Orta sınıf kalmadı: 18 yılda maaşlar nasıl eridi?

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Gelir Dağılımı İstatistikleri 2024 yılı verilerini açıkladı.

Verilerde, en üst gelir grubunun payının son 1 yılda sınırlı da olsa gerilediği görüldü. Buradaki pay gerilemesi diğer gelir gruplarında eşit şekilde artışa yol açarken, gelir adaletsizliğinde önemli bir gösterge olan Gini katsayısı da sınırlı da olsa 2023’e göre geriledi.

Peki Türkiye’de gelir dağılımı yıllar öncesine göre ne durumda?

Gelirde adalet 18 yılda nasıl değişti?

Gini katsayısı, değer aralığı 0 ile 1 arasında olan, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında eşitsizliği ifade eden bir göstergedir. 

Türkiye’de 2024 yılında Gini katsayısı 2023 yılına göre iyileşme gösterdi. Ancak 2006’dan bu yana bakıldığında, ortaya çıkan tabloda, 2014 yılından sonra bozulmanın hızlandığı gelir adaletsizliğinde, son bir yıldaki iyileşme, zirveden gerileme haline dönüştü.

Gelir dağılımında yine en üst yüzde 10’luk gelir grubunun aldığı payın en alt yüzde 10’luk gelir grubuna oranına bakıldığında da Gini’deki kadar olmasa da yüksek farkı koruduğu da görülüyor.

Orta sınıfın yok olması

Türkiye’de en üst yüzde 20’lik gelir grubunun aldığı pay 2024’te 2023’e göre gerilerken, yine zirvedeki yerini koruduğu görüldü. En zengin kesim yüzde 48,1 ile pastanın yarısını almaya devam ediyor.

18 yıllık periyoda bakıldığında son 10 yılda dağılımdaki bozulma özellikle dikkat çekiyor.

2006’dan bu yana verilere bakıldığında, gelirini en üst ve en alt grubun artırdığı, orta kısımda yer alan yüzde 20’lik grupların ise gerilediği görülüyor.

2014’ten bu yana pastadan aldığı payı artıran tek grup en zengin kesim oldu. Yine son 5 yılda da payını artıran kesim en üs yüzde 20’lik grup olurken, bu dönemde gelirlerdeki en yüksek artış da bu kesimde oldu.

Maaşlardaki erime

Gelir dağılımı verilerinde yer alan, hanehalkı fertlerinin esas işteki durumlarına göre yıllık ortalama esas iş gelirlerine bakıldığında da bozulmanın şekli görülüyor.

Son 1 yılda yani 2023’ten 2024’e en yüksek artışın maaşlar/ücretler olduğu görüldü. Onu kendi hesabına çalışanlar, işverenler ve yevmiyeli iş yapanlar takip etti.

Ancak 18 yılda en büyük erime maaşlarda görüldü. 2006 yılında bu yana gelirlerdeki değişimde yüzde 3.845 oranında işverenler kazancını artırırken, yevmiyeli çalışanların kazancı yüzde 3114 oranında arttı. Kendi hesabına çalışanların kazancı yüzde 2909 oranında artarken, maaş/ücret kazancı olanların geliri yüzde 2213 oranında arttı. Bu da gelirlerdeki dağılımı etkileyen önemli faktörlerden biri oldu.