Normalleşme enflasyonu yukarı çekti

ŞEBNEM TURHAN

Haziran ayında enflasyon beklentilerin neredeyse iki katı, yüzde 1,13 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 12,62’ye yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre yıllık enflasyonda bu denli yüksek artışın en büyük nedeni koronavirüs önlemleri kapsamında yeniden hizmet vermeye başlayan sektörlerdeki yüksek zamlar oldu. Otobüs ve uçak biletlerine gelen çift haneli zamlarla ulaştırma grubu ve yeniden açılan lokanta ve otellerdeki fiyat artışları enflasyonu olumsuz etkiledi. Merkez Bankası mayıs Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini indirmeyerek aslında haziranda yüksek enflasyon beklentisini de ortaya koymuştu. Analistler enflasyonda yılsonu tek hane hedefinin de riskte olduğu görüşünde. Merkez Bankası’nın ise yılsonu enflasyon beklentisi yüzde 7,4.

Çekirdek enflasyonda bozulma var

Analistler ve Merkez Bankası zayıf talep nedeniyle özellikle çekirdek enflasyon eğiliminde düşüş beklerken durum tersine döndü. Çekirdek enflasyon göstergelerinde de bozulma var. Talepte ilk etapta yaşanan büyük, hızlı ve belli kalemlerde toparlanma enflasyonu negatif etkiledi. Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği işlenmemiş gıda, enerji, içki ve sigara ile altın hariç hesaplanan B çekirdek enflasyonu aylık yüzde 1,86 arttı ve yıllık yüzde 11,95’e yükseldi. Enerji, gıda ve içecekler, içki ve sigara ile altın hariç hesaplanan C çekirdek enflasyonu aylık yüzde 2,13 ile manşet enflasyondan hızlı arttı ve yıllık C çekirdek enflasyonu yüzde 11,64’e çıktı.

TÜİK verilerine göre enflasyonu en olumlu etkileyen grup gıda ve içecek oldu. Her ne kadar yüzde 25,97 artan taze fasulye haziran ayının zam şampiyonu olsa da taze sebze ve meyve fiyatlarında aylık yüzde 7,5 düşüş yaşandı. Bu grupta işlenmiş gıdada haziranda yükseliş yaşandı. İşlenmiş gıdada yüzde 0,58 aylık artışa karşın ekmek ve tahıllarda yüzde 0,92’lik yükseliş yaşandı. Nisanda oldukça yüksek fiyatlı olan soğan ve patateste de yüzde 20 düşüş yaşandı. Domates de yüzde 23 fiyat düşüşüyle öne çıktı.

Önlemin maliyeti ve artan talep zam oldu

Ancak koronavirüs kısıtlamaları sonrasında yeniden açılan sektörlerde aynı durum gözlenmedi. Otobüs biletleri yüzde 23,5, uçak biletleri yüzde 12,4 zam gördü. Sektörler koronavirüs önlemleri nedeniyle artan maliyetlerini fiyatlara yansıttı. Bunun yanı sıra uluslararası petrol fiyatlarındaki yükseliş benzin, motorin ve LPG fiyatlarını da artırdı. Benzinde yüzde 7,5, motorinde yüzde 6,5, LPG’de yüzde 5,8 zam var. Yine düşük faizli kredi fırsatıyla artan talep otomobil fiyatlarına da zam olarak yansıdı. Benzinli ve dizel otomobillerde yüzde 4,8 fiyat artışı oldu.

Yine normalleşme adımları kapsamında işe başlayan lokanta ve oteller de koronavirüs önlemleri için aldıkları tedbirlerin maliyetini ve işlerindeki düşüşün faturasını müşteriye zam olarak yansıttı. Lokanta ve oteller grubunda bulunan kebaplar yüzde 3,3 döner yüzde 4,5 pizza yüzde 2,1, burgerler yüzde 2,6 pideler yüzde 3,1 hazır yemekler yüzde 2,7, ayran yüzde 4, kola yüzde 4,5, sıcak içecek yüzde 4,5 zamlandı.

Memura ve emekliye enflasyon zammı

Memurlara bu yılın ilk yarısında uygulanan toplu sözleşme doğrultusunda maaşlara yüzde 4 artış yapılmıştı. Bu yılın ilk yarısında enflasyonun yüzde 4’ü aşan kısım kadar memurlara enflasyon farkı da veriliyor. Yılın ilk 6 ayında yüzde 5,75 olarak gelen enflasyon oranı sonrasında memur ve emeklilerin temmuz maaşlarına yüzde 1,75 enflasyon farkı yansıtılacak. Memur ve memur emeklisi 1,75 enflasyon farkı alırken Bağ-Kur ve SSK emeklileri ise 5,75 maaş zammı alacak. Böylece, en düşük işçi emeklisinin aylığı 5,75 enflasyon zammıyla bin 263 TL’den bin 335 TL’ye yükseldi. En düşük esnaf emeklisinin aylığı da bin 539 liradan bin 627 TL’ye yükseldi. En düşük çiftçi emeklisinin aylığı bin 451 liradan bin 534 TL’ye çıktı. Eşi çalışmayan, iki çocuklu olduğu varsayılan en düşük memur maaşı 4 bin TL’den 4 bin 230 TL’ye yükselecek. En düşük emekli memur aylığı da yılın ikinci yarısında 2 bin 661 TL’den 2 bin 814 TL’ye çıkacak.