Enflasyon, politika faizinin altına indi

ŞEBNEM TURHAN

Tüketici enflasyonu eylülde yüzde 2,2 olan beklentilerin üzerinde yüzde 2,97 arttı. Yıllık enflasyon ise ağustostaki yüzde 51,97 seviyesinden eylülde yüzde 49,38’e geriledi. Böylece 3 yılın ardından ilk kez tüketici enflasyonu yüzde 50 politika faizinin altına indi ve beklenen değil gerçekleşen enflasyona göre reel faiz dönemine girildi. Hizmet enflasyonu manşet enflasyonun üzerinde yüzde 4,9 artarak katılığını korurken yüksek gelen aylık enflasyon verisi kasım için yoğunlaşan politika faiz indirimi beklentilerini ise öteledi. