Merkez Bankası, faizi yüzde 16'ya indirdi

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizini ekim toplantısında yine sürpriz bir şekilde 200 baz puan indirdi ve yüzde 18’den yüzde 16’ya çekti. Piyasanın beklentisi 50-100 baz puan seviyesinde bir faiz indirimi yapılabileceği yönündeydi.

Karar öncesi 9.27 lira olan dolar/TL 9.49 liraya fırladı yeni zirvesini gördü. Euro tarihinde ilk kez 11 liranın üzerine çıktı. Borsa İstanbul BİST 100 endeksinde kayıp hızlandı, Türkiye’nin 5 yıllık risk primi CDS 443 baz puan seviyesinden 455 baz puana çıktı. Türkiye’nin 10 yıllık tahvil faizi yüzde 20,4 seviyesine tırmandı. Gram altın 543 lirayla yeni rekorunu kırdı.

İleriye yönelik yönlendirme

Ama piyasa uzmanları Merkez Bankası’nın ilk kez bir yönlendirmeyle önlerini görmelerini sağladığını belirtiyor. Karar metnine arz yönlü arızi unsurlardan kaynaklı olarak politika faizinde yapılan aşağı yönlü düzeltme için yılsonuna kadar sınırlı bir alan kaldığının Kurul tarafından değerlendirildiği ifadesini ekleyen PPK ilk kez piyasaya ileriye dönük bir yönlendirme de yaptı.

Böylece yıl sonuna kadar en fazla 100-200 baz puanlık indirim olabileceğini öngören uzmanların bazısı ise bu yıl faiz indirimlerinin sonuna gelinmiş olabileceğini bile dile getiriyor.

İki yeni üye Taha Çakmak ve Yusuf Tuna’nın katılımıyla toplanan Para Politikası Kurulu toplantısından 200 baz puanlık indirim çıktı. Karar metninde yine enflasyondaki yükselişin geçici unsurlardan kaynaklandığı ifadeleri yer alırken ekonomik faaliyette toparlanmanın da sürdüğü yinelendi. Yılın geri kalanında yıllıklandırılmış cari işlemler dengesinde iyileşmenin süreceği beklentilerini de tekrarlayan PPK üyeleri bu eğilimin güçlenerek devam etmesi fiyat istikrarı hedefi için önem arz ettiğini de vurguladı. Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da geçtiğimiz haftalarda yaptığı konuşmalarda sık sık cari işlemler dengesindeki iyileşmenin fiyat istikrarı hedefi için önem arz ettiğini dile getirmişti.

Ne kadar ‘sınırlı alan’ kaldı

Yine önceki aylarda olduğu gibi ticari kredilerde parasal duruşun sıkılığının öngörülenin ötesinde daraltıcı etki yaptığı kaydedilen karar metninde kurulun para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına yönelik analizleri değerlendirdiği vurgulandı. Çekirdek enflasyon vurgusunun ardından PPK metninde 200 baz puanlık indirimin ardından şöyle denildi: “Bununla birlikte, arz yönlü arızi unsurlardan kaynaklı olarak politika faizinde yapılan aşağı yönlü düzeltme için yılsonuna kadar sınırlı bir alan kaldığı Kurul tarafından değerlendirilmiştir.”

Piyasanın da metinde en önemsediği kısım ‘faiz indiriminde sınırlı bir alan kaldığı’nın PPK tarafından değerlendirilmesi oldu. Uzmanlar, bu ifadeyle Merkez Bankası’nın uzun süredir ilk kez ileriye yönelik yönlendirme yaptığını vurgularken önden yüklemeli bir faiz indirimi yapıldığının da bu ifadeyle ortaya konduğunu dile getirdi. En net yönlendirmenin yapıldığı konusunda hemfikir olan piyasa oyuncuları bundan sonra ‘sınırlı alan’ın ne olduğunun tartışılacağını kaydetti. Uzmanlara göre yıl sonuna kadar faiz indirimi iki ay 100-200 baz puan arasında değişebilir ve politika faizi yılı yüzde 14-15 seviyesinde kapatabilir. Ancak kasım toplantısında bu ay yapılan yönlendirmenin aksine 100 baz puanlık indirim gelirse piyasa yeniden karışabilir.

Şaşırtan indirimler 300 baz puana çıktı

Dolar/TL’deki kararın açıklanmasının ardından yaşanan 9.50 liraya doğru sert hareket ABD piyasalarının açılmasıyla biraz daha hızlandı. Her ne kadar Merkez Bankası tarafından en net yönlendirme yapılmış olsa da analistler dolar/TL kurunda yönün yukarı olduğuna da dikkat çekiyor. Karar öncesi pozitif tarafta yer alan bankacılık endeksinde de PPK kararı sonrası kayıplar hızlandı. Yabancı aracı kurumlar ise Merkez Bankası’nın hamlesini yorumlamakta güçlük çektiklerine yönelik analizler yayımladı. Eylülde başlayan faiz indirimi döngüsüyle iki ayda Merkez Bankası şaşırtıcı bir şekilde politika faizini 300 baz puan indirmiş oldu.

 EKONOMİSTLER NASIL YORUMLADI? 

