Gelir yetmeyince kart patladı: İllerde kredi kartı ve KMH borcu rekor artışa imza attı

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası, ekonomi yönetimi ve bankacılık sektörünün sık sık dikkat çektiği kredi kartı ve kredili mevduat hesabı harcamaları geçen yıl tüm illerde tam anlamıyla patlama yaşadı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Fintürk verilerine göre illerde bireysel kredi kartı ve kredili mevduat hesabı artışı en az ikiye katlanırken, bu iki harcama kaleminin toplam bireysel krediler içindeki payı da yüzde 50’yi aştı. Bu 2022 yılına göre toplamda 16.5 puan büyüme yaşandığını gösterdi. Bazı illerde bireysel kredi borçlarının neredeyse yüzde 65’ini tek başına kredi kartı ve kredili mevduat hesabı harcamaları oluşturdu.

Politika faizi artışı yansıtılmıyor

BDDK Fintürk, illerde bankacılık sektörü 2023 verilerini açıkladı. Veriler bireysel müşterilerin kredili mevduat hesabı ve kredi kartı harcamalarında oldukça hızlı bir büyümeye imza attıklarını ortaya koydu. Düşük faiz politikası uygulanan 2023 yılının mayıs seçimlerine kadar olan dönemde kredi kartı ve kredili mevduat hesapları faiz oranları ihtiyaç kredi faiz oranlarının oldukça altında seyretti. Haziran 2023’ten sonra yeni Merkez Bankası’nın politika faizinde yaptığı artışlarla kredili mevduat hesabı ve kredi kartı faizleri de arttı, ancak son dört aydır politika faizinde yapılan artışlar kredi kartı ve kredili mevduat hesabı faiz oranlarına yansıtılmıyor.

Toplam KMH harcaması artışı yüzde 156,6

Fintürk verilerinden yapılan hesaplamayla 2022 yılına göre 2023’te illerde toplam kredili mevduat hesapları artışı yüzde 155,6 oldu. 6 Şubat 2023'te yaşanan depremden en çok etkilenen Hatay, Malatya, Adıyaman ve Kahramanmaraş kapsam dışı bırakıldığında kredili mevduat hesaplarında illerde 2022'ye göre toplam büyüme ise yüzde 156,6'ya çıktı. Deprem illerinde yaşanan kayıplar nedeniyle harcamalar diğer illere göre daha düşük oranlarda artış gösterdi. 2022 yılında 4 il kapsam dışı bırakıldığında toplam kredili mevduat hesabı harcaması 65 milyar lira olurken, 2023 yılında bu rakam 166.64 milyar liraya yükseldi.

Kredili mevduat hesabı harcamaları 49 ilde 2.5 kat ve daha fazla arttı. En yüksek artış yüzde 245,5 ile Hakkari'de yaşanırken, onu yüzde 193,7 ile Yalova, yüzde 190,7 ile Kars, yüzde 186,3 ile Iğdır, yüzde 185,8 ile Ordu, yüzde 184,9 ile de Düzce izledi. Üç büyükşehirden İstanbul'da kredili mevduat hesabı artışı yüzde 168,1, Ankara'da 150,31, İzmir'de ise 166,4 oldu. Depremden ağır etkilenen 4 il dışında en düşük artış ise yüzde 90,2 ile Tunceli, yüzde 99 ile de Osmaniye illerinde gerçekleşti. Bireysel kredi kartı harcamalarında da tablo çok farklı değil. Bireysel kredi kartı harcamaları illerde 2022’ye göre 2023’te toplam yüzde 157,2 artarken depremden etkilenen dört il hariç tutulduğunda artış yüzde 163,2'ye ulaştı. Yine 6 Şubat depreminden en çok etkilenen dört il hariç bırakıldığında 2022 yılında illerde toplam bireysel kredi kartı harcamaları 436.7 milyar lira seviyesinde iken, 2023 yılında bu rakam 1 trilyon 149,4 milyar liraya yükseldi. Bireysel kredi kartı harcamalarında en yüksek artış yüzde 238,4 ile Hakkari'de gerçekleşti. Hakkari kredili mevduat hesaplarındaki artışıyla ele geçirdiği zirveyi bireysel kredi kartı harcamaları artışında da korudu. Bireysel kredi kartı harcamaları artışında ikincilik yüzde 221,4 ile Şanlıurfa'nın olurken, ili yüzde 221,3 ile Diyarbakır, yüzde 203,2 ile Kilis, yüzde 201,5 ile Siirt, yüzde 199,2 ile Adana takip etti. Üç büyükşehirde bireysel kredi kartı harcaması artışı İstanbul'da yüzde 146,8, Ankara’da yüzde 165,8, İzmir'de yüzde 156,4 olarak hesaplandı. Depremden en çok etkilenen iller hariç bırakıldığında bireysel kredi kartı harcamalarının en az arttığı il yüzde 144,4 ile Konya olurken onu İstanbul ve yüzde 153,1 artışla Bursa izledi.

Verilere göre 2023'te neredeyse 75 ilde bireysel kredi kartı harcamaları artışı 2.5 katı ve daha fazlası artış gösterdi.

Bireysel kredi içindeki payı hızla arttı

Bireysel kredi kartı ve kredili mevduat harcamalarının hızlı artışı bireysel krediler içinde bu iki grubun payının da hızlı yükselmesine neden oldu. 2022 yılında bireysel kredi kartı ve kredili mevduat hesaplarının toplam bireysel krediler içindeki payı yüzde 33,66 seviyesindeyken 2023 yılında 16.52 puan birden artarak yüzde 50,2'ye yükseldi. Bireysel krediler içinde bireysel kredi kartı ve kredili mevduat hesabı harcamalarının payının en çok arttığı il 22 puan ile Mardin oldu. Mardin'de bireysel kredi kartı ve kredili mevduat hesaplarının ildeki bireysel krediler içindeki payı da yüzde 64,24 seviyesinde gerçekleşti. Batman'da 21.2 puanlık artışla bireysel kredi kartı ve KMH borçlarının ilin bireysel kredi hacmindeki payı yüzde 65,21 seviyesine çıktı.

Şanlıurfa'da da 20.7 puan artışla pay yüzde 61,51'e geldi. Verilere göre 18 ilde bireysel kredi kartı ve KMH borçlarının o ilin bireysel kredi borcu içindeki payı yüzde 50 ve üzerinde gerçekleşti. En düşük oran ise yüzde 48,57 ile İstanbul'da elde edildi. İstanbul'da bile 2023 yılında bireysel kredi ve KMH borcunun ilin toplam bireysel kredi borcuna oranında artış 14.87 puan oldu.