Gayrimenkulde sınır ötesi operasyon!
Yurt dışından gelen gayrimenkul yatırımı ile yurt dışına giden neredeyse eşitlendi. 2024’ün ilk 6 ayında yurt dışına 1 milyar 239 milyon dolar gayrimenkul yatırımı yapılırken, aynı dönemde gayrimenkul için gelen yabancı doğrudan yatırım 1 milyar 535 milyon dolar oldu.
Mehmet Kaya |MEHMET KAYA/ANKARA
Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gayrimenkul alımı 2023’teki rekorun ardından, 2024’te daha da hızlandı. Yılın ilk 6 ayı sonunda Türkiye’den yurt dışında gayrimenkul alımı için 1 milyar 239 milyon dolar gitti. Geçen yıl aynı dönemde tutar 842 milyon dolar seviyesindeydi. Yılın ilk yarısındaki artış hızı devam ederse, yıl sonunda geçen yılın 2.1 milyar dolarlık “rekoru” geçilecek. Gayrimenkulde Haziran ayı sonu itibariyle ilginç bir manzara da oluştu.
Bir dönem Türkiye’ye gelen gayrimenkul yatırımlarının yüksekliği dikkat çekiyordu. Başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin sahil kentlerinde yabancıların konut alımına yönelik haberler yapılıyordu. Ancak 2024 itibariyle manzara değişmek üzere. Yılın ilk altı ayı sonunda Türkiye’ye 1 milyar 535 milyon dolarlık gayrimenkul yatırımı gelirken, aynı dönemde 1 milyar 239 milyon dolar yurt dışına gitti.
2010'da bu rakam sadece 66 milyon dolardı
Türkiye’den yurt dışına gayrimenkul için giden yatırımlarda son yıllarda sıra dışı bir yükseliş gerçekleşiyor. 2010’da sadece 66 milyon dolar olan yurt dışına giden gayrimenkul yatırımı 2017’deki 567 milyon dolarlık istisna dışında 2015-2020 arasında 300 milyon dolarlı seviyelerde gerçekleşti. Ancak 2021’den itibaren hızla yükselerek, 2021’de 526, 2022’de 791 milyon dolar olurken, 2023’te adeta patlayarak 2 milyar 86 milyon dolara yükseldi. Bu yılın ilk altı ayında ise rekor yılı olan 2023’ün aynı dönemine göre yüzde 47,14 üzerinde seyrediyor.
Türkiye’de başta İstanbul olmak üzere konut ve işyeri nitelikli çok sayıda büyük projenin yapıldığı dönemden itibaren, özellikle 2012’de, yabancı kişilere konut satışında, alıcının ülkesinde de Türklere konut satışının serbest olması koşulun kaldırılmasının ardından, yoğun bir yabancıya satış dönemi başlamıştı. Önceki yıllarda 1,5-3 milyar dolar arasındaki Türkiye’ye gelen gayrimenkul yabancı yatırımı, 3-5 milyar dolar bandına yerleşti.
Aynı dönemlerde eğilim olarak da Türkiye’den yurt dışına giden yatırımlarda artış, Türkiye’ye gelen toplam yabancı doğrudan yatırımda da azalma yaşanmaya başlamıştı. Hem giden yatırım, hem de gelen yatırımlardaki gayrimenkulün net yabancı doğrudan yatırım içindeki payı yükseliş gösterdi. Öyle ki, 2023 yılında tasfiyeler düşüldükten sonra gayrimenkul hariç net giden sermaye nitelikli yabancı doğrudan yatırım tutarı, gelen tutarın üstüne çıkmıştı. 2023 yılında bu kapsamda Türkiye’ye 5.2 milyar dolar yatırım gelirken, Türkiye’den yurt dışına 5.4 milyar dolar gitmişti.
Yine net doğrudan yatırım dışında, ticaret, sanayi, hizmetler vb. her türlü ekonomik faaliyet için gelen sermaye nitelikli doğrudan yatırımlara, gayrimenkul için gelenlerin oranına bakıldığında da gayrimenkulün oranının yüksekliği dikkat çekiyor. Bu kapsamda 2010’lu yıllarda yüzde 15-25 aralığındaki bu oran, 2016’dan sonra yüzde 60-80 bandında seyretti. 2018 ve sonrasında ise yüzde 90’lar görüldü. 2022’de yüzde 98 ile zirve yaptıktan sonra, 2023’te yüzde 68, 2024 Ocak-Haziran döneminde ise yüzde 64 seviyesinde bulunuyor.