Merkez Bankası: Kapanmaya bağlı olarak bazı kalemlerde fiyat artışı düşük seyretti

Merkez Bankası, Mayıs döneminde yıllık enflasyonun enerji ve temel mal  gruplarında gerilerken, gıda grubunda yatay seyrettiğini, hizmet  grubunda ise yükseldiğini bildirdi. TCMB'nin Mayıs ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu'nda şöyle denildi:

"Tüketici fiyatları Mayıs ayında yüzde 0,89 oranında artmış, yıllık  enflasyon 0,55 puan düşüşle yüzde 16,59 olmuştur. Yıllık enflasyon  enerji ve temel mal gruplarında gerilerken, gıda grubunda yatay  seyretmiş, hizmet grubunda ise yükselmiştir. Bu dönemde enerji  fiyatları, Türk lirası cinsinden petrol fiyatlarındaki gelişmelere ek  olarak eşel mobil sisteminin uyarlanması ve tavan fiyat uygulamasının  kaldırılmasıyla yükselmiş  ancak yüksek baz nedeniyle grup yıllık  enflasyonu gerilemiştir.

"Mayıs ayındaki kapanmaya bağlı olarak  faaliyetin kesintiye uğradığı bazı kalemlerde fiyat artışları düşük  seyretmiştir. Bu kapsamda, döviz kuru gelişmelerine karşın, giyim  sektörü başta olmak üzere temel mal enflasyonu ılımlı bir seyir  göstermiştir. Hizmet grubu enflasyonunun seyrinde kapasite kısıtlarına  bağlı olarak yüksek fiyat artışı sergileyen ulaştırma hizmetleri  etkili olmuştur. Bu dönemde emtia fiyatlarındaki yükseliş genele  yayılarak hızlanmıştır. Türk lirası cinsinden ithalat fiyatlarındaki  gelişmeler ile bazı ürünlerde süregelen arz kısıtlarının etkisiyle  üretici fiyatlarındaki hızlı artış eğilimi devam etmiş ve maliyet  baskıları etkisini sürdürmüştür. Bu gelişmelerle, B ve C  göstergelerinin yıllık enflasyonları ve eğilimleri bir miktar  gerilemekle birlikte yüksek seviyelerini korumuştur."

Raporda yer verilen değerlendirmeler ise şöyle: 

- Mayıs ayında tüketici fiyatları yüzde 0,89 oranında yükselmiş ve  yıllık enflasyon 0,55 puan azalarak yüzde 16,59 olmuştur. Bu dönemde B  ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla, 0,62 ve 0,78  puan azalarak yüzde 17,49 ve yüzde 16,99 olarak gerçekleşmiştir.

- Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde,  bir önceki aya göre hizmet grubunun katkısı 0,09 puan artarken, temel  mal, enerji, alkol-tütün-altın ve gıda gruplarının katkıları sırasıyla 0,52, 0,05, 0,04 ve 0,03 puan azalmıştır.

- Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B  ve C göstergelerinin eğilimi gerilemiştir. Bu dönemde, enflasyon  eğilimi temel mal ve işlenmiş gıda gruplarında azalışını sürdürürken,  hizmet grubunda yataya yakın seyretmiştir.

- Hizmet fiyatları Mayıs ayında yüzde 1,18 oranında yükselmiş, grup  yıllık enflasyonu 0,50 puan artarak yüzde 13,62 olarak  gerçekleşmiştir. Yıllık enflasyon, ulaştırma hizmetleri grubunda  belirgin bir oranda yükselirken, lokanta-otel, haberleşme ve kirada  daha sınırlı bir artış göstermiş, diğer hizmetlerde ise bir miktar  gerilemiştir. Ulaştırma hizmetleri yıllık enflasyonundaki yükselişte,  salgın sebebiyle getirilen kapasite kısıtlamalarına bağlı olarak  şehirlerarası otobüs ücretlerindeki artış (aylık yüzde 29,46)  belirleyici olmuştur. Lokanta-otel grubu fiyat artışını yemek  hizmetleri kalemi sürüklerken, kapanmanın da etkisiyle aylık fiyat  artışı (yüzde 0,95) daha sınırlı gerçekleşmiştir. Buna karşın, geçen  yılın aynı ayındaki düşük baz nedeniyle grup yıllık enflasyonu  yükselişini sürdürmüştür. Haberleşme hizmetleri fiyatlarındaki aylık  artışta ise internet ücretleri etkili olmuştur.

- Temel mal yıllık enflasyonu Mayıs ayında 2,29 puan azalarak yüzde 20,84 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon, giyim ve ayakkabı  grubunda daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda gerilemiştir.

