Koridor krizinde fatura armatöre çıktı

Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ

Yeniden uzatılan Tahıl Koridoru'nda İstanbul’daki denetim süreçlerinin yavaşlaması Boğaz’da trafiği kilitledi. Oluşan yoğunluk nedeniyle bakanlık, Tahıl Koridoru sırası beklemeyen gemilere Boğaz girişinde 'demirleme' yasağı getirdi. Türk armatörler karara tepkili…

Tahıl Koridoru anlaşmasında sürenin yeniden uzatılmasına karşın, tarafl ar arasındaki anlaşmazlıkların artması nedeniyle İstanbul Boğazı’nda oluşan yoğun trafik, bakanlığı hareket geçirdi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü, yoğunluk nedeniyle Boğaz’da oluşabilecek güvenlik risklerini engellemek için gemilerin boğaz çevresinde demirlemesine sınırlama getirdi. Boğaz’ın güney girişindeki Kartal demirleme sahasında 5.000 GT üzerindeki gemilere 72 saatin üzerinde demirleme yasağı getirildi. Buna aykırı hareket eden gemilere mevzuat kapsamında Tuzla Bölge Liman Başkanlığı tarafından idari yaptırım uygulanacak. Sektör yetkilileri, demirleme önceliğinin Tahıl Koridoru sırasında bekleyen değil, diğer gemilere verilmesi gerektiğini söyledi.

Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Başkan Yardımcısı Hakan Çendik, bakanlığın aldığı ek tedbirler nedeniyle gemilerin açıkta beklemek zorunda kaldığını ifade ederek, “Gemilerin demirlemeden açıkta beklemesi hem kaza riskini artırıyor hem de armatöre ek maliyet getiriyor. Öte yandan, gemiler fırtına gibi olumsuz hava koşullarında yer değiştirmek zorunda kalıyor” dedi. Çendik, uygulamadan en çok Türk sahipli filonun zarar gördüğünü belirterek, “Getirilen yasak, başta koster armatörleri olmak üzere Marmara ve Karadeniz limanlarına uğrak yapacak tüm gemileri kapsıyor. Bu gemilerin de büyük bür bölümü Türk sahipli. Oysa ki, Tahıl Koridoru’nu bekleyen gemiler daha büyük olduğu için başka bir yerde demirleyebilir ” dedi.

“Bu işten herkes zarar görüyor”

Sektör temsilcileri, Boğaz’da tahıl koridoru kapsamında günlük çok daha fazla geminin kontrolünün yapılabileceğini ancak Rus tarafının kontrol işlemlerini ağırdan aldığını dile getiriyor. Hizmet İhracatçıları Birliği (HİB) Başkan Yardımcısı Salih Zeki Çakır, “Demirleme yerlerinde oluşan fazla bekleme süresi ve artan gemi sayısının olası kaza riskini artırması, bakanlığı ilave önlemler almak zorunda bıraktı. Bu işten herkes zarar görüyor. Buna bir çözüm bulunması şart” diye konuştu. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik işgal hareketinin ardından, küresel bir gıda krizini önlemek amacıyla Türkiye, Ukrayna, Rusya ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında 22 Temmuz 2022'de İstanbul'da yapılan anlaşma ile oluşturulmuştu. Anlaşma, son olarak 18 Mart tarihinde iki ay süreyle yeniden uzatıldı. Ancak bu kez İstanbul Boğazı’ndan geçişler eskisi kadar kolay olmadı. Çünkü Rus hükümeti Tahıl Koridoru konusunda eskisi kadar istekli değil. Rusya, Batı'nın kendi tahıl ihracatının önündeki engelleri kaldırmayı reddettiği bir ortamda, girişimin hala mantıklı olup olmadığı konusundaki şüphelerini açık bir biçimde dile getiriyor. Rus tarafının bu isteksizliği nedeniyle gemilerin Boğaz’dan geçişi sırasında yapılan rutin kontrollerde kasıtlı sıkıntı yarattığı belirtiliyor. Ukraynalı yetkililer, Tahıl Koridoru'nda uzun süredir Rusya'yı, denetçilerine Ukrayna tahıl ihracatını yavaşlatmak için gemileri teftiş ederken ağırdan alma emri vermekle suçluyor. BM öncülüğündeki koridorda, İstanbul'daki gemileri inceleyen Rus ve Ukraynalı müfettişlerin prosedürler konusunda anlaşmazlığa düşmesinin ardından Salı günü hiçbir gemi denetlemedi. Aynı gün 50 geminin, koridor kapsamındaki üç Ukrayna limanına hareket etmek için İstanbul Boğazı'nda beklediği açıklandı. BM ve Türk tarafının araya girmesiyle dün anlaşmazlık çözüldü, sevkiyatlar devam etti. Ancak uluslararası uzmanlar, yaşanan bu durumun Karadeniz Tahıl Koridoru'nun giderek artan engellerle karşı karşıya olduğunun göstergesi olduğunu dile getirdi. BM sözcüsü Dujarric tarafl ara küresel gıda güvenliği adına gemilerin sorunsuz ve güvenli bir şekilde hareket etmeye devam etmesini sağlamak için sorumluluklarını yerine getirme çağrısında bulunarak, "Zorlukları hafife almıyoruz, bunların üstesinden gelinebileceğini biliyoruz" şeklinde konuştu.

