Kamu, şirketlerin hisse veya tahvillerini alsın

Mehmet KAYA

ANKARA - Hukuk ve iş ortamına yönelik çalışmalar yapan Daha İyi Yargı Derneği, COVID-19 salgınında alınabilecek ekonomik önlemler arasında, ekonomik sorunların ortadan kalkması sonrası satmak şartıyla, kamunun şirketlerden hisse veya uzun vadeli tahvil almasını önerdi.

“COVID-19’un Ekonomik ve Sosyal Etkileriyle Mücadelede Devlet – Girişimci - Vatandaş İşbirliği Önerisi” başlığıyla duyurulan çalışmada, COVID-19 salgınında önceliğin salgının önlenmesi ve toplumun en zayıf- korumasız kesimlerinin desteklenmesi olduğu vurgulanırken, “Özgün çözümlerle toplumsal dayanışmayı güçlendiren yeni bir toplumsal sözleşme oluşturmamız COVID-19 sonrasında öncesine hiç de benzemeyecek olan yeni dünyada ve yeni toplum düzeninde daha iyi bir yer edinmemiz için de gerekli” denildi. Devletin bu süreçte adalet ve zayıfların korunması, işletmelerin korunması için gerekli finansmanı sağlaması gerektiği belirtilen çalışmada, bu sürecin toplumsal dayanışma ile bütün kesimlere adil yaklaşımla geçirilmesi gerekliliği vurgulandı.

Yeni model önerisi: Geçici süreyle kamu ortaklığı

Devletin salgın sürecinde, borçlanma, para basma ya da vergileri artırma benzeri elde edeceği kıt kaynakların kredi verilmesi yerine daha verimli kullanmasının önem taşıdığı belirtilen çalışmada, salgının ekonomik etkilerinin ortadan kaldırılması için şu politikalar önerildi: Yüksek istihdam ve katma değer sağlayan işletmelere: Devlet ileride geri satmak üzere hisse senedi veya uzun vadeli tahvil alımı yapabilir. Alınacak hisse veya tahvilin miktarı şirketlerin yeni şartlara uyum için alınacak tedbirlerin maliyetini karşılayacak ve üretimi sürdürebilecek kadar olması gerekir.

Verimli ve karlı iken virüs nedeniyle sıkıntıya düşen işletmelere: Üretim ve istihdam kabiliyetini korurken yeni hissedarlık ve yönetim yapılanması sağlayarak işletmelerin dönüşmelerini sağlayacak ve bu yeni yapıda işletme sermayesi olarak da kullanılabilecek miktarda hisse senedi karşılığı kredi verilebilir.

İşini kaybeden ve sosyal güvencesi olmayan işsizlere: Bu kişilerin kendi ihtiyaçlarına yeter üretim yapabilmeleri-girişim kurabilmeleri için mikro kredi verilebilir. Bu krediler nakdi ya da ayni olabilir. Kooperatifler ve güç birlikleri desteklenebilir.

Başarı için desteklerin taşıması gereken kriterler

Çalışmada, salgın sonrası dinamik, rekabetçi ve şoklara dayanıklı bir ekonomik yapı için de orta uzun vadeyi gözeterek sağlanabilecek kamu destekleri önerileri ise şöyle sıralandı: Devlet hisse senedi veya tahvil karşılığı finansman sağladığı işletmelerin yönetimine profesyonel yöneticilerle katılabilir. Bu yolla desteğin amaca uygun kullanımının denetlenmesi yanında, firmalara profesyonel yönetim desteği de verilerek gelişimleri sağlanabilir. Devlet verdiği destekle işletmelerin iyi yönetilmesi yanında, sağlanan destekle üretim ve istihdamın sürdürülmesi amacına uygun iş ve istihdamın sürdürülmesini de gözetmelidir. Devlet, bu amaçların dışında işletmelere müdahale etmemeli, girişimciliği olumsuz etkileyecek davranışlardan kaçınmalıdır. Yönetimdeki devlet temsilcileri konularında uzman profesyonellerden olmalı.

Kamu hisselerini çalışanlar alabilir

Çalışmada, hisse senedi ya da tahvilin işletme tarafından istenilen dönemde bedeli ödenerek devletin kontrolünden çıkabilmesi gerektiği belirtilen çalışmada, bunun alternatifi olarak devletin aldığı hisselerin bedelinin çalışanlar tarafından üstlenilerek işletmeye ortak olmalarının önünün açılması önerildi. Ayrıca çalışmada, mevcut ortamda ve gelecekte alınan önlemlerin ve genel olarak ekonominin, ülkenin başarısı için etkin, verimli, hesapverir, bağımsızlık ve tarafsızlığına güven duyulan bir devlet ve yargı sisteminin oturtulması gerektiği belirtildi.