Petrol 100 doları görebilir ancak 2024’te geri gelir

Elif KARACA

Ham petrol fiyatları son haftalardaki yükselişini devam ettirerek dün 100 dolar bandına iyice yaklaştı. Brent petrolün varil fiyatı yüzde 1.05 yükselişle 97.56 dolar seviyesini görürüken, ABD ham petrolü de bir yıldan uzun süredir ilk defa 95 doları aştı. Dünyanın en büyük üreticileri Suudi Arabistan ve Rusya'nın yıl sonuna kadar petrol üretimlerinde kesintiye gitmeleri, gelecek aylarda piyasalarda arz sıkıntısı yaşanacağı beklentisini artırarak fiyatlardaki yükselişi desteklemeye devam ediyor. Ancak dünkü yükselişte buna ek olarak arz talep dengesindeki açığın daha da artabileceği endişesi etkili oldu. ABD’de petrol fiyatları için önemli bir hub olan Cushing, Oklahoma’daki stoklar 22 milyon varilin altına inerek Temmuz 2022’den bu yana görülen en düşük seviyede açıklandı. Yükselişi destekleyen bir veri de ABD Enerji Enformasyon İdaresinden (EIA) geldi. EIA, ülkedeki ticari ham petrol stoklarının geçen hafta yaklaşık 2 milyon 200 bin varil azalarak 416 milyon 300 bin varil seviyesine gerilediğini açıkladı. Piyasa beklentisi, stokların 1 milyon 586 bin varil artacağı yönündeydi. Dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin'de açıklanan bazı verilerin talebin artacağı beklentisini güçlendirmesi de, petrol fiyatlarını yukarı yönlü hareketini destekleyen unsurlar arasında. Bunlara ek olarak, Çin’de bugün başlayıp bir hafta sürecek sonbahar festivali tatili nedeniyle yolculuk yapanların sayısında ve yakıt talebinde artış olması bekleniyor. Petrol fiiyatlarının kritik 100 dolar seviyesine yaklaşmasıyla piyasaların odağı da enflasyon görünümü ve merkez bankalarının izleyeceği para politikasına etkisine çevrilmiş durumda. Petrol fiyatlarında gerçekleşen her yükseliş enflasyon endişeleri tetiklemesi ihtimali nedeniyle dikkatle izleniyor. Çok sayıda uzmana göre petrolün 100 dolar seviyesini görmesi an meselesi olabilir. Ancak yine aynı uzmanlar, bu seviye yakın zamanda geçilse de fiyatların bu bölgede çok uzun bir süre kalmayacağı görüşünde birleşiyor. Avrupa’nın önde gelen bankalarından SAXO Bank Emtia Bölüm Başkanı Ole Hansen Brent petrolünün kısa süreli olarak 100 doları görme ihtimali olduğunu, ancak gelecek yıl yeniden 80 dolar seviyelerine geri gelmesini beklediklerini belirtiyor.

EKONOMİ gazetesine konuşan Hansen, Almanya'nın başını çektiği Avrupa'daki ekonomik zayıflığın 2024'ün başlarında ABD'ye de yayılmasını beklediklerini, buna Çin'deki ekonomik zorlukların eklenmesiyle küresel makroekonomik görünümün 2024'te petrol piyasasında gevşemeye işaret ettiğini belirtiyor. ING Bank Emtia Stratejisti Warren Patterson da “Brent’in varil başına 100 doları geçmesi an meselesi” yorumunu yapıyor, ancak ekliyor: ”Yine de artan baskıyla birlikte OPEC+’ın arz kesintisini büyük olasılıkla yumuşatacak olması nedeniyle herhangi bir sıçramanın kısa ömürlü olacağını düşünüyoruz”. SAXO Bank Emtia bölüm başkanı Hansen'nin sorularımıza verdiği yanıtlar.

Ham petrol fiyatları son dönemde mayıs ayındaki 72 dolardan bugün 97 dolara kadar güçlü bir yükseliş kaydetti. Bu önemli artışın nedeni neydi?

