Global Konuşmalar'da bu haftaki konumuz Küresel Mega Projeler Yatırımcısı Olmak

Canlı yayından notlar:

Servet Yıldırım: Ratingcilerin değerlendirme mekanizması basittir. 4 alana bakarlar: ülkenin ekonomik gücü, kurumsal yapı, kamunun finasal güçlülüğü ve borç servisini aksatacakani tehditlerin gerçekleşme riski. Büyüyebilmek için dış finansmana bağımlı olan Türkiye’nin daha yüksek notlara ihtiyacı var. Yapılması gereken belli: Ratingciler artış için döviz kırılganlıklarının azalmasına, cari dengede yapısal iyileşmeye, döviz rezervinin artmasına ve özel-kamu dış borçlarının seyrine bakar. Geçmişte kamu borç yükü seviyesi, bankaların güçlü bilançoları, halkın düşük borçluluğu, ekonomi ve kurdaki esneklikler hava yastığı görevi görmüştü. Özellikle kamu maliyesi önemli destekti. Ancak son dönemde notumuzu destekleyen bu alanlarda bozulma yaşadık. Temel makro ekonomik göstergelerimiz bozuldu.

Türkiye ilk 3B’yi 1992 mayısında aldı ama 2 yıl bile geçmeden 1994 krizinde kaybetti. Tekrar BBB’yi alabilmek için 2012 başına kadar beklemek gerekti. Ancak 18 yılda geri aldığımız BBB’yi 4 yılda tekrar kaybettik. BBB notuna sahip olmak bir ülke için önemli bir kazanım ve ayrıcalıktır. Yatırım eşiğinin üzerindeki notlara sahip ülkelerin borçlanma piyasalarında hayatları kolaylaşır. Ancak düşük not herşeyin bittiği anlamına da gelmiyor. Türkiye tarihinde en fazla doğrudan yabancı yatırımı BBB değil, BB notuna sahip olduğu dönemlerde çekti.

Doğrudan yabancı yatırımda zirveyi 2006-2008 yıllarında gördük. 2007‘deki 22 milyar dolar tarihimizde bir yılda gördüğümüz en yüksek rakamdır. Bu topraklar bir daha da öyle bir giriş göremedi. Bu yılların tamamında Moody’s, S&P ve Fitch Türkiye’yi BB seviyesinde yani “spekülatif” not kategorisinde derecelendiriyordu. Fakat bizim güçlü bir hikâyemiz vardı.

O dönemdeki güçlü hikaye AB’ye tam üyelik müzakereleri ve buna paralel ekonomi, hukuk, idare ve sosyal hayat ile ilgili alanlarda atılmaya başlanan adımlardı. Biz ödevimizi yapalım; güçlü bir hikayemizi yaratalım da onlar not vermesin. Bunu onlar için değil, çocuklarımız için yapıyoruz

Altın hariç de olsa dahil de tutulsa cari işlemler dengesi bozulmuş. Bu bozulma büyük ölçüde pandemi nedeniyle arz, talep, ticaret ve turizmin çökmesinden kaynaklanıyor

Ancak “koronavirüstendir” deyip rahatlamamak lazım çünkü açığın finansmanında da bozulma var. Dünyada likiditenin arttığı dönemde yaşanan bu bozulma pandemiden ziyade uluslararası yatırımcıların Türkiye’ye bakışı ve piyasalardaki Türkiye algısı ile ilgilidir. Bu nedenle kaygı vericidir. Türkiye, ihracata dayalı büyüme modelinden bir hayli uzak. Uzun süreli büyüme trendi yakalayan ülkeler, bunu ihracata dayandırmışlar. 

Başar Arıoğlu: En büyük yatırımımız Tanzanya’da. 2,5 milyar dolarlık projenin içindeyiz. Etiyopya’da da demiryolu projemiz var. Bütün yurtdışı projelerimize Türkiye’den ihracat yapılıyor. Tedarikçilerimizi buradan seçiyoruz.  Etiyopya’dak işlerimize gerekli malzemenin 3’te 1’ini Türkiye’den alıyoruz. Yurtdışı işlerimizde Eximbank destekleri yeterli olmuyor.  Yurtdışı işlerimiz, global trendlerden ve politik ilişkilerden etkileniyor. S. Arabistan’da sıkıntılar oldu. Ancak sonra düzeldi. Eximbank büyük projelerimizde rol alamadı. Desteklerini daha çok küçük ihracatçılara yönlendiriyorlar. BAE’de bir projeye çok iyi teklif vermiş olmamıza karşın işi bize vermediler. Devletler arası ilişkilerden etkileniyoruz. Dünyanın en büyük 250 müteahhidi listesinde 47 Türk müteahhidi var. Çin’in ardından ikinci sıradayız. Ankara-Konya hızlı treni, Çanakkale Köprüsü projeleri de bizim için çok iyi referanslar oldu.  Rekabet anlamında Çin ile aramızda çok büyük fark var. Çin ile rekabet etmek çok zor. Dış ticaret fazlası veriyorlar ve döviz stokları çok fazla. Kuzey Amerika kapalı bir pazar. Sendikalar etkili. Mühendis götüremiyorsunuz. Teknolojinizi götürecekseniz mühendisinizi de götürmelisiniz. Müteahhitler olarak Osmanlı İmparatorluğu sahasını pek kullanamadık. Balkanlar’da Sırbistan’da çok etkili olamadık. Son dönemde biraz hareketlendi.  Pakistan sıcak ilişkilerin olduğu ülke. Bize çok yakınlar. İnşaat gücü de olan ülke. Türk müteahhitleri için Pakistan bir fırsat olabilir. Pakistanlı ve Hintli firmalarla değişik pazarlarda projelerde ortaklıklar da olabilir. Pandemi büyük projelerde karar sürecini çok etkiledi.  Bizim pazarımız ağırlıklı olarak petrol ve gazdan beslenen ülkeler. Bu nedenle petrol fiyatları da işimizi etkiliyor.

Mehmet Kutman: Yurtdışı ihalelerde devletler arasındaki ilişkiler ne kadar önemli?
Başar Arıoğlu: Büyükelçilerimiz iyi çalışıyorlar. Kaynaklar ihracatı desteklemeye yönlendirilse, Türkiye uzun vadede kazacaktır. Kuzey-Güney Amerika kıtasında Türk müteahhitlerini görmek çok zor. Bu kıtada etkin değiliz. 

Abdurrahman Yıldırım: Eximbank’ın sermayesi artırılmış olsa, çok iyi olur.  Döviz kazandırıcı işlerin desteklenmesi, kredi kolaylığı çok daha önemli.

Vahap Munyar: Eximbank gücünü yükseltebilse, risk alabilir ve rahatlıkla hem müteahhitlere hem de başka projelere yeterli destek verebilir.