Uğur Gürses: Siyasi direktifle faiz indirildi

Eski Merkez Bankacı ve Ekonomi Yazarı Uğur Gürses: Merkez Bankası’nın bu faiz indirimi kararının arkasındaki toplantı özetinde yaydığı gerekçelerin ve ileriye dönük gösterdiği ışığın çok bir anlamı yok. Siyasi direktifle faiz indirmiş Merkez Bankası’nın 1-2 puan indirim yapmış olması önemli değil. Piyasa oyuncularının da ne kadar naif ve beklenti açısından rasyonel olmadıklarını da gösteriyor indirim. Piyasa 50 baz puan beklerken 200 baz puan neredeyse 4 katı faiz indirmiş olması piyasa oyuncularının da rasyonelden koptuğunu gösteriyor. Kör gözün parmağına bir hareket oldu. Bunun kur ve diğer enflasyondaki yansımalarıyla bunun bedelini toplum ödeyecek. Türkiye’nin 1994’teki aldığı ağır dersten sonra ekonomide alacağı en ağır derslerden bir tanesinin eşiğindeyiz. Bizim ağır ders almadan doğruları görme fırsatımız olmayacaktı. Siyasi direktifle yapılan faiz indirimin rasyoneli olmaz yani devam eder mi, durur mu tamamen siyasi direktife bağlıdır.

Fatih Özatay: Çok büyük bir hata tekrarlandı

Eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı, TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay: Karara sadece şaşırdım. Eylül toplantısında çok büyük hata yapılmıştı. Bugün yeni bir hata yapmaması gerekirdi. İndirmese hata böyle bir ortamda. Hem enflasyon tüm ülkelerde artıyor, emtia, enerji fiyatları artıyor. Zaten içeride kur hiç artmasa bile enflasyonda baskı olacak. Kurda son iki üç ay hatta şubattan beri yükseliş var. Oradan gelen bir baskı da var enflasyonda. Bir de bir ay önce faiz indirdi piyasa faizleri arttı, CDS arttı, tahvil faizleri arttı. Faiz indirimlerinden ne bekleniyor? Kur artınca Hazine’nin döviz borcu, şirketlerin döviz açık pozisyonu artıyor. Haydi bunu göze aldın kredi faizleri de inmedi. Zaten risk primi arttığı için yatırım çok zor. Niye indirim yapılıyor anlamıyorum. Bürokratların belirlediği bir faiz bu, enflasyonu bir köşeye bıraktıysanız olabilir ama hiç olmazsa ekonomiyi canlandıracak bir şey lazım. Ne işe yarıyor. Sadece kur artıyor olumsuz etki var. Ortalama bir Türkiye ekonomisi bilgisi olanın anlayabileceği bir şey değil. 

Atılım Murat: Faiz indirimlerinin sonuna geldik gibi

TOBB-ETÜ Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atılım Murat: Kurdaki seviyelerin Merkez Bankası’nın faiz kararında etkili olmadığı görüldü. Ama dolar/TL’de 10 liraya yaklaşıyoruz. 10 lira seviyesinin hem sosyal hem ekonomik hem de siyasi açıdan büyük sıkıntılar yaşatacağını düşünüyorum. Dolarda çift hane ve psikolojik seviye olan 10 liranın sosyal, psikolojik ve siyasi açıdan zor bir seviye olduğunu söyleyebilirim. Bundan sonra enflasyon yüksek kalmaya devam edecek. Merkez Bankası kendi çalışmasında kurdan enflasyona geçişkenliğin yüzde 25 olduğunu belirtmişti. Son 2 ayda yaklaşık yüzde 10 artış var kurda ve enflasyona 2-2.5 puan yukarı yönde katkı yapabilir. Enflasyon yüksek kalmaya devam edecek, maliyetler artacak, doğal olarak zamlar da kapıda. Elektrik ve doğalgaz hanehalkına yansımayabilir ama sanayiye ciddi zam gelecek. Bunun yanı sıra PPK metninde indirimlerin zaten sonuna geldik ifadesi var. Faiz indirimi bekleyenler yılsonuna 50’şerden 150 baz puan bekliyorlardı. Önden yüklemeli yaptılar. Seneyi bitirdik gibi, bu sene faiz indirimlerinin sonuna geldik gibi geliyor.

Hakan Kara: Yabancıdan sermaye kontrolü soruları gelecek

Eski Merkez Bankası Baş Ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara: Merkez Bankası piyasanın beklediğinden daha fazla faiz indirimi yaptı, ama bunun ucu açık olarak algılanması durumunda döviz piyasası yönetimi çok daha zor olur diye düşünmüş olacak ki metne sınırlı bir alan kaldığı ifadesini eklemiş. Bu ifadeyle Merkez Bankası “200 baz puan yaptık ama farkındayım benim de limitim var yılsonuna kadar 100-200 baz puan indiririm gibi sinyal vermeye çalışmış”. Bundan sonra en çok konuşulan bu olacak, sınırlı alanla neyi kastetti 50 baz puan mı 500 baz puan mı? Hissiyatım son 2 ay içinde en fazla 200 baz puan indirim olur gibi. Merkez Bankası uzun süreden beri ilk defa ileriye dönük yönlendirme yaptı. Faiz indirimlerinin alt sınırını belirlemek açısından piyasaya yönlendirme yapmış ve yüzde 14'te falan duracağım gibi sinyal vermiş. Merkez Bankası bağımsızlığı kavramını artık çok fazla konuşmayacağız. Bundan sonra faiz indirimleri ne kadar devam eder nereye kadar siyasiler bunun indirilmesini istiyor onu konuşacağız. Yabancıdan gelecek sorular da Türkiye bir sermaye kontrolü uygular mı soruları olacaktır. Mevcut faiz politikasıyla bir çıkış yolu yok. Daha fazla TL’de değer kaybına, enflasyon artışına ve dolarizasyonun artmasına yani bir sarmala doğru götürüyor. Dalgalı kurda sermaye hareketleri serbest olduğu için sistem çıkmaza götürüyor. Yabancıdan yumuşak sermaye kontrolleri yapılabilir mi sorularına maruz kalacağız gibi geliyor.

Kurul, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve veri odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.