'Koronavirüs' enflasyonu

Şebnem TURHAN

Türkiye’de ilk koronavirüs vakasının tespit edilmesi ve ardından mücadeleye başlandığı mart ayında enflasyon aylık yüzde 0,57 arttı, yıllık enflasyon yüzde 11,86 oldu. Yıllık enflasyon şubatta yüzde 12,37 idi. Piyasanın aylık enflasyon beklentisi ise yüzde 0,46 seviyelerindeydi. Beklentiye yakın gelen enflasyon, artışı karantina günlerinde gıda fiyatlarında artan taleple gelen zamlardan kaynaklandı. Gıda enflasyonu martta yüzde 1,57 arttı ve bunun genel enflasyona etkisi 0.47 puan oldu. Talebin yükseldiği patates, soğan, et, bakliyat gibi temel gıda ürünleri sert yükseldi. Kolonya ve sağlık ürünlerinde yüksek artışlar olsa da enflasyon sepetinde ağırlıklarının düşük olması genel enflasyona büyük etki yapmasını engelledi.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre gıda enflasyonu mart ayının belirleyicisi. Gıdada, özellikle market arabalarının doldurulduğu ürünlerde artış dikkat çekici oldu. Üretim ve tedarikinde sıkıntı olmasa bile martta patates fiyatları 1 ayda yüzde 30,39, kuru soğan yüzde 11,43 zamlandı. Öyle ki şubatta hükümet patates ve soğan ihracatını ön izne bağlamıştı. Dünyada da bu yıl patates ve soğan En fazla talep gören un fiyatlarında ise yüzde 1,33 artış yaşandı.

Vitamin kaynaklarında zam

Koronavirüs ile mücadelede bağışıklığı güçlendirdiği ileri sürülen ve talebin patladığı sarımsakta ise fiyat artışı yüzde 15,79. Bunun yanı sıra yine portakal, limon, kivi gibi C vitamini içeren meyveler de yüksek zam gördü. Et fiyatları da martta sert yükselen gıda ürünleri arasında. Tavuk eti yüzde 6,2, kuzu eti 5,35, dana eti yüzde 4,92 zamlandı. Yine evde kaldığımız günlerde alışverişin vazgeçilmezlerinden kola, soğuk çay, meyve suyu fiyatları da yüzde 7,5 ile 3,7 arası zamlandı.

Sağlıkta artışın etkisi az oldu

Koronavirüs enflasyonu yaratan bir diğer grup sağlık. Sağlık mart ayının en çok yükselen grubu oldu. Aylık enflasyon yüzde 2,78 arttı bunun genel enflasyona etkisi 0.08 puan. Çünkü sağlık grubunun enflasyon hesabında ağırlığı sadece yüzde 2,80. Payı düşük olduğu için vatandaşları yükseliş etkilese de enflasyonda etkisi düşük oldu. Sağlık grubunda ilaçlar yüzde 6,85, maske gibi diğer sağlık ürünleri ise yüzde 3,79 yükseliş gösterdi.

Koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında evde kalan vatandaşlar sayesinde e-ticaretin yükseldi ve bu alışverişin kargoyla yapılması koli taşıma ücretlerini arttırdı. Bu hizmet bir ayda yüzde 15,47 zamlandı. Lokanta ve oteller koronavirüs etkisiyle kapansa da bu grupta fiyat artışları sürdü. Çorbalar yüzde 2,71 fiyat artışı yaşadı. Lokanta ve oteller grubunun genel enflasyona etkisi 0.08 puan oldu.

Enflasyonu gerileten petrol fiyatları

Petrol fiyatlarındaki düşüş ulaştırma grubu enflasyonuna olumlu etki yaptı. Benzin fiyatlarında 1 ayda yüzde 14,3’lük gerileme ulaştırma grubunda aylık enflasyonu yüzde 1,91 azalttı. Böylece genel enflasyon ulaştırma grubu sayesinde 0.29 puan azaldı. Motorinde de indirim yüzde 9,90 oldu.

Yeni sezon başlangıcı olsa da ayın ikinci yarısından itibaren AVM’lerin ve perakende giyim mağazalarının kapanması giyim ve ayakkabı grubunda aylık artışı sınırladı. Bu sektörde aylık enflasyon yüzde 0,65 oldu. Ve bunun genel enflasyona etkisi 0.04 puan olarak belirlendi. Ev eşyası grubu da giyim ve ayakkabı sektörü gibi bir eğilim gösteriyor. Düşen talep artışı sınırladı. Bu grupta aylık artış yüzde 0,62 genel enflasyona etkisi 0.05 puan. Altın fiyatlarındaki hızlı yükseliş çeşitli mal ve hizmetler grubunda aylık enflasyonu yüzde 1,24’e taşıdı. Bunun da genel enflasyona etkisi 0.07 puan oldu.

Üretici fiyatlarında da artış eczacılıkta

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi'nde (Yİ-ÜFE) mart ayında bir önceki aya göre yüzde 0,87, yıllık yüzde 8,5 artış gösterdi. Şubata göre temel eczacılık ürünleri ve müstahzarlarında yüzde 7,71, ana metaller yüzde 3,39, diğer mamul eşyalar yüzde 2,9 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler olarak kaydedildi.

Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon göstergeleri artış gösterdi. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'de martta şubata göre yüzde 0,77, geçen yıla göre yüzde 11,65 yükseliş var.

TÜİK nisan verilerini toplayabilecek mi?

TÜİK enflasyon verisi için sahada anketler düzenliyor. Taze sebze ve meyveler, futbol maçına giriş ücreti, LPG, tüp gaz ve seçilmiş 16 gıda ürünü haftada bir kez ve diğer ürünler ayda iki kez derleniyor. Sigara, mücevher (altın), benzin ve mazot fiyatları ise günlük olarak takip ediliyor. Şimdi kısıtlamalar döneminde verilerin nasıl toplanacağı tartışılıyor. TÜİK yetkililerinin verdiği bilgiye göre tüm dünya aynı durumda. Kısıtlamalara göre derleme mekanizmalarını hazırlayan TÜİK alan çalışmalarını ise durdurmadı. Yani yine sepetteki ürünler için alanda veri toplanacak nisan ayında. Ve sadece tamamen kapalı olan işyerlerinde fiyat derlenemeyecek. Bu konuda TÜİK’in yapabileceği bir şey de yok.