Hanehalkı birikimi enflasyona yenildi

ŞEBNEM TURHAN

Yüksek enflasyon alım gücünün gerilemesi yurtiçi yerleşik finansal varlık büyüklüğünü de etkiledi. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği verilerine göre eylül sonu itibariyle yurtiçi yerleşiklerin toplam finansal varlıkları 27 trilyon 883 milyar 397 milyon lira oldu. Vatandaşın finansal varlıkları ilk dokuz ayda yılsonuna göre nonimal olarak yüzde 23,33 artmış olsa da 9 aylık tüketici enflasyonundan arındırıldığında yüzde 9,22 kayıp yaşandı. Bir yılda ise vatandaşın finansal varlıklarındaki reel kayıp yüzde 11,17’ye ulaştı.

Yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıkları Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin de arzuladığı gibi döviz ağırlığını azaltarak TL’ye yönelmiş durumda. Ancak bu değişim gerçekleşse de varlıklarda kayıp önlenemiyor. Özellikle geçmiş yıllarda oldukça yüksek getirilere imza atmış hisse senedi piyasalarında bu yıl yaşanan dalgalı seyir ve gerileyen endeksler yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıklarının enflasyon karşısında ayakta duramamasının en büyük nedenlerinin de başında geliyor.

9 ayda yüzde 9,22 kayıp yaşandı

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği eylül verilerine göre 9 ay sonunda yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıkları 27.88 trilyon liraya yükseldi. Bu yükseliş nominal olarak çift haneli rakamlara işaret ediyor ama yüksek enflasyon varlıklarda kayıp yaratıyor. Yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıkları bu yılın ilk 9 ayında nominal olarak yüzde 23,33 arttı, 9 aylık tüketici enflasyonundan arındırıldığında kayıp yüzde 9,22 oldu. Geçen yılın aynı ayına göre artış yüzde 32,69 olarak gerçekleşse de reel olarak düşüş yüzde 11,17 olarak gerçekleşti.

Finansal varlıkların dağılımına bakıldığında en yüksek pay eylül sonunda yüzde 38,13 ile TL mevduat hesaplarında yaşandı. Vatandaşın TL mevduat hesapları ilk 9 ayda yüzde 24,98, yıllıkta ise yüzde 40,28 nominal artış gösterdi. Reel olarak vatandaşın TL mevduatında kayıp 9 ayda yüzde 8, bir yılda ise yüzde 6,1 olarak hesaplandı. TL mevduatın toplam finansal varlıklar içindeki payı ise 9 ayda 0,5 puan arttı, bir yıldaki artış ise 2.06 puan oldu.

Finansal varlıklar içinde döviz mevduatlarının TL karşılığı ise 9 ayda nominal olarak yüzde 12,71, yıllık yüzde 22,91 arttı. Finansal varlıklar içinde döviz mevduatlarından yaşanan reel kayıp 9 ayda ve 1 yılda yüzde 17,04 oldu. Finansal varlıklar içinde döviz mevduatının payı da 9 ayda 1.97 puan 1 yılda 1.48 puan azalarak eylül sonu itibariyle yüzde 20,93'e geriledi.

Hisse senedi piyasasında yatırımları eylül sonunda 3.41 trilyon lira olan yurtiçi yerleşiklerin bu varlıkta 9 ayda yaşadığı nominal artış yüzde 31,97, yıllık ise yüzde 15,16 oldu. 9 ayda hisse senedi varlıkları yüzde 2,86 reel olarak kayıp yaşarken, son 1 yılda yüzde 22,91 gibi büyük bir reel kayba işaret etti. Geçen yılın aynı ayına göre yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıkları içinde hisse senedi piyasası yatırımları 1.87 puan azaldı ve yüzde 12,3'e geriledi.

