IMF’nin maaş artışı önerisine ekonomistlerin tepkisi

Uluslararası Para Fonu (IMF) 4. madde istişarelerini yürütmek üzere Türkiye'ye ziyaretinin değerlendirmesinin basın açıklamasını yaptı. İcra kurulu onayı sonrası ilerleyen dönemde değerlendirmenin yayınlanması beklenirken, Türkiye ekonomisine ilişkin değerlendirmelerin detayları incelendi.

Maaş artışları

Değerlendirmede özellikle maaş artışlarına yönelik kısım dikkat çekti.

Halen yüksek olan enflasyonun ataletinin ele alınması gerektiğine vurgu yapılan değerlendirmede, “Fiyatları, ücretleri ve diğer sözleşmeleri (kiralar gibi) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirlemek, beklentileri sıfırlamak ve rekabet gücünü korumak için çok önemli. Göreceli fiyatlar ayarlandıktan sonra, geriye dönük endeksleme ortadan kaldırılmalı ve kamu sektörü tarafından yönetilen fiyatlar üretim ve bakım maliyetleriyle uyumlu hale getirilmelidir” denildi.

Şimşek “hedeflenen” enflasyon demişti

Mehmet Şimşek, 2023 sonlarında asgari ücret görüşmeleri öncesinde, eylül ayında “Bundan sonra ücret düzenlemeleri hedef enflasyona göre yapılacak” derken, ekim ayında da yüksek ücret artışlarının yüksek enflasyona yol açtığını söylerken şu ifadeleri kullanmıştı:

“Bir sarmala giriyorsunuz. Yüksek artışlar, ücret artışları, yüksek enflasyon ve burada kazanan yok. Belirsizlik artıyor ve burada iş yapmak zorlaşıyor. Dolayısıyla bizim bu kısır döngüyü kırmamız lazım. Bir bu kısır döngüyü sadece ücret politikaları üzerinden değil, para politikalarını rasyonelleştirerek yapacağız.”

TCMB, Enflasyon Raporu’nda asgari ücrete değinmişti

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Enflasyon Raporu’nda enflasyona yönelik değerlendirmelerinde, “Son yıllarda asgari ücretin yılda iki defa güncellenmesinin önemli etkisiyle ücret artışlarının talep etkisi giderek daha baskın hale gelmiştir. Bu doğrultuda, asgari ücretin 2024 yılında bir kez güncellenecek olması, parasal sıkılaştırmanın etkinliğine yılın ikinci çeyreğinde katkı sağlayacaktır” denilmişti.

Ekonomistler IMF’nin maaş artışları değerlendirmesini yorumladı

Mahfi Eğilmez, “Bunları IMF söyleyemez, biz söyleyelim” söyleyelim diyerek yaptığı yorumla dikkat çekmişti.

“Dezenflasyonun maliyeti daha adil dağıtılır”

Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp, IMF’nin maaşlara yönelik değerlendirmesi için şu yorumu yaptı:

“IMF değerlendirmesinde "Fiyat, ücret, kira gibi ileriye yönelik fiyatlama davranışlarında enflasyon beklentilerine göre fiyatlama yapılmalı" notu var. Bu madde önemli. Cımbızla çekip tek başına uygulandığında acı reçetenin maliyetini ücretli kesime yükler. Ancak diğer maddeler ve özellikle (5) ile beraber uygulanırsa dezenflasyonun maliyeti daha adil dağıtılır. Zaten ancak paketi bir bütün olarak değerlendirip önerilenlere uyulması durumunda beklenen enflasyon=gerçekleşen enflasyon olacağı için mağduriyet riski asgariye iner.”

İngiliz ekonomist Timothy Ash, değerlendirmeyi genel olarak olumlu bularak destek verdi:

“IMF'den düzgün bir IV. makale incelemesi. Mesaj esasen Şimşek ve ekibinin doğru şeyi yaptığı ancak ayarlamaya devam etmeleri/iki katına çıkarmaları gerektiğidir.”

CHP Genel Başkan Yardımcısı, iktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe ise IMF’nin ifadelerine tepki gösterdi:

“IMF'nin raporunu okurken sanki Merkez Bankasının son yayımladığı enflasyon raporunun özetini okuyormuşum hissine kapıldım. Bir iki farklılık dışında neredeyse aynı şeylerden bahsediyorlar. Benzerlik bu kadar çok olunca insan haliyle merak ediyor: IMF mi MB’nin dediklerini yazmış yoksa MB mi IMF’nin dediklerini? Bunu tam çözemedim.”

“Kemer sıkmayı emekçilere yıkan reçetesini bir kez daha dayatıyor”

Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Birgün gazetesi yazarı Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, köşe yazısında “Şimşek etkisine IMF’den destek” diyerek şunları belirtti:

“IMF, Türkiye ekonomisi üzerine incelemelerinin ilk gözlemleri, Şimşek’in programına destek çıktı. IMF bildik neoliberal, sıkı para politikasına dayanan, kemer sıkmayı emekçilere yıkan reçetesini bir kez daha dayatıyor.”

TED Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Osman Berke Duvan da 4. Maddenin en kritik ifadesi olarak ücretlere yönelik kısmı belirtti:

“IMF’nin 4. madde görüşmeleri çerçevesinde en kritik cümlesi: ‘Fiyatları, ücretleri ve diğer sözleşmeleri (kiralar gibi) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirlemek, beklentileri yeniden oluşturmanın ve rekabet gücünü korumanın anahtarıdır.’”

“Maliye politikalarının olduğu maddeyi görmezden gelmişler”

Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yakup Küçükkale, “Mesele anlaşıldı. Ücret ve maaşlara yapılacak zamların, manşet enflasyon yerine, beklenen enflasyona göre yapılmasını IMF istemiş. Açık açık yazmışlar: "Setting prices, wages, and other contracts (such as rents) annually and according to forward-looking inflation is key to resetting expectations and protecting competitiveness" Yalnız, aynı makalede maliye politikalarının da sıkı olması durumunda enflasyonun daha hızlı düşeceği belirtilmiş olmasına rağmen, o maddeyi görmezden gelmişler.”