Özel bankalar ticari kredide gaza bastı

Şebnem TURHAN

Uygulanan para politikası ve normalleşme adımlarıyla kredi piyasasındaki iyileşme gözle görünür hale geldi. Ticari kredilerde küçülen özel bankalarda büyüme hızı son haftalarda kamu bankalarını geride bıraktı ve yüzde 25’e çıktı.

Türkiye ekonomisinde cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında uygulanmaya başlayan sıkı para politikası ile normalleşme ve sadeleşme adımları bankacılık sektöründe değişim yarattı. Seçimler öncesinde düşük faiz politikası nedeniyle ticari kredi vermekten kaçınan başta özel bankalar son haftalarda yeniden sahneye dönüyor. Merkez Bankası verilerine göre bankacılık sektöründe 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış kurumsal kredi kartları hariç ticari kredi büyümesi 1 Aralık haftası itibariyle yüzde 21,3 olurken özel bankalarda büyüme yüzde25’e çıktı. Kamu bankaları ise aynı hafta yüzde 18,31 büyüme ile özel bankaların büyüme hızının gerisinde kaldı.

Toplam kredi büyümesi yüzde 60’a dayanmıştı

Merkez Bankası verilerine göre seçim öncesi 26 Mayıs yani son hafta bankacılık sektöründe 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış kredi büyümesi yüzde 57,9 seviyesinde bulunuyordu. Arındırılmamış olarak tüketici kredi büyümesi yüzde 72,8 seviyesinde ticari kredi büyümesi 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ise yüzde 44,8 idi. Aynı hafta özel bankalarda toplam kredi büyümesi yüzde 44,8 oldu. Özel bankalarda arındırılmamış tüketici kredi büyümesi yüzde 82, 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi ise yüzde 13,13 seviyesinde bulunuyordu. Kamu bankalarında aynı hafta toplam kredi büyümesi yüzde 72,8, tüketici kredi büyümesi yüzde 71,7, ticari kredi büyümesi ise yüzde 62,8 idi.

İlk faiz artışı sonrası özelde negatife döndü

Haziranda politika faizinde ilk artışın gerçekleşmesini takip eden haftalarda ise toplam kredi büyümesi yüzde 25,8’e kadar indi, tüketici kredi büyümesi yüzde 34,1’e, ticari kredi büyümesi ise yüzde 22,5’e geriledi. Özel bankalarda tolpam kredi büyümesi yüzde 18,2’ye inerken tüketici kredi büyümesi yüzde 47,7 seviyesinde kaldı, en net değişim ise yüzde 5,11 ile ticari kredide küçülme yaşanması oldu. Kamu bankaları temmuzun ilk haftası toplam 34,1 kredi büyümesine imza atarken tüketici kredi büyümesi yüzde 28,4, ticari kredi büyümesi ise yüzde 24,4 oldu.

Takip eden aylarda hem para politikasında sıkılaşmanın derecesinin artırılması hem de makroihtiyati önlemlerde sadeleşme adımlarıyla kredi büyüme hızları yüzde 20’nin altına geriledi, eylülün son haftalarına kadar özel bankalarda ticari kredi daralması devam etti. Öyle ki ağustos ortasında özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 14,22 daralma gösterdi.

Özel bankalar büyümede kamuyu geçti

Ticari kredi faizlerinin sıkı para politikasının etkisiyle eylül başında yüzde 40’ın üzerine çıkmasıyla birlikte eylül sonunda bankacılık sektöründe yavaş yavaş ticari kredi muslukları açılmaya başladı. Takip eden haftalarda kamu bankaları yüzde 25’in üzerinde büyüme gösterirken özel bankalar yeniden çift haneli büyüme rakamlarına ulaştı. Ancak kasım ayı Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısı sonrasında ise özel bankalar ticari kredide daha hızlandı ve büyümede kamu bankalarını geride bıraktı. Merkez Bankası verilerine göre ortalama kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesapları hariç ticari kredi faizlerinin yüzde 52,04’e yükseldiği 1 Aralık haftasında özel bankaların ticari kredi büyüme hızı yüzde 25’e çıktı, kamu bankalarında ise yüzde 18,32’ye geriledi. Toplam bankacılık sektöründe ticari kredi büyümesi de yüzde 21,3’e yükseldi.

Öte yandan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık verilerine göre de 1 Aralık ile biten hafta itibariyle sektörde toplam kredi hacmi 85 milyar 876 milyon lira artarak 11 trilyon 228 milyar 402 milyon liradan 11 trilyon 314 milyar 278 milyon liraya yükseldi. Bu dönemde taksitli ticari kredilerin tutarı 8 milyar 797 milyon lira artarak 1 trilyon 333 milyar 371 milyon liraya çıktı. Aynı hafta kamu bankalarının ticari kredi hacmi 4 trilyon 749 milyar 597 milyon liraya çıkarken yerli özel bankalarda 2 trilyon 81 milyar 622 milyon liraya, yabancı bankalarda ise 1 trilyon 926 milyar 358 milyon liraya ulaştı.

Başkan Erkan da özel bankalara dikkat çekmişti

Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan da kredi piyasasındaki iyileşmeye konuşmalarında dikkat çekiyor. Başkan Erkan, İstanbul Sanayi Odası Meslek Komiteleri Ortak Toplantısı’nda yaptığı konuşmada 2023’ün ilk yarısında görülen hızlanmanın ardından, ticari kredi büyümesi mayıs ayı sonunda durma noktasına geldiğini hatırlatarak “Gerek öncesindeki aşırılık gerekse sonrasındaki ani duruş hem firmalarımız hem de bankacılık sistemi için sağlıklı değildir. Bu değerlendirme ışığında hızla harekete geçerek piyasa mekanizmasının yeniden tesisini sağladık” dedi. Erkan, reel sektöre Türk lirası cinsinden kredi akışının toparlanmasıyla ticari kredi büyümesi dengeli ve sürekli bir yapıya kavuştuğunu belirterek “Kredi piyasası mekanizmasının işlevselliğindeki iyileşme, özel ve kamu bankaları ayrımında da kendini göstermiştir. Özel bankalar da ticari kredi büyümesinde etkin bir rol üstlenir hale gelmiştir” diye konuştu.

Kamu bankalarında tüketicide küçülme sürüyor

Merkez Bankası verilerine göre ticari kredi büyümesi yavaşlayan kamu bankaları tüketici kredilerinde ise daralmasını hızlandırdı. 1 Aralık haftası itibariyle arındırılmamış olarak 13 haftalık yıllıklandırılmış tüketici kredi küçülmesi kamu bankalarında yüzde 15,5 oldu. Buna karşılık özel bankalar tüketici kredisi büyümesinde de hızlandı. 1 Aralık haftası itibariyle özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış tüketici kredi büyümesi yüzde 31,1’e yükseldi. Bankacılık sektöründe ise tüketici kredi büyümesi yüzde 11,3’e çıktı. Yine Merkez Bankası verilerine göre ihtiyaç kredi faizleri 1 Aralık haftasında yüzde 61,3’e yükseldi. Taşıt kredi faizleri yüzde 38,1’e, konut kredi faizleri ise yüzde 42,6’ya geriledi.