- Giyim ve ayakkabı grubu fiyatlarında bir süredir devam eden yüksek  artış eğilimi, salgın kaynaklı kısıtlamalarla önemli ölçüde  yavaşlamış, grup yıllık enflasyonu 5,40 puan azalarak yüzde 5,56  seviyesine gerilemiştir. Dayanıklı mal fiyatları bu dönemde artışını  sürdürürken (aylık yüzde 0,91), otomobil ve mobilya gruplarında döviz  kuru ve emtia fiyatlarındaki gelişmelerin etkileri izlenmiş, öte  yandan elektrikli ve elektriksiz aletlerde gözlenen aylık fiyat düşüşü (yüzde -0,35) grup enflasyonunu sınırlamıştır. Diğer temel mallar  grubunda fiyatlar sınırlı bir artış göstermiş (aylık yüzde 0,21), grup  yıllık enflasyonu yataya yakın seyrederek yüzde 18,59 olmuştur.

Enerji fiyatları Mayıs ayında yüzde 1,50 oranında arttı 

Bu dönemde Türk lirası cinsinden petrol fiyatlarındaki gelişmelere ek  olarak eşel mobil sisteminde yapılan uyarlamalar ve tavan fiyat  uygulamasından çıkılmasıyla birlikte akaryakıt fiyatları yüzde 3,84  oranında yükselmiştir. Mayıs ayındaki ÖTV artışına rağmen, eşel mobil  uygulaması hâlihazırda önemli bir enflasyonist etkiyi bertaraf  etmektedir. Doğalgaz ve katı yakıt fiyatları ise sırasıyla yüzde 1,33  ve 0,93 oranlarında artarak grup içerisinde öne çıkan diğer unsurlar  olmuştur. Akaryakıt fiyatlarındaki artışa karşın, enerji grubu yıllık  enflasyonu baz etkisiyle 0,73 puan düşerek yüzde 17,71’e gerilemiştir.

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Mayıs ayında yüzde 0,29 oranında  artmış, grup yıllık enflasyonu yüzde 17,04 ile yataya yakın  seyretmiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda
0,06 puan azalışla yüzde 14,61’e gerilerken, işlenmiş gıda grubunda 0,13 puan artışla yüzde 19,49’a yükselmiştir. İşlenmemiş gıda grubunda  mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze grubu kaynaklı olarak taze  meyve-sebze fiyatlarında artışa işaret etmiştir. Bu dönemde, diğer  işlenmemiş gıda grubunda kırmızı et fiyatlarındaki yükseliş eğiliminin  sürdüğü gözlenmiştir. Mayıs ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda  yüzde 0,87 oranında artmış  bu gelişmede ekmek ve tahıllar ile  alkolsüz içecekler kalemlerindeki yükselişler öne çıkmıştır. Böylelikle, taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu yüzde 18,61 seviyesine yükselmiştir.

Yİ-ÜFE ile ilgili değerlendirmeler

Yurt içi üretici fiyatları Mayıs ayında yüzde 3,92 ile kayda değer bir  oranda yükselmiş, yıllık enflasyon 3,16 puan artarak yüzde 38,33’e  ulaşmıştır. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, döviz kuru  gelişmeleri, uluslararası emtia fiyatlarında süregelen artışlar ve arz  kısıtları belirleyici olmuştur. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal  hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükselişini sürdürmüştür.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon ara malı  ve enerji gruplarında belirgin bir şekilde yükselmiştir 

Mayıs ayında ara mallarında (yüzde 5,20)  oldukça belirgin bir fiyat artışı gözlenmiştir. Bu gelişmede  demir-çelik ve ferro alaşımlar, tekstil iplik-elyafları, plastik  ürünler, kâğıt ürünleri ve profiller öne çıkarken, artışların grup  geneline yayıldığı izlenmiştir. Enerji grubu fiyatlarındaki artışta  rafine edilmiş petrol ürünleri ve elektrik enerjisinin üretimi ve  dağıtımı öne çıkmıştır. Sermaye malı grubunda metal yapı ürünleri ve  diğer genel amaçlı makinelerdeki artışlar dikkat çekmiştir. Dayanıklı  tüketim malları fiyatlarındaki artışta mobilya, ev aletleri ve  mücevherat belirleyici olurken, dayanıksız tüketim malları  fiyatlarındaki yükselişte et ürünleri, diğer tekstil ürünleri ve  katı-sıvı yağlar öne çıkmıştır. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları  üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam  etmiştir."