‘Kayıt dışılığı körükler’ uyarısı

Hüseyin GÖKÇE

Türk vergi mevzuatına 1999 yılında kayıt dışılığı azaltmak amacıyla alınan basit usulde vergilendirmeden vazgeçilmesi, sistemde kayıt dışılığın artacağı yönünde endişeleri de beraberinde getirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı ekonomi reformu içinde, sayıları 800 binin üzerinde olan küçük esnafa getirilen vergi muafiyeti, esnaf kesimi tarafından olumlu karşılanırken, vergi uzmanları kayıt dışı ekonominin körükleneceği uyarısında bulundular.

TÜRMOB Başkanı Emre Kartaloğlu, kayıt ve belge düzeninin bozulmasının vergi sistemine telafisi güç zararlar verebileceği uyarısında bulundu. Gelir İdaresi E. Strateji Geliştirme Daire Başkanı, Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş. Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı ise vergi muafiyetinin kayıt dışılığın artmasına sebebiyet vermemesi için belge alıp verme uygulamasının devamında yarar olduğunu bildirdi. Güncel Grup Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Sezer de küçük esnafa yönelik getirilen bu kolaylığın vergide tahakkuk tahsilat sorununu çözmeyeceğini belirterek, acilen kapsamlı bir vergi reformuna ihtiyaç olduğunu aktardı.

Gelir İdaresi E. Strateji Geliştirme Daire Başkanı, Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş. Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı, yürürlükten kaldırılacak olan basit usulde vergilendirmenin esaslarını DÜNYA’ya analiz etti. Karyağdı, basit usulde vergilendirme yönteminin, 1999 yılında 4369 sayılı kanunla yapılan reformla birlikte mevzuata girdiğini söyledi. Bu düzenlemeyle, kazansın kazanmasın küçük esnafın vergi ödemesine neden olan götürü vergilendirilmenin kaldırıldığını hatırlatan Karyağdı, bazı genel ve özel şartları sağlayan esnafın basit usulde vergilendirmeye tabi hale geldiğini kaydetti.

“1999’da götürü usulün kaldırılması ile gerçekleştirilen reform stratejisinde, basit usulün de kaldırılarak belirli gelir tutarının altındakilerin tamamen vergi dışı bırakılması üzerinde kalanların ise gerçek usule tabi tutulmasıydı” diyen Karyağdı, aradan geçen zaman diliminde bu stratejinin unutulduğunu aktardı.

Erdoğan’ın açıkladığı düzenlemenin, düşük gelir elde eden ticaret ve sanat erbabının mali yükünün azaltılması yönüyle çok olumlu olduğunun altını çizen Karyağdı şöyle devam etti: “Halihazırda basit usul kapsamında olup da elde ettikleri gelir tutarları belirli bir tutarın üzerinde olanların da (Örneğin büyükşehirlerde taksi, dolmuş vb.) gelir vergisi muafiyetine dahil edilip edilmeyecekleri belli değil. Daha somut konuşabilmek için düzenlemenin detayları bilinmeli. Yüksek gelir elde edenlerin vergi dışına çıkarılması vergi adaleti açısından tartışmalara yol açabilecektir.”

Vergi muafiyetinin kayıt dışılığın artışına yol açmaması için belge alıp verme uygulamasının devam etmesi gerektiğine vurgu yapan Karyağdı, “Bu kapsamda bir gelir vergisi reformu yapılarak, basit usulün tamamen kaldırılması, kişilerin yıllık olarak gelirlerini ve harcamalarını bildirmeleri, asgari geçim tutarının altındakilerden vergi alınmaması, belirli tutarı aşanların ise diğer mükelleflerle birlikte vergilerini ödemeleri sağlanmalıdır” diye konuştu.

Karyağdı, şu anda Gelir İdaresinin internet ücretsiz olarak halka açtığı Defter Beyan Sistemi ile ticaret ve sanat erbabının kendisi bir tarafta gelirlerini diğer tarafta giderlerini yazarak defterini tutup, beyanını verebileceğini aktardı. Karyağdı, sistemin mevcut haliyle hiçbir verimliliğinin kalmadığını belirtirken, “Beyan edilen tutarların neredeyse üçte birinin ancak tahsil edilebildiği dikkate alındığında bir revizyon ihtiyacı kendisini gösteriyor” ifadelerini kullandı.

