Net ihracat büyümeyi aşağıya çekmeye devam edecek

Ali Orhan Yalçınkaya

2023 yılı Ağustos ayında ihracat birim değer endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1.8, ithalat birim değer endeksi yüzde 16.1 oranında geriledi. Miktar endekslerine baktığımızda ise ihracat miktar endeksi yüzde 3.4, ithalat miktar endeksi yüzde 10.9 oranında artış kaydetti.

Ocak-Ağustos dönemi itibariyle ise ihracat birim değer endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0.8 artarken, ithalat birim değer endeksinin yüzde 12.0 oranında gerilediğini görmekteyiz. Miktar endeksleri ise ihracatta yüzde 0.9 azalırken, ithalatta yüzde 17.5 artış olduğuna işaret ediyor.

İhracat geçtiğimiz yılın Ağustos ayına göre yüzde 1.6 oranında artarak 21.6 milyar dolara yükselirken, ithalat yüzde 6.9 oranında azalarak 30.3 milyar dolara gerilemişti.

İhracattaki artışın 3.4 yüzde puanı ihracat miktarının reel olarak artışından kaynaklanırken, ihraç fiyatları 1.8 yüzde puan azalış yönünde etkilemiştir.

İthalattaki azalışın detaylarına baktığımızda ise reel olarak ithalat 10.9 yüzde puan ile artarken, ithalat fiyatlarının ise 16.1 yüzde puan gerilediği görülüyor.

Dış ticaret haddi ise geçtiğimiz yılın Eylül ayında 72.3 değeri ile tarihi düşük seviyesini gördükten sonra Temmuz ayında 89.6 düzeyi ile 2021 yılı Temmuz ayından bu yana gördüğü en yüksek seviyeye çıktı. Ağustos’ta azalarak 86.8 değerine geriledi.

Dış ticaret haddinin 100'ün altında olması dış ticarete konu malların baz yılına göre pahalıya alınıp, ucuza satıldığı için ülke aleyhine bir gelişmeyi göstermektedir.

Büyüme reel olarak hesaplandığından, net ihracatın büyümeye katkısında reel ihracat ve ithalat artışı kritik önem arz ediyor.

İthalat miktar endeksinin ihracat miktar endeksinin üzerinde seyrediyor olmasının da etkisiyle 2022 yılının son çeyreğinden itibaren net ihracat büyümeye olumsuz katkı vererek aşağıya çekti. Nitekim geçtiğimiz yılın son çeyreğinde 3.2 yüzde puan, bu yılın ilk çeyreğinde 3.4 ve ikinci çeyreğinde 6.3 yüzde puan ile negatif katkı vermişti.

Üçüncü çeyrek ortası itibariyle de ithalattaki reel artışın ihracatın üzerinde olması, net ihracatın büyümeyi aşağıya çekmeye devam edeceğine işaret ediyor.

2024 –2026 dönemini kapsayan OVP’de 2023 yılı için net ihracatın büyümeye katkısının 2.9 yüzde puan ile negatif yönde olacağı öngörülürken, 2024 yılında ise büyümeye 0.4 yüzde puan olumlu katkı vereceği tahmin edilmişti.