KOBİ’de “takip” büyüyor

ŞEBNEM TURHAN

Türkiye ekonomisinde KOBİ’ler üretim, istihdam ve ihracatta oldukça büyük bir yer kaplıyor. Yüksek enflasyonla mücadele kapsamında uygulanan sıkı para politikası ticari işletmelerin krediye erişiminde sıkıntılar yaşatıyor. Bu sıkıntıları en fazla yaşayan ise küçük ve orta ölçekli işletmeler. Türkiye ekonomisinde KOBİ’ler üretim, istihdam ve ihracatta oldukça büyük bir yer kaplıyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranının son 1 yılda arttığını, ticari kredilere göre ise çok daha yüksek seviyelere işaret ettiğini gösteriyor. Verilere göre 27 Eylül ile biten hafta itibariyle ticari kredilerde takipteki alacak oranı yüzde 1,49 iken KOBİ kredilerinde bu oran yüzde 1,87 seviyesinde. KOBİ’lerde son bir yıllık süreçte kredi hacmi yüzde 30,7 artarken takipteki alacak miktarı yüzde 40,2 artış gösterdi.

Yabancı para kredi kullanımı zor

Kredi büyümesine yönelik muafiyetler sektörel ayrımlarla belirleniyor. İmalatçı ve ihracatçı KOBİ’lerin kullandıkları krediler uygulanan kredi büyümesi sınırlarından muaf tutulurken bu vasıfları taşımayan KOBİ’lerin kredileri sınırlar dahilinde bulunuyor. Bilindiği gibi TL cinsi ticari kredi büyümesinde aylık büyüme sınırı yüzde 2. KOBİ’lerin büyük bir kısmı yabancı para kredi kullanım koşullarını da sağlayamadığı için bu kredi türünden de yararlanamıyor. TL cinsi ticari kredi faizleri ise yüzde 60’a yakın seyrediyor. Önceki aylarda bu oran yüzde 70’e yakınsamıştı. Yüksek faizler ile yabancı para kredi kullanılamaması küçük ve orta ölçekli işletmelerin finansmana erişimlerini oldukça kısıtladı. Aynı şekilde büyük firmaların daha uygun maliyetli olarak yöneldiği yurtdışı tahvil ihraçları da bu ölçekli firmalar için çok mümkün olamıyor.

Takipteki alacak bakiyesi artıyor

BDDK haftalık verilerinden yapılan hesaplamaya göre 27 Eylül ile biten hafta itibariyle KOBİ kredilerinin bakiyesi geçen yıl aynı haftaya göre yüzde 30,7 büyüdü ve 3 trilyon 873 milyar 757 milyon liraya yükseldi. Aynı haftada KOBİ kredilerinde takipteki alacaklar da 72 milyar 630 milyon liraya geldi. Takipteki alacakların hacmi geçen yıl aynı haftaya göre yüzde 40,2 artış gösterdi. Yapılan hesaplamalar KOBİ kredilerinde takipteki alacakların toplam KOBİ kredilerine oranının 27 Eylül haftasında yüzde 1,87’ye çıktığını ortaya koydu. Geçen yıl aynı hafta itibariyle bu oran yüzde 1,75 seviyesinde bulunuyordu. Bir yılda KOBİ kredilerinin takipteki alacak oranı artarken ticari kredilerde ise farklı bir seyir yaşandı. Yine BDDK haftalık verilerine göre 27 Eylül itibariyle ticari ve diğer kredilerin hacmi 11 trilyon 472 milyar 702 milyon lira seviyesinde. Ticari ve diğer kredilerde takipteki alacak hacmi ise 170 milyar 819 milyon lira. Ticari ve diğer kredilerde takipteki alacak oranı 27 Eylül itibariyle yüzde 1,49 seviyesinde. Geçen yıl aynı haftada bu oran yüzde 1,56 idi. Bu seyir KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranı yükselirken ticari ve diğer kredilerde oranın yatay bir seyir izlediğini ortaya koyuyor.

En kötü oran küçük işletmelerde

BDDK aylık verileri KOBİ’lerin ölçeklerine göre ayrıntılandırıyor. Bu veriler en son ağustos ayı sonu itibariyle açıklandı. BDDK aylık verilerinden yapılan hesaplamalar ise KOBİ’ler arasında takipteki alacak oranı en hızlı artan ölçeğin küçük işletmeler olduğunu ortaya koydu. BDDK aylık verilerine göre ağustos sonu itibariyle toplam KOBİ kredilerinde takipteki alacak hacmi 68 milyar 740 milyon lira. Mikro işletmelerde takipteki alacak hacmi 21 milyar 365 milyon lira, küçük işletmelere kullandırılan kredilerde 22 milyar 489 milyon lira ve orta büyüklükteki işletmelere kullandırılan kredilerde takipteki alacak miktarı ise 24 milyar 885 milyon lira seviyesinde bulunuyor. KOBİ kredi hacmi ise aynı ay 3 trilyon 858 milyar 231 milyon lira. Mikro işletmelerde bu kredinin 1 trilyon 125,5 milyar lirası, küçük işletmelere 1 trilyon 170,6 milyar lirası, orta ölçekli işletmelere ise 1 trilyon 562,1 milyar lirası kullandırılmış durumda. Verilerden yapılan hesaplamalara göre bu yıl ağustosta toplam KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranı yüzde 1,78, mikro işletmelerde yüzde 1,89, küçük işletmelerde yüzde 1,92, orta ölçekli işletmelerde ise yüzde 1,59 seviyesinde bulunuyor. Geçen yıl aynı aya göre küçük işletmeler haricinde tüm ölçeklerde takipteki alacak oranı geriledi.

Son çeyrekte de talep yavaşlaması devam edecek

Bankacılık sektörü kaynakları KOBİ’lerin özellikle küçük işletmelerin özkaynak güçleri de olmadığı için fi nansmana erişim sıkıntısını çok daha ciddi yaşadığını dile getirdi. Görece daha büyük ölçekli işletmelerin fi nansman sıkıntısı döneminde kendilerini 3-5 ay koruyabilirken küçük işletmelerin en fazla 2 ay tutabildiğini belirten bankacılık sektörü kaynağı büyüklerin ise çok daha korunaklı olduğuna işaret etti. Kaynak, yaşanan sıkıntıların küçükten başlayarak yukarıya doğru çıktığını vurguladı. Merkez Bankası banka kredileri eğilim anketi üçüncü çeyrek sonuçları işletmelerin banka kredilerine olan talebinde azalışın üçüncü çeyrekte zayıfl ayarak devam ettiğini ortaya koyarken son çeyrekte de talep düşüşünün devam edeceği öngörüldü. Anket sonuçlarına göre, yabancı para cinsinden açılan krediler dışındaki tüm kredilere olan talepte azalış gözlendi. Yine TCMB banka kredileri eğilim anketi sonuçları işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan koşul ve kurallar, ortalama krediler ve daha riskli krediler üzerindeki kâr marjlarındaki artış seyri zayıfl ayarak devam etti. Vadeye ilişkin koşul ve kuralları gevşemeye devam etti, diğer durum ve şartlara ilişkin koşul ve kuralların ise temelde aynı kaldı.