İşgücü verileri masaya yatırıldı: İşsizliğin izlenmesinde yeni ve yaratıcı çözümler gerekli

MEHMET KAYA-ANKARA

Prof. Dr. Serdar Sayan ve Dr. Pınar Kaynak, salgın döneminin işgücünü nasıl etkilendiği ve işgücü verilerinin takibine yönelik bir dizi çalışma yaptı. “Salgının İşgücü Piyasalarına Etkileri ve Yansımaları” başlığını taşıyan çalışmada ve kısa vadeli işgücü göstergelerini tahmin etme gayesiyle üretildiği için salgının etkisinden dolayı sapma ihtimalinin yükselmesi nedeniyle kamuoyuna duyurulması durdurulan Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi-SPM “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmalarında yeni araçların kullanılmasını önerdiler.

İstihdam “eğreti olmayan istihdam” ile takip edilmeli

Serdar Sayan gözetiminde yapılan “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının Eylül sayısında Pınar Kaynak, en kaba tanımıyla, kayıt dışı, kural dışı çalıştırma anlamına gelen “eğreti istihdamı” dışlayarak, “eğreti olmayan istihdam” verisi üretti. Çalışmada, “Salgının işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi” bilgisi verildi. “Ancak resmi işsizlik oranlarını anlamsız göstergeler haline getiren bu süreçte, işsizlik dinamiklerini daha doğru değerlendirebilmek için,(geniş tanımlı da olsa) işsizliğin yanı sıra istihdam verilerine de odaklanılması gerektiğini düşünüyoruz” denilen çalışmada, istihdamın “eğreti olmayan istihdam” ismi verilen yeni bir araçla takip edilmesi önerildi.

Eğreti olmayan istihdam yıllık bazda 3,1 puan azaldı

Eğreti olmayan istihdam, tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişileri baz alarak kurumsal olmayan 15+ nüfus dikkate alınarak oluşturuldu. SPM Bülteninde gelişmelere ilişkin yapılan değerlendirmede, “Pandemiyle kötüleşen durumun gözden kaçırılmasına sebep olan resmi işsizlik oranlarının aksine, eğreti olmayan istihdam oranı göstergemiz istihdamda Mart 2020 döneminden sonra COVID-19’a bağlı olarak hızlanan düşüşü başarıyla yakalıyor. Önerdiğimiz tanımlar ışığında Mayıs 2020 dönemine ilişkin eğreti olmayan istihdam oranını yüzde 25,4 buluyoruz ki bu oran, geçtiğimiz yılın aynı döneminden 3,1 puan ve Nisan 2020 döneminden ise 0,4 puan daha düşük” denildi.

Türkiye’de işsizlik Kasım 2019’dan bu yana kararlı şekilde artıyor

“Salgının İşgücü Piyasalarına Etkileri ve Yansımaları” çalışmasında, TÜİK’in hesaplamada kullandığı yöntemin, normal dönemler için uluslararası kabul görmüş bir yöntem olduğu ancak salgının etkisini gözlemede yetersiz kaldığı belirtildi. İşgücü verilerini, işgücüne dahil olmayan kişilerdeki artış, işten çıkarma yasağı, ücretsiz izin-kısa çalışmaya çıkarılanların işbaşında olmayışı gibi unsurların etkilediği hatırlatıldı.

Çalışmada, TÜİK verilerinde istihdamda azalma olmasına rağmen işsizlik oranında gerilemeye yol açan; işgücüne dahil olmayanlar içinde sayısı artan “iş aramayıp çalışmayla hazır olanlar” kırılımına bağlı olarak geniş tanımlı işsizlik aracı da üretildi. Geniş tanımlı işsizlik, iş aramayıp çalışmaya hazır olan nüfusun, işgücü ve işsiz sayısına eklenerek, yeni işsizlik oranı hesaplaması şeklinde tanımlandı.

