Ev almak hayal oldu: Vatandaşın geliri ev fiyatları karşısında nasıl eridi?
Enflasyondaki yükseliş en çok ev fiyatlarını etkilerken, vatandaşın geliri karşısındaki yükselişi ise son 3 yılda adeta tırmanışa döndü. Faizlerdeki artışın da etkisiyle dar gelirli için Türkiye’de ev almak adeta hayal oldu.
Şeyda Uyanık |ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye’de 2021 sonrası enflasyondaki yükseliş, en çok pandemiyle yükselişe geçen ev fiyatlarını etkilerken, vatandaşın gelirindeki erime de ev almayı hayal haline getirdi. Enflasyonla mücadelede artan faizler de bu tabloda yerini aldı.
Dünyada pandemiyle başlayan enflasyonist seyrin ilk işaretleri, Türkiye’de 2021 sonrası faizlerdeki indirimlerle de desteklenince en çok alım gücü düşerken, ev fiyatları da katlanarak arttı.
TÜİK verilerine göre, ev sahipliği oranı 2010 yılında yüzde 60 seviyesinden 2023 yılında yüzde 56,2 seviyesine geriledi.
Konut kredisi faizleriyle ilişki bozuldu
Ekonomim.com’un TCMB verilerinden derlediği bilgilerde, konut kredi faiz oranlarındaki (akım verilerin) bankaların yıllık ortalama seviyelerine bakıldığında, konut birim fiyatlarıyla karşılaştırmada 2021 sonrasında ilişkinin yönünün değiştiğini de gösterdi.
Piyasa dinamiklerinde, faizlerdeki düşüşlerin ev fiyatlarını yükselttiği ya da tam tersine faizlerdeki yükselişlerin en azından konut fiyatlarında durgunluğa yol açtığı bilinirken, 2021 sonrasında faiz de konut fiyatları da yükselişe geçti.
Ev fiyatları gelirin 3 katından fazla yükseldi
TÜİK, Gelir Dağılımı İstatistikleri’ne bakıldığında, 2010 yılında hanehalkı fertlerinin yıllık ortalama esas iş gelirleri 12 bin 557,69 TL olurken, 2023 yılında bu ortalama gelir düzeyi 116 bin 297 TL’ye çıktı. Gelir düzeyindeki artış 2010-2023 yıllarında yüzde 826 oranında görülürken, konut fiyatlarındaki yükseliş bunun çok üzerinde oldu.
TCMB’nin konut birim fiyatları üzerinden yapılan hesaplamaya göre, Türkiye’de ortalama 120 metrekarelik bir evin fiyatı 2010 yılında 106 bin 270 TL olurken, 2023 yılında 3 milyon 94 bin 300 TL oldu. Yükseliş 13 yılda yüzde 2.811 seviyesinde gerçekleşti.
Vatandaşın gelirindeki değişim ev fiyatlarını yakalayamadı
Bu değişimler, konut fiyatlarının hanehalkı gelirine oranında da çarpıcı bir tablo ortaya koydu.
Konut fiyatlarını hanehalkı gelirine oranı 2010 yılında 8,46 olurken, 2023 yılında bu oran 26,61 oldu.
ABD’de nasıl?
2008 Küresel Finans Krizi’nin konut balonu sonrasında çıkmasıyla 2016 ortalarına kadar konut fiyatları dalgalı seyreden ABD’de zirve, 7,13 ile 2022 Nisan’da görülürken, Temmuz 2024’te ise oranın 7,18’e çıkarak zirveyi tazelediği de görülüyor. 2006 başında konut balonunun ev yüksek olduğu dönemde bile bu oranın 6,82 seviyesine kadar çıktığı da son dönemde ev fiyatlarındaki yüksek seviye ve gelir düzeylerindeki düşüş arasında bir fikir verse de halen Türkiye’nin çok gerisinde yer alıyor.