İmalat sanayii firmaları salgından “sağlam çıktı”

Mehmet KAYA / ANKARA

Teknik çalışma nitelikli Ekonomi Notları arasında Merkez Bankası tarafından yayımlanan bir çalışmada, küresel kriz ve salgını kapsayan 2009-2021 döneminde Türkiye imalat sanayii firmalarının performansına yönelik bir değerlendirmede, anılan dönemde genel olarak firmaların göstergelerinin çok bozulmadığı, kârlılıklarının ise arttığı belirlendi. Anılan dönemde bozulan en önemli gösterge ise varlıkların borçla finanse edilmesi oranı olan kaldıraç oranlarındaki yüksek seviye oldu.

Merkez Bankası’ndan Selçuk Gül ve Abdullah Kazdal tarafından yapılan çalışmada, imalat sanayii firmalarının 2009-2021 döneminde kârlılık, kaldıraç oranları, yabancı para riskliliği gibi performans göstergeleri incelendi. Dönemde, likidite göstergeleri açısından, kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamada sorun yaşamadıkları tespit edildi. Büyük ölçekli işletmelerin daha iyi olmakla birlikte, sektörel olarak temel eczacılık ürünleri, diğer ulaşım araçları, taşıt, makine-ekipman, tekstil-deri sektörlerinin diğerlerine kıyasla daha iyi durumda olduğu, içecek, mobilya, giyim, metalik olmayan minerallerde ortalamaya yakın olmakla birlikte daha kötü durumda olduğu vurgulandı. Salgın döneminde de nakit gücünün iyi seyrettiği sonucuna varıldı.

Karlılık arttı

Diğer yandan anılan dönemde küresel kriz ve salgın olmasına karşılık firma karlılıklarının yükseldiği belirlendi. Çalışmada, “Faaliyet karlılığının içecek ve mobilya sektörleri haricindeki sektörler genelinde artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 2009-2021 dönemi ortalamasında imalat sanayi genelinde faaliyet kârının net satışlara oranı yüzde 8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Firma ölçeğine göre orta ve büyük ölçekli firmalarda faaliyet karlılığı görece daha yüksek seyretmiştir. Sektörel olarak incelendiğinde, ortalama faaliyet karlılığı oranı yüksek seviyelerde (yaklaşık %20 civarı) olan elektronik, diğer ulaşım ve eczacılık sektörlerinde faaliyet karlılığı dönem içerisinde artış kaydetmiştir. Faaliyet karlılığında diğer pek çok göstergedeki salgın döneminde bozulma gözlenmemiş, imalat sanayi ortalamasında karlılık hem 2020 hem 2021 yılında artmıştır” denildi.

Çalışmada firmaların yabancı para riskliliğinin sektörlere göre değiştiği, ortalamada dış şoklara hassasiyet olgusunun öne çaktığı vurgulanırken, ihracat odaklılığın genel olarak ortalamayı iyileştirdiği belirlendi. Sektörel olarak bu riskliliğin değiştiği vurgulanan çalışmada, gıda, içecek, eczacılık, deri ve makine ekipman sektörlerinde dönemsel olarak yabancı para riskliliğinin azaldığı, tekstil, giyim, ulaşım ve inşaat ile bağlantılı sektörlerde de artış eğiliminin gözlendiği kaydedildi.

Politika tavsiyeleri

Genel görünüme bağlı olarak karar alıcıların imalat sanayiine yönelik politikalarında sektörel ayrışma ve zaman içindeki değişimleri göz önünde bulundurulması, liralaşma politikasının başarısınn imalat sanayii firmalarına daha fazla katkı anlamına geleceği kaydedildi.

Varlıkların yüzde 62’si dış finansmandan

Firmaların borçluluk risk gösteresi olan, yükümlülüklerinin varlıklara oranına bakılarak hesaplanan kaldıraç oranında inceleme döneminde yükseliş görüldüğü ve firmaların görece risklerinin yüksek olarak bulunduğu belirtildi. Varlıkların yüzde 62’sinin firma dışı kaynaklardan fi nanse edildiği belirlendi. Ulaşım, mobilya, giyim, taşıt, elektrikli teçhizat sektörlerinde kaldıraç oranının diğer sektörlere kıyasla daha yüksek olduğu vurgulandı. Çalışmada, küresel kriz sonrası yüzde 53’lerde seyreden kaldıraç oranının salgın döneminde yükseldiğinin altı çizildi.