Maliye kararlı, iş dünyası düzeltme bekliyor

Hüseyin GÖKÇE / ANKARA

EKONOMİ’nin Ekim ve Kasım aylarında tüm detaylarıyla gündeme taşıdığı, enflasyon düzeltmesinin her işletme için veri yönünden olumlu sonuç doğurmayacağına ilişkin olguyu yeni kavrayan iş dünyası temsilcileri tekrar erteleme veya düzeltme taleplerini dile getirmeye başladılar.

Yüksek enflasyonun bilançolardaki tahribatını devre dışı bırakmak amacıyla, bilançoların düzeltilmesini esas alan enflasyon düzeltmesi (enflasyon muhasebesi) uygulaması herhangi bir erteleme olmazsa 1 Ocak 2024’ten itibaren devreye girecek. Geçen yıl yürürlüğe girmesi gereken enflasyon muhasebesi iş dünyasından gelen talepler üzerine 2024 yılına ertelenmişti. Düzeltme işleminin her işletmede farklı sonuçlar doğurması, yani bazılarında vergi artırıcı, bazılarında vergi azaltıcı etkisi olması, bazı kesimlerin erteleme talebini yeniden gündeme getirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Hisarcıklıoğlu’na gittiler Gazeteniz EKONOMİ’nin tüm detaylarıyla gündeme taşıdığı enflasyon muhasebesi uygulamasına yönelik son bir haftaya girilmesiyle birlikte, iş dünyasından erteleme talepleri artmaya başladı. EKONOMİ’nin edindiği bilgilere göre bir grup oda başkanı üyelerinden gelen tepkileri aktarmak üzere TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’na gittiler. Başkanların ekonomik yönden zor koşullardan geçilen bir dönemde, enflasyon muhasebesinin üzerinde olumsuz etki yapacağı işletmelerin daha da güç duruma düşeceklerini belirttiler. Bazı iş insanlarının ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a başvurarak enflasyon muhasebesinde yeni bir erteleme talep ettikleri öğrenildi. İş dünyasından geç de olsa yükselen bu seslere karşılık, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın düzenlemeyi uygulamada ısrarcı olduğu ve ertelemeye sıcak bakmadığı kaydediliyor.

Bankaların ödeyeceği vergiler değişmeyecek

Enflasyon muhasebesi uygulaması normal şartlarda bankaların daha az vergi ödemesi anlamına geliyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı bunun önüne geçmek için bankaların da içinde olduğu bazı kurumları enflasyon muhasebesi kapsamı dışında tutmak istiyor. Bu kapsamda TBMM’de görüşmeleri birkaç gün içinde tamamlanması beklenen torba kanun teklifine özel bir hüküm konuldu. Teklifte, Bankalar, Finansal Kiralama Faktöring Finansman ve Tassruf Finansman Şirketleri Kanunu kapsamındaki şirketler, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketlerinin enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkları 2024ve 2025 dönemlerinde kazancın tespitinde dikkate alınmayacak. Cumhurbaşkanı bu istisnayı bir hesap dönemi daha uzatabilecek. Bankalar bu düzenlemeye tepki gösterirken, gerekirse konunun yargıya taşınabileceği bildiriliyor.

İlk yıl vergi doğmayacak

Kapsama giren işletmeler 2023 yılı bilançosu için enflasyon düzeltmesi yapacaklar. Enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşacak kâr veya zarar farkları, geçmiş yıllar kâr/zarar hesabında gösterilecek. Oluşan kâr veriye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı da zarar olarak dikkate alınmayacak. Yani uygulamanın ilk yılında ödenecek vergi değişmeyecek. Takip eden yıllarda enflasyon muhasebesi koşulları oluşursa, ortaya çıkacak olası kâr vergiye tabi olacak.

Enflasyon muhasebesi koşulları

Enflasyon muhasebesi Yurt İçi Üretici Fiyatlar Endeksi’nin (Yİ-ÜFE) içinde bulunulan yıl yüzde 10 ve son üç hesap dönemi toplamında yüzde 100’ü aşması halinde uygulanıyor. Bundan önce sadece 2004 yılında uygulanan enflasyon muhasebesi için koşullar geçen yıl oluşmuş, ancak kanuni düzenleme ile uygulama 2023 yılı bilançolarına uygulanmak üzere 1 yıl ertelenmişti.

Kimler uygulayacak kimler muaf?

Enflasyon muhasebesi; gelir veya kurumlar vergisi mükellefleriyle, bilanço esasına göre defter tutan işletmelere uygulanacak. Ancak bu kapsamdaki tüm işletmeler enflasyon düzeltmesine tabi değil. Hazine ve Maliye Bakanlığı, net satışlar veya aktif büyüklüğü için belirli bir tutar belirleyecek ve bu sınırın üzerinde kalanların bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi olacak. İşletme hesabı esasına göre defter tutan ticari kazanç mükellefleri, avukat, doktor, SMMM, YMM gibi serbest meslek erbabı, zirai kazanç elde edenler, kira geliri elde edenler, faiz, kâr payı vb. menkul sermaye iradı elde edenler ve ücret geliri elde edenler enflasyon düzeltmesi kapsamında olmayacak.

“Düzeltme, kâr ya da zararın enflasyondan arındırılması değil”

Yeni Ekonomi Danışmanlık AŞ Kurucu Ortağı ve E. Gelir İdaresi Strateji Başkanı Nazmi Karyağdı, enflasyon düzeltmesinin işletmelerin tamamına aynı etkiyi yapacak bir şey olmadığı yönündeki görüşünü tekrarladı. Kamuoyunda enflasyon muhasebesinin genellikle “ticari kâr veya zararın enflasyondan arındırılarak gerçek kâr veya zarar hesaplanması” olarak bilindiğini söyleyen Nazmi Karyağdı, oysa bunun parasal olmayan varlıkların(hammadde, peşin ödenen gider, arazi, arsa, bina, makine, borçlar….) güncel değerlerine getirilmesi olduğunu aktardı. Karyağdı, tüm işletmelerin daha az veya daha fazla vergi ödemesi anlamına gelmeyen enflasyon düzeltmesinin etkisinin bilançonun yapısına bağlı olarak değişebileceğinin altını çizdi.