İthal tüketim makası açılıyor

MEHMET KAYA/ ANKARA

Türkiye’de 2023’te yaşanan başını otomobillerin çektiği tüketim malı ithalatının artışı devam ediyor. Ticaret Bakanlığı verilerine göre 2024 Ocak-Ağustos döneminde tüketim malı ithalatı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,7 artarak 34,6 milyar dolar oldu.

Genel ticaret sistemi (GTS) kapsamında TÜİK verilerine göre tüketim malı ithalatı ile tüketim malı ihracatı kıyaslandığında ise artışın boyutu daha net ortaya çıktı. Türkiye’nin ihracatının hızlandığı dönemlerde gerileyen, tüketim malı ithalatının, tüketim malı ihracatına oranı son yıllarda yeniden yükselişe geçti. GTS kapsamındaki serilerin oluşturulduğu 2013’te bu oran yüzde 52’ydi. Devam eden yıllarda eğilim olarak geriledi ve yüzde 30-40 aralığında seyretti. Ancak 2023’te tüketim malı ithalatındaki patlamanın da etkisiyle, tüketim mallarında ithalatın ihracata oranı yüzde 52,5’e, 2024 Ocak-Temmuz döneminde ise yüzde 57,6’ya yükseldi.

Türkiye, imalat sanayii yoğun bir ülke olarak her ne kadar imalatta ve yatırımda, hammadde- makine ve teçhizatta yoğun ithalat yapsa da tüketim mallarında ithalatı sınırlı düzeyde seyrediyordu. Dönem dönem yatırımların yoğunlaşması, ya da TL’nin değerli olduğu dönemde, binek otomobiller, cep telefonu başta diğer son tüketici elektronik ürünlerinin etkisiyle tüketim malı ithalatı yükselebiliyor. 2023’te tutar bazında GTS kapsamında yüzde 56,3’lük artışın üzerine, Ocak-Ağustos döneminde de artışın devam etmesi dikkat çekti.

Bu yıl 50 milyar doları aşması bekleniyor

Tutar bazında da tüketim malları ithalatındaki artışlar önemli seviyelere ulaştı. 2013’te tüketim malı ithalatı tutarı 33,6 milyar dolardı. Salgın öncesi 2019’da 21,2 milyar dolara kadar geriledi, 2023 yılına kadar da 25-30 milyar dolar seviyesinde kaldı. Ancak 2023’te 47,7 milyar dolara ulaştı. Bu yıl da ithalat artışı sürdüğü için 50 milyar dolar sınırın aşılması bekleniyor. Tüketim malları ithalatındaki artışta ana unsuru binek otomobilleri oluşturuyor. Üstelik son dönemde bu ürünlerde birim fiyat artışındaki hızlı yükseliş de dikkati çekti.

TÜİK birim fiyat endeksine göre tüketim mallarındaki genel birim fiyat artışı 2019-2023 döneminde yüzde 19,9 seviyesindeyken, binek otomobillerin birim fiyat artışı yüzde 23,1 oldu. TÜİK GTS sistemine göre 2013- 2023 döneminde tüketim malları ithalatı genel olarak yüzde 42,85 arttı. Aynı dönemde en yüksek tüketim malı ithalat artışı yüzde 95,08 ile işlenmiş gıda ürünlerinde görüldü. İkinci sırada yüzde 87,15 ile binek otomobillerinde oldu. Bu yıl da tüketim malları ithalatı artışında rekor bekleniyor. Ancak bir önceki rekor yılı olan 2023’te, bir önceki yıla göre binek otomobilleri ithalatı artışı yüzde 127,95 olarak gerçekleşti. Tüm gruplarda ithalat arttı. Beyaz eşya başta olmak üzere Türkiye’nin dünya ölçeğinde imalat gücüne sahip olduğu dayanıklı tüketim malları ithalatı yıllık bazda yüzde 55,89 olarak gerçekleşti.

2024 Ocak-Temmuz dönemi ithalatı

Ocak-Temmuz döneminde toplam tüketim malı ithalat artışı GTS kapsamında yüzde 15,7 düzeyinde. Diğer yandan, önceki yıl yüksek artış sergilenen ürün gruplarındaki artış hızı da devam ediyor. Dayanıklı tüketim malları ithalatı Ocak-Temmuz 2024’te bir önceki yıl aynı döneme göre yüzde 73,82 oranında artı. Otomobildeki artış hız kesse de devam etti ve rekor yılının ardından yine yüzde 4,02 oranında yükseldi. İşlenmemiş gıda, önceki yıl yüksek düzeyli ithalat artışının ardından yüzde -13,76 ile gerileyen tek ürün grubu oldu.