Kartlı harcamalar patladı

Şebnem TURHAN

Türk Lirası’ndaki sert değer kaybı ile gerileyen alım gücü, son yılların zirvesine yükselen enfl asyon ve fiyatların daha ada artacağına olan inanç vatandaşın kredi kartı harcamalarına da rekor kırdırdı. Merkez Bankası verilerine göre kurun 13.59 geçerek zirveye çıktığı 26 Kasım ile biten haftada kredi kartı harcamaları 44 milyar lirayı aşarak zirveye çıktı. Kurlardaki yükseliş vatandaşın harcamalarını etkilerken özellikle kur değişimiyle daha çabuk fiyat artışı olan ürünlerde ise harcama miktarında yükseliş daha dikkat çekerken market alışverişlerindeki yükseliş de vatandaşın yeni zamlardan korunma yöntemi olarak yorumlandı.

Türk Lirası, 8 Eylül’de ilk sinyalleri verilen ve kasımla birlikte net olarak ismi konulan yeni ekonomi program ile beraber değer kaybı yaşıyor. Kasım ayında dolar Türk Lirası’na karşı yüzde 42,5 değer kazandı. Dolar/TL 9.5 lira ile başladığı kasım ayını 13.7 liranın üzerinde tamamladı. TL’deki sert değer kaybı vatandaşlarım alım gücünü hızla eritirken kur geçişkenliği de enflasyonda artışı körükledi. Geçen hafta açıklanan kasım ayı enfl asyonu da yüzde 21,31 ile son 3 yılın zirvesine çıktı. Bir yanda küresel tedarik zinciri sıkıntıları ve emtia fiyatlarındaki hızlı artış varken bir de Türk Lirası’nın değer kaybı yaşaması Türkiye’de ürün fiyatların da zam olarak yansıdı.

Market harcamasında yüzde 11 büyüme

İşte bu dönüşüm 26 Kasım ile biten haftadaki kredi kartı harcamalarına da damga vurdu. Kredi kartı harcamaları 1 haftada yüzde 11 artarken ekim sonuna göre büyümesi de yüzde 14 olarak hesaplandı. En dikkat çeken artış ise market alışverişlerinde yaşandı. Vatandaşın kredi kartı ile market alışverişleri ilk kez 8 milyar lirayı aşarken bir haftalık artış yüzde 10,22 oldu. Ekim sonuna göre ise market alışverişlerindeki harcama miktarındaki yükseliş yüzde 18'i gördü. Peki neden market alışverişleri hızlı arttı? Bunun ilk nedeni fiyatların neredeyse her gün değişmesi bunun nedeni de kurlardaki artışın çok hızlı olması. Bir ayda dolar yüzde 42,5 değer kazandı TL’ye karşı. Bu da fiyatlarda etkisini gösteriyor. İkinci olarak da bu etkiyi fiyatlarda sürekli hisseden vatandaşların zamlardan kendini koruyabilmek için daha fazla alım yapıp önümüzdeki aylarda oluşacak ihtiyacını da düşünüyor.

Vatandaş gıda grubunda da daha fazla harcadı. 26 Kasım haftasında önceki haftaya göre yüzde 3,5 ekim sonuna göre ise yüzde 7,3 artış gösteren gıda harcamaları da 2.8 milyar lira ile en yüksek seviyeye çıktı.

Kurdaki değişimin hemen yansıdığı ürünler

Kasımın son haftasında online alışveriş siteleri indirim kampanyaları düzenliyor. Bunun etkisi bir haftada yüzde 30 artan internet yoluyla alışveriş harcamalarında görülüyor. Bu kampanyaların elektrik, elektronik eşya, bilgisayar harcamalarının büyümesinde etkisi var. Ancak 1 haftada yüzde 60 artarak bu grupta harcamaların 5.2 milyar liraya ulaşmış olmasının bir nedeni de kurdaki yükseliş. Nitekim ekim sonuna göre de elektrik, elektronik eşya ve bilgisayar harcamalarında yüzde 94 yükseliş yaşandı. Normalde ortalama 2 milyar lira seviyesinde olan bu gruptaki harcamalar 5 milyar liranın üzerine geldi. Çünkü çoğunlukla ithal olan ürünler kurdaki değişime çok duyarlı ve fiyatlar hemen değişiyor.

Kasım ayında eşel mobil sisteminin sona ermesiyle üst üste zamlanan benzin ve motorin kredi kartıyla harcamalarda da artışa yol açtı. Ekim ayı sonuna göre bu grup için yapılan harcamalar yüzde 21,2 yükseldi. Bir haftalık yükseliş ise yüzde 1,2 seviyesinde.

Yemek harcamaları sert geriledi

Vatandaşlar alım gücünün azalması ve enfl asyonun artması nedeniyle dışarıda yemek yeme ve içki içmeye de ara vermiş görünüyor. Merkez Bankası verilerine göre içkili yerlerde yapılan kredi kartı harcamaları yüzde 0,05 azalırken yemek için harcamalar ise yüzde 6,6 geriledi. Giyim ve aksesuar harcamalarında bir haftada yüzde 12,9 artış yaşanırken bunun da bir kısmını kasımın son haftasındaki alışveriş kampanyalarına ve kış sezonunun zamlı başlamasına bağlayabiliriz. Mobilya harcamalarında ise bir haftalık artış yüzde 11 ve 1.5 milyar lira sınırına dayandı.