İthalatta 'indirgenmiş test' dönemi

Yeşim ARDIÇ

Türk Standardları Enstitüsü (TSE) ithal ürünlerin gümrüklerde bekleme süresini azaltmak için “indirgenmiş test” modeli uygulayacak. Ara ürün ithal eden “ihracatçılara” da zaman kazandıracak bu uygulama ile yurtiçinde yapılabilen, kısa sürede sonuçlandırılabilen, enerji verimliliği, güvenlik, sağlık açısından elzem olan testlere öncelik verilecek. 10’un üzerindeki test sayısı da 3’e düşürülecek. TSE Başkanı Prof. Dr. Adem Şahin, sağlıklı ve güvenilir ürün ithali ve gümrüklerde denetim süresini kısaltmak amacıyla, ithal ürünlerin genelinde “indirgenmiş test” uygulaması yapılacağını söyleyerek, “Bu uygulama ile tüketici güvenli ürünle buluşurken, ithalatçıların yüksek ardiye ücretlerine maruz kalması ve zarara uğramasının da önüne geçilecek” dedi. Şahin, Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak’ın sorularını yanıtladı.

● Bazı ithalatçı ve üreticiler, TSE denetimlerinin uzadığını ve bu yüzden zarara uğradıklarını belirtiyor. Doğruysa, nasıl çözülecek?

İşlemlerimiz 7/24 online sistem üzerinden gerçekleştiriliyor. İthalatçılara denetim sürecinde Ticaret Bakanlığı’nca tanınan 120 günlük evrak temin etme süresi var. Hatta bu süre pandemi sebebiyle ithalatçıların yurt dışındaki firmalardan evrak temin etmesinde yaşadıkları zorluklara istinaden 180 gün gibi oldukça uzun bir süreye çıkarıldı.

● Yani, evrak temini ve sunumu gibi konular mı süreyi uzatıyor?

Yaptığımız incelemelerde esasen ithalatçıların büyük bir oranda mevzuata hakim olmamaları sebebiyle ithalat işlemleri öncesinde üreticiden temin etmiş olmaları gereken test raporu, sertifika veya diğer teknik ya da ürünü tanımlayıcı dokümanların ellerinde bulunmaması sebebiyle TAREKS (Dış Ticarette Risk Esaslı Kontrol) başvurusu yaptıktan sonra yurt dışından bunları temin etmeye çalıştıklarını gözlemliyoruz. Ne yazık ki üretici ile evrak temininde sorunlarla karşılaşılabiliyor. 120 günde dahi gereken dokümanları tarafımıza sunamadıkları görülüyor. Bunun çözümünde ithalatçıların bilinçlendirilmesi ve ithalat işlemleri öncesinde mevzuatlara ve teknik gerekliliklere hakim olmalarının sağlanması önem arz ediyor. Bu konuda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının çeşitli organizasyon ve faaliyetleri takip edilmelidir. Ayrıca enstitümüzce gerçekleştirilen ithalat denetimlerine dair tüm uygulamalar, prosedürler ve mevzuat gereklilikleri tse.org.tr internet sitemizde yayınlanıyor.

● Test sürelerinin uzun olduğu eleştirileri de var. Kısaltılabilir mi?

Ticaret Bakanlığı’nın “CE İşareti Taşıması Gereken Bazı Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği” kapsamında yer alan ve ithal edilmek istenen ürün grupları için indirgenmiş testler yapılarak ithalatta fiili denetim uygulaması başlatılmıştı.

İndirgenmiş testlerde, ürünün ilgili yönetmeliğine göre karşılaması gereken standartların tüm maddeleri yerine sadece kullanıcının can ve mal güvenliğine yönelik güvenlik testleri ürüne uygulanıyor. Bu kapsamda uygulanan 3 ana test maddesi ön plana çıkıyor.

● İndirgenmiş test, tüm ürünler için genelleştirilebilir mi?

