İhracatçı Rusya için ‘istisna’ bekliyor

Merve YİĞİTCAN / İSTANBUL

Türkiye’nin yedinci büyük ihracat pazarı Rusya ile ticaretinde yaşadığı para transferi sorunları giderek artıyor. Ocak ayından bu yana Rusya’dan ihracat bedellerini banka kanalıyla alamayan ihracatçılar, ihracat hesaplarını kapatmakta zorluk yaşarken, yeni siparişleri de Çin’e ve alternatif ülkelere kaptırmaya başladı. İhracat bedelinin 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunluluğu karşısında bankadan ödemesini alamayan firmalar, kendi formülleriyle bu bedelleri tahsil etmeye çalışıyor. Ancak ihracat hesabını kapatmak için banka transferi zorunluluğu, ihracat hesabının kapatılmasını engelliyor. Bu nedenle bazı firmalar, ihracat bedellerini Rus bankaları değil de üçüncü ülke bankaları üzerinden yapılan transferlerle almaya çalışırken, bazı firmaların kargo, bazı firmaların da Kapalıçarşı üzerinden sorunu çözmeye çabaladığı öğrenildi. EKONOMİ’ye konuşan iş dünyası kaynakları, para transferlerinin bıçak gibi kesildiğini, ihracatın da durma noktasına geldiğini söylerken, ihracatın kapatılmasının mümkün kılınması için, ‘Rusya’dan yapılan ihracatın bedelinin tamamının yurda getirilmesine istisna uygulanmasını’ talep ediyor.

İstisna listesinde 33 ülke var

İstisna kapsamında olan ülkelerle yapılan ticarette paranın banka transferi ile getirilmesi ve beyan edilmesi zorunluluğu bulunmuyor. Mevzuat kapsamında istisna uygulanan halihazırda 33 ülke bulunuyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından şubat ayında yapılan bir düzenleme ile istisna edilen ülke sayısı 31’den 33’e çıkarılmış, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Güney Sudan, Mali ve Kongo Cumhuriyeti listeye yeni eklenen ülkeler olurken, Mısır ve Suudi Arabistan listeden çıkarılmıştı. Mevzuata göre, istisna tutulan ülkeler şöyle sıralanıyor: Afganistan, Angola, Belarus, Benin, Cibuti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Etiyopya, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gana, Gine, Güney Sudan, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kongo Cumhuriyeti, Kuzey Kore, Küba, Liberya, Lübnan, Mali, Moldova, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Suriye, Tacikistan, Tanzanya, Venezuela ve Yemen. Türk bankaların Batı yaptırımlarından endişe ederek Rusya’dan para transferlerini kabul etmemesi bu ülkeye yapılan ihracata darbe indirdi. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) verilerine göre, ocak ayında Rusya’ya yapılan ihracat, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 30,4 düşüşle 792,1 milyon dolardan 551,1 milyon dolara indi. Serbest bölgeler ve antrepo farkının da hesaba katıldığı TÜİK verilerine göre ise ocak ayındaki düşüş yüzde 39’u buldu, ihracat 1,04 milyar dolardan 631 milyon dolara geriledi. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, ocak ayında Rusya’dan yapılan ithalatta da düşüş yüzde 20’ye ulaşarak 3,9 milyar dolar seviyesine indi. TİM verilerine göre, bu ülkeye yapılan ihracatta 25 sektörün 23’ünde düşüş yaşandı. Rusya’ya en fazla ihracat yapan sektör olan kimyada kayıp yüzde 41,4’e ulaşırken ikinci sıradaki olan yaş sebze ve meyvede yüzde 20,4; üçüncü sıradaki otomotivde yüzde 7,6; dördüncü sıradaki makinede yüzde 23,9 ve beşinci sıradaki elektrik- elektronikte yüzde 48,4 düşüş yaşandı.

İlk kez EKONOMİ duyurmuştu

Rusya ile ödeme sorunlarının ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın 5 Ocak’ta Türkiye’ye yaptığı ziyaretin ardından başlaması dikkat çekmişti. Blinken’ın ziyaretinde gündeme gelen başlıklardan biri de Rusya-Ukrayna savaşıydı. Para transferlerinde yaşanan sorunu ilk kez EKONOMİ gazetesi gündeme getirirken, otomotivden tekstile birçok sektör temsilcisi sıkıntı yaşadıklarını, hatta sorunun çözümündeki belirsizlik nedeniyle bazı ihracat siparişlerinin kaçmaya başladığı dile getirmişti. Artan şikayetler üzerine Ticaret Bakanlığı harekete geçerek ödeme alamayan firmaların listesini oluşturdu. Ardından özel alana yönelmiş bir kamu katılım bankası üzerinden hazır giyim, tekstil, ayakkabı ve gıda sektörüne getirilen istisna ile ihracat bedelleri alınmaya başlandı. Artan sorunlar üzerine Rus yetkililer devreye girerken ilk olarak Rusya’nın Türkiye Büyükelçisi Aleksey Yerhov, sorunun çözümü için Türk makamlarıyla yoğun temas halinde olduklarını dile getirmişti.

‘İthalatta da sorun var’ iddiası 

Yerhov yaptığı açıklamada, “Rus Büyükelçiliği ve Ticaret Mümessilliği, bazı Türk bankalarının Rus ticari işletmelerin çıkarları adına ödeme yapmayı reddetmesi ile ilgili olarak yetkili Türk makamlarıyla yoğun temas halindedir. Aynı zamanda bazı bankacılık kurumları, geçtiğimiz aralık ayının sonunda sıkılaştırma kararı alınan Batı yaptırımlarına doğrudan atıfta bulunuyor. Şu anda ortaya konan çabalar sonucunda hem yaptırımlardan tamamen muaf olan ürünleri satan Türk ihracatçılarımızı, hem de Rus ortaklarını memnun edebilecek bir çözüme ulaşacağımızı umuyoruz” ifadelerini kullanmıştı.

Öte yandan Reuters ajansı önceki gün yayınladığı bir haberde, Rus petrol ihracatçılarının da son birkaç haftadır Türkiye’den ödeme alamadığı iddiasını yazdı. Rus ve Batı medyasında bazı Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri bankalarının da Rusya’dan para transferlerini geri çevirdiği gündeme gelmiş olsa da Rusya’nın en büyük tedarikçisi Çin ile ticaretin artarak devam ettiği biliniyor.

İtalyanlar, para transferi sorununu çözmek için sistem geliştiriyor

Batı Türkiye’yi yaptırım tehdidiyle baskı altına aladursun, İtalyanlar Rusya ile ticareti geliştirmek için yeni ödeme sistemleri test ediyor. Ria Haber Ajansı, İtalyan-Rus Ticaret Odası’nın ruble ile İtalya’dan alışveriş yapılabilmesine imkan tanıyan bir sistemi pilot olarak test etmeye başladığını duyurdu. Oda Başkanı Ferdinando Pelazzo’nun açıklamalarına dayandırılan habere göre, ticaret odası Rus şirketlerinden ruble alacak, sonra üçüncü bir ülkedeki kendi hesabından İtalya’ya bu paranın karşılığını transfer edecek. İddialara göre, bu noktada bir Ermenistan bankasıyla anlaşma sağlandı.