Enflasyon yeni zirvede: Yüzde 18,95 ile pozitif reel faiz sıfıra yaklaştı

Şebnem TURHAN

Türkiye’de temmuz ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) aylık yüzde 1,80 ile yüzde 1,6 seviyesindeki beklentilerin çok üzerinde gelirken, yıllık enflasyon yüzde 18,95’e tırmanarak yüzde 19 politika faizine dayandı.

Tüketici enflasyonu yıllıkta 26 ayın zirvesine çıkarken, aylık enflasyon da 2003’ten bu yana görülen en yüksek temmuz ayı enflasyonu oldu. 7 aylık enflasyon da 18 yıldır ilk kez yüzde 10,41 ile çift haneye çıktı.

Elektrik ve doğalgaz zamları ile açılmanın ve bayram tatilinin yarattığı talebin etkisinin büyük olduğu temmuz ayı enflasyon verileri analistlere göre Merkez Bankası’na bu yıl için artık faiz indirimi alanı bırakmadı. Bu beklenti yüksek gelen enflasyona rağmen dolar/TL’de düşüşün sürmesini ve 11 Haziran’dan sonra ilk kez 8.30 liranın altının görülmesini sağladı.

Ağustostan itibaren geçen yılın baz etkisi nedeniyle analistler enflasyonda düşüş beklentisinde. Merkez Bankası ise son çeyrekte çok daha hızlı bir gerileme bekliyor. Ancak temmuzda da taze sebze ve meyve fiyatlarındaki yüksek fiyat artışları, halen daha elektrik ve doğalgazdaki süren zam ihtiyacı enflasyonda zirvenin temmuzda görüldüğünü net olarak söylemeye imkan vermiyor. Özellikle son günlerde yaşanan yangın felaketinin sera bölgesindeki hem psikolojik hem de fiziki etkisi meyve ve sebze fiyatlarında yükselişin süreceğinin habercisi.

Elektrik ve doğalgaz zamlarının etkisi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre temmuz ayı enflasyonuna artış yönünde en büyük katkıyı konut grubu verdi. Elektrikte yüzde 15,01, doğalgazda yüzde 9,84 ve tüp gaza yüzde 12 olarak gelen zamlar bu grupta enflasyonu artırdı. Konut grubunda temmuzda aylık enflasyon yüzde 5,07 arttı ve bu manşet tüketici enflasyonunu 0.77 puan yukarıya taşıdı.

Taze sebze ve meyvede yüzde 5,6 zam

Gıda grubu ise aylık yüzde 2,77 artışla manşet enflasyona 0.73 puanlık katkı yaptı. Taze sebze ve meyvelerde yüzde 5,59 olarak ölçülen temmuz ayı enflasyonu bahar aylarında yaşanan soğuk havanın ürünlerde yarattığı etkinin yansıması olarak geldi. Taze sebze ve meyvelerde yaşanan çift haneli zamlar ağustos ayında da sürebilir. Özellikle yangın felaketinin bu tür ürünlerin merkezinde yoğun yaşanması oldukça etkili olacak. Taze sebze ve meyvenin yanı sıra süt, beyaz peynir, ekmek, makarna gibi temel gıdalarda da temmuzda haziran ayına göre yüzde 4’ün üzerinde fiyat artışları yaşandı. Bunlar vatandaşın mutfak enflasyonunun da temmuzda zirveye çıktığının işareti.

Ulaştırmadan 0,17 puanlık katkı

Temmuzda manşet enflasyona en yüksek üçüncü katkıyı 0.17 puanla ulaştırma grubu yaptı. Bu grupta aylık enflasyon yüzde 1,08 arttı. Bunun nedeni ise öncelikle LPG'ye gelen yüzde 9,95 oranındaki zam. Ayrıca açılmanın ve bayram tatilinin etkisiyle araba kiralama fiyatlarına gelen yüzde 9,59’luk fiyat artışı bu grupta enflasyonu arttırdı. Yine yaz tatiliyle mevsimsel olarak talebin arttığı bisiklet ve pandemiyle yoğun talep yaşanan motosiklet fiyatlarındaki yükselişler de ulaştırma grubundaki enflasyonda etkili oldu.

Bayram tatili yüksek taleple zam getirdi

Lokanta ve oteller grubu ise aylık yüzde 2,72 artan enflasyonu ile manşet tüketici enflasyonuna 0.17 puanlık artışa yol açtı. Bu grupta bayram tatili ile açılmayla talebin yükseldiği turizm sezonunun etkisi büyük. Özellikle haziranda aylık yüzde 51,6, temmuzda ise yüzde 29,42 artan yurtiçi turlar bu grupta zam liderliğini elinde tutuyor. Bunun yanı sıra yine taleple birlikte dışarda yeme içmenin artması kebaplar, çorbalar, alkollü içkilerde tek haneli de olsa iki aydır zamların devam ettiğini gösteriyor. Otel ücretlerinde de temmuzda yüzde 6,5’lik zam var. Ağustosta da talebin devam etmesiyle bu grupta zamların sürmesi muhtemel.

Giyimde yaz indirimleri başladı

Giyim ve ayakkabı grubu ise temmuzda aylık yüzde 2,13 azalan enflasyonu ile manşet tüketici enflasyonunu 0.12 puan düşürdü. Yaz indirimlerine giren sektör ağustosta da enflasyona düşüş yönünde katkı yapmaya devam edecek. Giyim ve ayakkabı dışında ev eşyası grubunda da aylık yüzde 0,06 düşüş gözlendi. Bu iki grup dışında tüm gruplarda temmuzda aylık enflasyon artışı yaşandı.

Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon verilerinden ‘B’ çekirdek enflasyonu yıllık olarak yüzde 18,16'dan yüzde 18,51'e yükselirken ‘C’ endeksi yüzde 17,47'den yüzde 17,22'e geriledi.

2022’de bile tek hane zor görünüyor

Analistler tüketici enflasyonunun yüzde 18,95’e yükselerek politika faizine dayanmasının Merkez Bankası’nın yılın son çeyreğinde muhtemel olarak planladığı faiz indirimleri için çok alan bırakmadığı yorumları yapıyor. Ancak TCMB Başkanı Kavcıoğlu enflasyonda hızlı bir düşüş beklediklerini söylemişti. Üretici fiyatlarındaki yükseliş yılsonu enflasyon beklentilerinin kötüleşmesinin sürmesine neden oluyor. 2021 için yüzde 16 seviyelerinde bir tahmin bulunuyor. Merkez Bankası’nın ise yüzde 14,1 beklentisi var. 2022 yılı içinse Merkez Bankası tahmini yüzde 7,8 seviyesinde. Ancak analistler bu kadar olumlu beklenti içinde değil. Çoğu analist 2022 yılı için de çift haneli yüzde 15 seviyelerinde enflasyon beklentisini koruyor.

ÜFE-TÜFE makası 26 puana çıktı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) temmuzda aylık yüzde 2,46 artış gösterdi ve yıllık olarak yüzde 44,92'ye yükseldi. Üretici ile tüketici enflasyonu arasındaki makas ise 25.97 puana yükseldi. Analistler bu makasın maliyetlerin üreticinin sırtına yüklendiği anlamına geldiğini vurguluyor. Bu durumda değişme olmaz ve ÜFE-TÜFE makası kapanmaz ise yeni zamların yolda olduğuna dikkat çekiyor analistler ve uyarıyor bu yılsonuna doğru enflasyonun yüzde 23’lere tırmanmasına yol açabilir.