Kremlin sözcüsü Peskov: Anlaşmanın uzama ihtimali düşük

Yaşanan anlaşmazlıklar, Tahıl Koridoru’nun yeniden uzatılmayacağı endişesi yaratmıştı. Bu konuda dün Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov’dan önemli bir açıklama geldi. Peskov, “Tahıl Koridoru Anlaşması'nın Rusya'yı ilgilendiren kısmının uygulanmadığını belirterek, "Anlaşma tam süresiyle değil, 60 gün süreyle uzatıldı çünkü bu anlaşmanın yarısı uygulanmadı ve bugün de uygulanmıyor. BM temsilcilerinin, bu konuda girişimlerde bulunduğunu biliyoruz ancak anlaşmanın ikinci kısmı hala uygulanmıyor. Hiçbir anlaşma tek ayak üzerinde duramaz, iki ayak üzerinde durmalıdır. Bu bakımdan mevcut durumda (anlaşmanın uzatılması) ihtimal düşük" diye konuştu.

Gemilere 72 saat sınırı geldi

Bakanlığın ilgili tüm sektör paydaşlarına ve kamu kurumlarına gönderdiği “İstanbul Boğazı Demirleme Yerleri” konulu yazıda şu ifadelere yer verildi: “İstanbul Boğazı güney girişi demir yerlerinde tahıl koridoru kapsamında yaşanan yoğunluk da göz önünde bulundurularak seyir emniyeti ve deniz güvenliğinin arttırılarak ciddi deniz kazası risklerinin azaltılabilmesi amacıyla bazı tedbirler alınmıştır. Ancak son zamanlarda özellikle demir yerlerindeki yoğunluk nedeniyle yaşanan kazalar ile Marmara Denizi'nde driftte bekleyen gemilerin oluşturduğu yoğunluk da göz önünde bulundurularak alınabilecek ilave tedbirleri değerlendirebilmek amacıyla 07/04/2023 tarihinde Genel Müdürlüğümüz koordinesinde Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), İstanbul ve Tuzla Bölge Liman Başkanlıklarımız ile sektörün katılımıyla demirleme sahalarının emniyetine yönelik bir toplantı gerçekleştirilmiş olup demir yerlerindeki deniz trafiği emniyetli bir hal alıncaya kadar;

a) İlgi (a) ve (b) yazılarımız ile bildirilen tedbirlere devam edilmesi,

b) Marmara Denizi'nde driftte bekleyen gemilerin Marmara Denizi'nde belirlenmiş olan Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği kapsamı dışındaki (Ambarlı, Yalova Bölge Liman Başkanlıkları idari sahaları dâhilindeki) yoğun olmayan demirleme yerlerine yönlendirilebileceği,

c) Bu demirleme yerlerinde 168 saatten fazla kalmak isteyen uğraksız geçiş yapan gemilerce serbest pratika alınarak, sağlık, emniyet, gümrük ve diğer mevzuatın gerektirdiği denetim ve işlemlerin uygulanması,

ç) Bu demirleme yerlerine demirleyen gemilere yönelik; demirleme saati, 72 saati dolduran gemiler ve 168 saati dolduran gemilere ait listelerin gerekli işlemlerin yapılabilmesi amacıyla KEGM tarafından ilgili Bölge Liman Başkanlıklarına zamanlıca bildirilmesi,

d) Kartal Demirleme Sahasına sadece tehlikeli yük taşımayan ve 5.000 GT altı gemilerin demirlemelerine izin verilmesi, bu gemilerin 72 saatten fazla demirde kalmalarına müsaade edilmemesi, daha uzun süre demirde kalacak gemilerin Marmara Denizi'ndeki başka uygun demirleme sahalarına yönlendirilmesi, buna aykırı hareket eden gemilere meri mevzuat kapsamında Tuzla Bölge Liman Başkanlığınca idari yaptırım uygulanması hususlarında bilgilerinizi ve gereğini rica ederim."