OPEC+ üreticilerinin nisandan bu yana başlattığı bir dizi üretim kesintisi, seyahat aktivitesi ve benzin ve dizel talebinin çok güçlü olduğu bir dönemde piyasayı son günlerde önemli ölçüde sıkıştırdı. En son yükseliş, petrole dayalı ekonomisinin çeşitlendirilmiş bir yapıya geçişini finanse etmek isteyen Suudi Arabistan'ın üretimde günlük 1 milyon varil tek taraflı kesintiyi duyurmasıyla Temmuz ayı başlarında başlamıştı.

Büyük yatırım bankalarından bazıları yılsonu fiyat beklentilerini 100 dolara yükseltti. Sizce petrol ne kadar yükselir?

Brent petrolünün kısa süreli olarak 100 doları görme ihtimali var, ancak gelecek yıl yeniden 80 dolar seviyelerine geri gelmesini bekliyoruz. Brent'in 100 dolara ulaşması yönünde kısa vadeli bir risk görüyorum. Ancak sonrasında, Almanya'nın başını çektiği Avrupa'daki ekonomik zayıflık, 2024'ün başlarında ABD'ye de yayılacak gibi görünüyor. Çin'in de kendi ekonomik zorluklarıyla uğraşmasıyla küresel makroekonomik görünüm, 2024'te petrol piyasasında gevşemeye işaret ediyor.

ABD’nin önde gelen bankalarından biri artan petrol fiyatlarının talep yıkımına yol açabileceğini söylüyor. Katılıyor musunuz?

Euro bölgesi ve ABD'deki resesyon beklentileriyle birlikte (her ne kadar ABD'de hafif bir resesyon beklense de) petrol talebi konusunda neler söylemek istersiniz? Kesinlikle katılıyorum. Yükselen petrol ve akaryakıt fiyatlarının enflasyon endişelerini bir kez daha artırdığını, dolayısıyla ABD Merkez Bankası'nı (Fed) faiz oranlarını daha uzun süre yüksek tutmaya zorladığını ve potansiyel olarak bu süreçte büyümeye zarar verdiğini zaten görüyoruz. Sadece ABD'de değil, tüm dünyada durum böyle. Yükselen ABD tahvil getirileri doları desteklediği için yerel para birimleriyle enerji alımları daha da pahalı hale geliyor.

PARA BİRİMİ ZAYIF ÜLKELER PARA BİRİMİ ZAY İÇİN EKSTRA YÜK

Petrol fiyatlarındaki artışların küresel ekonomiye ve Türkiye gib enflasyonun çok yüksek olduğu ülkelere ne gibi etkileri olacak?

Ekonomik büyüme, faiz oranları ve enflasyon üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, uzun süreli ekonomik zayıflık artan petrol fiyatlarının kaçınılmaz bir sonucu gibi görünüyor. Faiz ve enflasyon üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, artan petrol fiyatlarının kaçınılmaz olarak beraberinde uzun süreli bir ekonomik zayıflığı getirdiğini söyleyebiliriz. Buna ek olarak ABD tahvil getirilerindeki yükselişe eşlik eden güçlü dolar, dolar bazlı olmayan ülkeler için durumu daha da kötüleştiriyor. Dolar cinsinden yüksek petrol fiyatları, yerel para birimlerinde daha da sert hissediliyor. Dolar cinsinden fiyatlanan Brent ham petrolünün fiyatı yılbaşından bu yana yüzde 11 oranında artış gösterirken, Türk lirası cinsinden artış ise yüzde 62 civarında gerçekleşti. Bu arada dizel, jet yakıtı ve kalorifer yakıtının hammaddesi olan motorin, dolar bazında %3,5 arttı. Türk Lirası fiyatı da yüzde 52 oranında arttı. Bütün gelişmeler ise para birimlerinin zayıf olduğu ülkelere ekstra yük getiriyor.