Geniş tanımlı işsizlik, TÜİK işsizlik verisiyle ayrışıyor

Çalışmada, geniş tanımlı işgücünün TÜİK işgücü ile paralel seyretmesine karşılık, geniş tanımlı işsizliğin TÜİK işsizlik verisiyle ayrıştığı vurgulanarak şu yorum yapıldı:

“İşsiz sayısı Aralık 2019-Nisan 2020 dönemleri arasında azalma eğilimi gösterirken, geniş tanımlı işsiz sayısının Kasım 2019’dan bu yana kararlı biçimde arttığı görülüyor. Mayıs 2019-2020 dönemleri arasında işsiz sayısı 331 bin kişi düşerken, geniş tanımlı işsizlerin sayısı 2 milyon 87 bin kişi artarak 8 milyon 538 bin kişi mertebesine ulaşıyor ve Ocak 2014 döneminden bu yana görülmemiş bir rekor kırıyor.

İşsizlik 2019 Aralık’tan itibaren yeni bir faza girdi

Esasen Türkiye ekonomisinin pandemi öncesinde de yaşadığı krize bağlı olarak çok artmış olan işsizliğin, 2019 Aralık döneminden itibaren yeni bir faza girdiği anlaşılıyor. Geleneksel anlamda işsiz sayısındaki kararlı azalış ve geniş tanımlı işsiz sayısındaki (iş aramayı bırakanlardaki artışa bağlı olan 300 küsur binlik sıçrama ile başlayan) kararlı artış ile karakterize edebileceğimiz bu yeni süreç, pandeminin etkisiyle çok hızlanmış durumda.”

İşsizlik ödeneği başvuruları altı ayda %12,5 azaldı

Dünya ekonomilerini olduğu gibi Türkiye ekonomisini de derinden etkileyen COVID-19, ekonomik göstergelerdeki tahribatını sürdürüyor. İşletmelere destek amacıyla getirilen ve kamuoyunda işten çıkarma yasağı olarak bilinen uygulama, bu dönemde işsizliğin artmasını engellese de işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı yeniden 1 milyonun üzerine çıktı. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı geçen yıla göre yüzde 12.5 azalarak 1 milyon 66 bine geriledi. Ancak işsizlik ödeneği için belirlenen kriterleri sağlayanların oranı geçen yıla göre ciddi oranda azaldı. 2019 Temmuz sonu itibarıyla başvuran 1 milyon 219 bin kişiden yüzde 51.8'e karşılık gelen 632 bin 58 kişi ödenek almaya hak kazandı.

Bu yıl aynı dönemde ise 1 milyon 66 bin başvurunun yüzde 34.4'üne karşılık gelen 366 bin 974'ü kabul edildi. Yılın ilk ayında 163 bin 56 olan işsizlik ödeneği başvurusu, şubatta 120 bin civarında artarak 281 bin 540'a, martta 220 bin artarak 502 bin 196'ya çıktı. COVID-19 sebebiyle uygulanan sokağa çıkma yasağı ekonomik faaliyetleri durma noktasına getirdi. Bu yüzden iş kaybını önlemek amacıyla destek paketi açıklayan ekonomi yönetimi, işten çıkarmayı yasaklayan bir yasal düzenleme yaparak ücretsiz izin ödeneği uygulaması başlattı.

Bu uygulama ile birlikte nisan ayından itibaren işsizlik ödeneği başvuruları artış hızında azalma oldu. Nisanda 811 bin 164 olan başvuru, mayısta 919 bin 978, haziranda 970 bin 117 oldu. Ocak ayında yüzde 55 seviyesinde olan başvuru kabul oranı ise şubatta yüzde 54.6'ya, martta yüzde 47.7'ye, nisanda yüzde 38.17e, mayısta yüzde 34.6'ya düştü. Haziranda ise yüzde 34.9 oldu. Alınan önlemler ve işten çıkarma yasağı, kayıtlı işsiz sayısında da azalmaya yol açtı. Geçen yıl Ağustos sonu itibarıyla 3 milyon 351 bin olan kayıtlı işsiz sayısı bu yıl aynı dönemde yüzde 17.1'lik azalışla 3 milyon 351 bine geriledi. (HÜSEYİN GÖKÇE - ANKARA)