düşünüyor. Pandemi dönemindeki e-ticaret talep patlamasının sektör oyuncularını çok hızlı biçimde operasyonlarını büyütmeye ittiğine ve kısa sürede planlanamadan gerçekleşen büyümenin e-ticaret oyuncularının operasyonlarında önemli sorunlara yol açtığına işaret ediyor. E-ticaret sektörü; depo organizasyonundaki bozulmalar, sipariş hazırlama süreçlerindeki aksamalar ve iade süreçlerinde yaşanan aksaklıklar gibi hızlı büyümenin getirdiği operasyonel sıkıntıların derinleşmesini ve büyümeyi finanse edecek likidite sıkıntılarını 6-12 aylık dönemde sektör için yüksek risk barındıran alanların başında görüyor.

Sektör oyuncularının %78'i operasyonların büyütülmesinde yaşanan likidite sıkıntısının sektörün sürdürülebilir büyümesi önünde engel teşkil ettiğini ifade ediyor. Katılımcıların %44'ü de kalifiye eleman bulunamamasını operasyonların büyütülmesinin önünde görülen bir diğer engel olarak belirtiyor.

Tedarikte çeviklik şart

Bununla birlikte pandemi sürecinde alınan karantina önlemleri, ithalat sıkıntıları, bazı üretim tesislerinin kapanması ve ulaşımda yaşanan sıkıntılar sebebiyle sektörde önemli tedarik sıkıntıları yaşandığı belirtiliyor. Araştırma sonuçlarına göre; kurye/kargo şirketlerinin beklenen performansı gösterememesi sektörün geleceği için en büyük riskler arasında yer alıyor. Kargo operasyonlarının e-ticaret ile benzer seviyelerde büyüyememesinin e-ticaret büyümesini limitleyeceği gibi müşteri memnuniyetsizliğine sebep olduğu vurgulanıyor. Ürün tedarikinde yaşanacak sıkıntılar hem e-ticaret yöneticilerinin hem de KOBİ'lerin yaklaşık %75'i tarafından gelecekte yaşanabilecek bir sıkıntı olarak öne çıkıyor.

Tedarik zincirini sürdürülebilir kılan şirketler daha avantajlı

Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Emre Ekmekçi konu ile ilgili olarak, şu değerlendirmeyi yaptı: "Büyümesi beklenen sektörde kazançlı çıkacakların, bu büyüme fırsatını yakalamış olan oyuncular olacağını düşünüyoruz. Hem şirketler hem de KOBİ'ler salgın sürecinde kargo ve ürün tedariki konusunda sıkıntı yaşadılar. Tedarik sıkıntıları sektör önünde bir risk teşkil ettiğinden tedarik zincirini sürdürülebilir kılan şirketler avantaj sağlayacaktır. Hem fiziksel kanalda hem de dijital kanalda satış yapan KOBİ'lerin %63'ü fiziksel kanallarında yaşanan sıkıntılar sebebiyle ciro düşüşü yaşadılar. Dolayısıyla dijital kanalda satışları olmasaydı bu KOBİ'lerin yaklaşık yarısı için ciro düşüşleri %50 daha fazla olacaktı. Sektörde kazançlı çıkacak diğer oyunculara baktığımızda, dijital kanal operasyonlarını fiziksel mağazalarından ayrı olarak yürüten ve salgın öncesinde dahi dijital kanallarının cirolarındaki payı yüksek olan omnichannel oyuncular öne çıkıyor."

Talep canlılığının sürdürülmesi için vergi indirimleri bekleniyor

EY-Parthenon Türkiye Sorumlu Ortağı Elif Koç, "Salgın sürecinde e-ticaret oyuncuları, başta vergi ertelemeleri olmak üzere devletin sağladığı desteklerden kısmen faydalandılar" açıklamasıyla şu değerlendirmeyi yaptı: "Sektör genelinde katılımcıların %39'u muhtasar ve KDV ödemelerinin ertelenmesi, %28'i de çalışanların SGK ödemeleri ve KÇÖ desteklerinden faydalanmış durumda. Sektör KOBİ'lerinde KDV ve muhtasar ödemelerinin ertelenmesinden faydalananlar %28, faydalanmayı planlayanlar ise %26'dır. KOBİ'lerin %27'si KGF destekli finansman ve Ekonomik İstikrar Kalkanı kredi desteklerinden, %26'sı da işe devam kredisinden faydalanmayı planlıyorlar. Sektörün gelecek için öncelikli talepleri ise talep canlılığının sürdürülmesini sağlayacak vergi indirimleridir. Sektör KOBİ'lerinin vergi indirimlerine ek öncelikli talepleri ise kira destekleri (%50), fatura destekleri (%37) ve tedarikçi destek programı finansman desteklerinden (%32) oluşuyor."