AB mevzuatına dayanarak yapılan ithalata uygunluk denetimlerinde, ilk aşamada üreticinin verdiği AB Uygunluk Beyanı üzerinden teknik kontroller yapılıyordu. Bu beyanın güncelliği ile ilgili yönetmeliğin gerekliliklerini karşılayıp karşılamadığı incelenerek; uygun bulunması halinde beyan yeterli görülüyordu. Uygun olmaması halinde ise beyanı destekleyici test raporları talep edilerek denetime devam edilmekteydi. Test raporlarının sunulamaması durumunda ise ithalatçı firmanın talep etmesi halinde uygunluk beyanında yer alan standartların tamamında ürünler test ediliyordu. Bu yöntem indirgenmiş test şerhiyle gelmeyen mevcut başvurular için halen uygulanıyor. Buradaki handikap; uygunluk beyanında yer alan standartların tamamına test yapılması halinde tüm maddelerinden ve atıf yapılan diğer tüm standartlardan da ürünün teste tutulması gerekiyor. Bu testler arasında kimi zaman 6 ay gibi uzun süreleri bulan ömür ve yorulma deneyleri ile performans deneyleri bulunması, ürünlerin gümrüklü sahada beklemesine, yüksek ardiye ücretlerine yol açtığından uygulanabilirliği oldukça düşük.

Bir diğer husus 2004 itibariyle 16 yıl gerçekleştirilen “CE” işareti taşıması gereken ürünlerin ithalat denetimlerinde test raporlarında karşılaşılan ilgilisince düzenlenmeyen rapor ve sertifikalar. Sadece doküman üzerinden teknik kontrol gerçekleştirilmesi halinde tarafımıza sunulan evraklarda, tereddütlü durumlarla karşılaşıldığında sertifika veya raporu hazırlayan kuruluşla irtibata geçiliyor. Ancak çoğu kez cevap alınamıyor. Mevzuat gereği tereddütlü raporlar kabul edilerek ürünlerin ithalatına zorunlu olarak izin veriliyor. İşte bu noktada indirgenmiş test uygulamasının önemi bir kez daha ortaya çıkıyor.

● Bu test pilot olarak denendi. Sonuçları olumlu mu?

Son derece çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı. Örneğin aydınlatma grubu ürünlerde indirgenmiş test uygulamasının başladığı 17 Temmuz 2017 tarihi itibariyle olumsuzluk miktarı ilk 3 ayda yüzde 45 gibi oldukça yüksek bir orandaydı. Yıl sonunda bu oran yüzde 18.85’e, 2018'de yüzde 5.7’ye, 2019 yılında ise yüzde 3.14’ e geriledi. 2020 ilk çeyreğinde de yüzde 3.84’lük bir olumsuzluk oranı bulunduğu dikkat çekiyor.

Yüzde 45’lerden yüzde 3 seviyelerine düşen olumsuzluk oranından; uygulamanın başladığı tarihe kadar sadece evrak kontrolüne dayalı denetimlerle ithalatı yapılan aydınlatma grubu ürünlerin, can ve mal kaybını önleme esaslı ürün güvenliği yönünden oldukça zayıf kaldığı, en az 3 madde üzerinden gerçekleştirilen indirgenmiş testleri bile karşılayamadığı anlaşılıyor.Diğer yandan olumsuzluk oranlarının süratle düşmesi; bu konuda bilinçlenmenin arttığını, ithalat aşamasında ürün güvenliğine yönelik indirgenmiş teste tabi olma olasılığını gözeten firmaların, güvenli ürünleri ithal etme konusuna azami hassasiyet göstermeye başladığını ortaya koyuyor.

Sonuçta; indirgenmiş test uygulaması kritik güvenlik testlerini içerdiğinden hem ürün, hem de kullanıcı güvenliğinin gözetiminde önemli rol oynuyor. İthalatta standartların tüm maddelerinden test edilmesiyle, ürünlerin uzun süre gümrüklerde beklemesi sonucu ithalatçıların yüksek ardiye ücretlerine maruz kalması, gecikme sebebiyle zarara uğramasının önüne geçiliyor. Bu nedenlerle uygulamayı genişleteceğiz.

Vakit nakittir…

Zamanı iyi kullanabilmek, “maliyet”, “tasarruf” ve “rekabet”avantajı sağlıyor… Ve önemi, her geçen gün artıyor…

★★★

Örneğin TSE’nin denetimleri…

Test süresi uzayınca, üretimden dış pazara kadar tüm zincir olumsuz etkilenebiliyor…

TSE/Ticaret Bakanlığı’nın testleri hızlandırmaya yönelik çalışmaları ise sorunu çözme isteğini gösteriyor…

★★★

‘Güvenilir/sağlıklı ürünün’, dış pazarlarda rekabet edebilirliği artıran, zamandan da önemli bir silah olduğunun ve iç pazarda ‘servis/sağlık masraflarını düşürüp”, israfı önlediğinin de unutulmaması gerekiyor… (Ferit PARLAK)