Kota bitti, AB’ye ihracat kapısı kapandı

Mehmet Hanifi GÜLEL

Türkiye makarna sektörü, pandemi döneminde yaşanan talep artışı dolayısıyla AB kotasını 3 ayda doldurdu. AB kapısı kotaların bitmesi yüzünden makarna sektörüne kapandı. Sektör bir kez daha kotaların kaldırılmasını istiyor. Hedef, kotasız AB pazarında 3 yılda 1,5 milyar dolarlık ihracat yapmak.

Türkiye, 2 milyon tonluk makarna üretimi ile İtalya ve ABD’den sonra dünya üçüncüsü konumunda. Türkiye, ihracatta ise İtalya’dan sonra ikinci sırada bulunuyor. İhracat ilk sırada yer alan İtalya’nın dünya makarna ticaretindeki payı yüzde 43. Türkiye’nin bu pazardaki payı ise yüzde 25 civarında. Son 10 yılda kendisini önemli ölçüde yenileyen makarna sektörü, son teknolojiyle üretim yapıyor. Ayrıca kalitesi ve fiyatıyla da rakipleriyle rekabette öne çıkıyor.

Örtülü ambargolar ihracatın önünde engel oluşturuyor

Türkiye, pazarın büyük oyuncusu olmakla birlikte ihracatta AB kotası yüzünden bu pazarda gelişme gösteremiyor. Pandemi sürecinde gelen yoğun talep üzerine 20 bin tonluk kotanın tamamı ilk 3 ayiçinde kullanıldı. Şimdi, kota dolduğundan AB pazarı kapanmış durumda. Sektör temsilcileri söz konusu kotanın kaldırılması yönünde kapsamlı bir çalışma hazırlığı içinde. Koronavirüs dolayısıyla bunu tekrar AB müzakere masasına getirmeyi planlıyorlar. Kotanın kaldırılması halinde Türkiye’nin 3,7 milyar dolar büyüklüğündeki AB pazarından orta vadede yaklaşık 1 milyar dolar pay almasının mümkün olduğu söyleniyor. Böylece AB'nin uyguladığı kotanın kaldırılması durumunda 3 yılda ihracatın 1.5 milyar dolara çıkarabileceği belirtiliyor. Bununla birlikte mevcut 2.9 milyon ton olan makarna üretim kapasitesinin de yapılacak yeni yatırımlarla artacağı ifade ediliyor.

Diğer taraftan Türkiye’ye karşı uygulanan örtülü ambargolar da makarna ihracatının artması önünde önemli engel oluşturuyor. Son dönemde Irak, Suudi Arabistan ve Mısır gibi ülkelerin Türk ürünlerine uyguladığı örtülü ambargolar ihracatı olumsuz etkiliyor.

Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, bu yılın ilk 10 ayında 640 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiklerini söyledi. Külahçıoğlu, bu yıl ihracat hedeflerinin ise 750 milyon dolar olduğunu iletti.

Pandemi üretimi artırdı

Türkiye’nin makarna üretimi 2019 yılında 2 milyon 15 bin tona ulaştı. 2020 yılsonu üretimi ise pandemi nedeniyle ihracattaki ve iç piyasa tüketimdeki artışa bağlı olarak 2 milyon 400 bin tonu aşacağı tahmin ediliyor. 2019 yılında üretilen makarnanın 740 bin tonu iç pazarda tüketildi. Geri kalan 1 milyon 273 bin tonu 160 ülkeye ihraç edilerek 607 milyon 500 bin dolarlık ihracat geliri elde edildi. İhracatta ön plana çıkan ülkeler ise Somali, Benin, Venezuela, Angola oldu. En çok ihracat yapılan pazarlar ise sırasıyla yüzde 62 ile Afrika, yüzde 15 ile Kuzey ve Güney Amerika, yüzde 11.8 ile Ortadoğu ülkeleri, yüzde 7.4 ile Asya-Pasifik ülkeleri ve yüzde 1.5 ile AB ülkeleri yer aldı.

Türkiye’nin ihracatında AB pazarının payının düşük olması 2006 yılından buyana uygulanan kotadan kaynaklanıyor. Türkiye’nin AB’ye yıllık sadece 20 bin ton ihracat kotası bulunuyor. Salgın sürecinde bu yıl AB pazarından talep olmasına rağmen kotanın erken dolması nedeniyle ürün gönderilemiyor. Buna rağmen 2020'nin ilk 3 ayında AB ülkelerine ihracatın, geçen yılın aynı dönemine oranla % 21 artış gösterdiği belirtiliyor. Öte yandan tarımsal emtia fiyatlarındaki hızlı artış sadece Türkiye için değil tüm dünya piyasalarına yansıyor. Yurt içi ve dışında yaşanılan fiyat artışlarının en büyük nedeni ise ülkelerin pandemi dönemindeki stoklarını artırmaları. Gıda fiyatlarındaki, özellikle de buğdaydaki fiyat artış trendinin makarna fiyatlarına yansımasından endişe ediliyor.

Firmalar yeni ürünlere yöneldi

Makarna sektöründe mineral ve vitaminlerle zenginleştirilmiş ürünlerin yanı sıra farklı tahıllardan, baklagillerden üretilmiş yüksek lif, protein ve beta karoten oranına sahip çeşitli ek faydalar sağlayabilen daha katma değerli makarna çeşitleri öne çıkıyor. Özellikle hızlı hazırlanabilen ürünlere yönelik talep her geçen gün artıyor. Sektörde faaliyet gösteren firmalar da Ar-Ge çalışmalarıyla katma değerli ürünlere yönelik üretim yaparak ürün portföylerini genişletiyor.