Yabancı tahvile hücumla varlığını arttırdı

Yabancı yatırımcıların ise finansal varlıklarında gözle görünür bir artış yaşandı. Bu artışta en büyük payı ise devlet iç borçlanma senetlerine yapılan yatırımlar aldı. TSPB verilerine göre bu yıl eylül sonu itibariyle yabancı yatırımcıların finansal varlıkları yılsonuna göre nominal olarak yılsonuna göre yüzde 48,56, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 47,13 arttı. Bu yıl eylül sonunda yabancı yatırımcının finansal varlığı 3 trilyon 823 milyar 637 milyon liraya yükseldi. Reel olarak 9 ayda yabancı yatırımcıların finansal varlıklarında yükseliş yüzde 9,35 olurken bir yılda ise yabancının da finansal varlığı yüzde 1,51 reel olarak azaldı. Ancak yurtiçi yerleşiklere nazaran çok daha düşük miktarda kayıp yaşadı yabancı yatırımcılar. TL mevduat hesapları 9 ayda yüzde 44,85, yılda yüzde 80,74 nominal artan yabancı yatırımcı TL mevduat varlıklarında da reel artış sağladı. En dikkat çeken devlet iç borçlanma senetleri 544.5 milyar liraya çıkan yabancı yatırımcının 9 ayda nominal artışı yüzde 602,3, yıllıkta ise yüzde 1622,36 olarak gerçekleşti. Bu alanda reel olarak finansal varlık artışı 9 ayda yüzde 417, son bir yılda ise yüzde 1052,76 oldu. Finansal varlıkları içinde devlet tahvillerinin payını geçen yıl eylüldeki yüzde 1,22'den bu yıl eylülde 14,24'e taşıyarak tam 13 puan birden yükseltti yabancı yatırımcılar.

■ Hisse senedi yatırımcısı 7.14 milyona geriledi

Merkez Kayıt Kuruluşu verileri de son dönemde sert kayıplar yaşanan hisse senedi piyasasında yatırımcı sayısının da gerilemeye devam ettiğini ortaya koyuyor. MKK verilerine göre 11 Ekim itibariyle hisse senedi yatırımcı sayısı 7.14 milyona indi. Geçen yıl eylül sonunda bu rakam 7.78 milyon, ekim sonunda ise 8.56 milyon idi. Hisse senedi piyasasında yatırımların piyasa değeri ise geçen yıl eylül sonunda 7.78 trilyon lira iken bu yıl 11 Ekim itibariyle 12.10 trilyon lira oldu. Bu yıl mayıs ayında hem yatırımcı sayısı 8.34 milyona yükselmiş piyasa değeri ise hisse senedi yatırımlarının 13.94 trilyon lira olmuş, haziranda ise piyasa değeri 14.06 trilyon lira ile rekor kırmıştı. Yabancı yatırımcılar ise bu yıl hisse senedi piyasasında net satışçı konumunda. Merkez Bankası verilerine göre 4 Ekim ile biten haftada hisse senetlerinde 291 milyon dolar net satış gerçekleştirdi. Böylece yabancı yatırımcıların bu yılbaşından 4 Ekim ile biten haftaya kadar hisse senedinde 2 milyar 260 milyon dolarlık son 1 yıllık süre zarfında ise 471.5 milyon dolarlık hisse senedi satışı yaptıkları hesaplandı.

■ Standart TL mevduatın toplamdaki payı geriledi

Bankacılık sektörünün toplam mevduatı, 4 Ekim ile biten haftada önceki haftaya göre yaklaşık 308,5 milyar lira azalarak 18 trilyon 97,1 milyar liraya indi. Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine göre bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 2,60 düşüşle 10 trilyon 762 milyar 232 milyon 498 bin lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,54 azalışla 6 trilyon 535 milyar 623 milyon 141 bin lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 201 milyar 321 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 170 milyar 261 milyon doları yurt içinde yerleşik kişilerin hesaplarında toplandı. Yurt içi yerleşiklerin toplam YP mevduatında, parite etkisinden arındırılmış veriler göz önünde bulundurulduğunda 4 Ekim itibarıyla 50 milyon dolarlık artış görüldü. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu haftalık verilerine göre de 4 Ekim haftasında yüzde 53,64’e geriledi. Bir önceki hafta yüzde 54 seviyesinin üzerinde bulunuyordu. Bankacılık sistemindeki kur korumalı TL mevduat ve katılma hesapları da 4 Ekim ile biten haftada 1 trilyon 490.70 milyar TL’ye geriledi. Kur korumalı mevduatın toplam mevduat içindeki payı da böylelikle yüzde 8,46 seviyesine indi. Kur korumalı mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 26,24 ile geçen yıl ağustosta tarihi zirvesini görmüş uygulanan politikalarla kur korumalı mevduattan çıkış hızlanmıştı.