Basit usulde vergilendirme hangi avantajları sağlıyordu?

• Kazancı basit usulde tespit edilen mükellefler tarafından defter tutulmaz,
• Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmez,*
• Geçici vergi beyannamesi verilmez ve geçici vergi ödenmez,
• Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır,
• Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz,
• Ticari kazançlarına yıllık 11.000 TL kazanç indirimi yapılır,
• Genç girişimcilere ilişkin 75.000 TL’lik kazanç istisnasından yararlanabilirler,
• Engellilik indiriminden faydalanabilirler,
• Vergiye uyumlu mükelleflere sağlanan %5 oranındaki vergi indiriminden yararlanabilirler. (*5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalışanları bildirmekle yükümlü olanlar, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi vermek zorundadırlar.)
  (Kaynak: GİB-BASİT USULE TABİ MÜKELLEFLER İÇİN VERGİ REHBERİ)

Emre Kartaloğlu: Binde 1,4’lük payla vazgeçilecek bir vergi ama sistemi etkiler

Basit usulda vergilendirilen gelir vergisi faal mükellef sayısının 2021 yılı Şubat ayı itibarıyla 816 bin 185 olduğunu belirten TÜRMOB Başkanı Emre Kartaloğlu, geçen yıl 833 milyar liralık vergi gelirinin, 158 milyar lirasının gelir vergisinden sağlandığını söyledi. Kartaloğlu, basit usulde toplanan verginin ise sadece 227 milyon lira olduğunu kaydetti. Bunun, toplam vergi gelirleri içerisinde binde 1,4’lük payla rahatlıkla vaz geçilebilecek bir vergi olduğunun altını çizen Kartaloğlu, “Ancak sorun rakamın küçüklüğünde değil, sisteme olan etkisindedir. Kayıt ve belge düzeninin bozulmasına zemin hazırlandığı takdirde, kayıt dışı ekonomiye çok büyük bir kapı açılmış olacaktır. Kayıt ve belge düzeninin bozulması vergi sistemine telafisi güç zararlar verebilir” diye konuştu. Bu düzenlemeyle tekrar 1999 öncesi döneme dönüldüğünü söyleyen Emre Kartaloğlu, “Basit usule tabi mükelleflerin tamamının vergiden muaf hale getirilmesi kayıt dışılığı körükleyecektir. Vergi muafiyeti gereği vergi ödemeyecek olan esnafın Vergi İdaresinin çok önem verdiği kayıt dışı ekonomiyle mücadele nedeniyle belge düzeni bakımından olumsuz etki doğurmaması için belge düzeninin sağlanması amacıyla kayıt, defter ve belge düzeni yükümlülükleri sağlayıcı adımların atılması gerekmektedir. Ayrıca muaflık sınırlarının net tespit ve kontrol edilerek sınırı aşanların gerçek usulde vergilendirilmeleri sağlanmalıdır” değerlendirmesinde bulundu.

Yılmaz Sezer: Çok sınırlı mükellef grubunu ilgilendiren bir düzenleme

Güncel Grup Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Sezer, küçük esnafa yönelik getirilen bu kolaylığın vergide tahakkuk tahsilat sorununu çözmeyeceğini belirterek, acilen kapsamlı bir vergi reformuna ihtiyaç olduğunu aktardı. Türkiye’de verginin tahakkuk etmesine rağmen, tahsilat oranının yetersiz kaldığını dile getiren Sezer, “Ekonomik sıkıntının yaşandığı bu günlerde dolayısıyla Cumhurbaşkanımızın açıkladığı reform paketinden vergiye ilişkin çok şey bekliyor ve istiyorduk. Oysa sadece ülkemizdeki çok sınırlı mükellef grubunu ilgilendiren basit usulde vergilendirilenlerin vergi beyanname vermesi kaldırıldı” dedi. Düzenlemeyle bu dar gelirli küçük esnafın sorunun çözüleceğini ancak diğer mükellef gruplarının da sorunu olduğunu vurgulayan Sezer, yapılandırma düzenlemesine başvuru oranının düşük kaldığını, ilk taksiti ödeyenlerin oranının ise yüzde 50’yi ancak bulduğunu kaydetti.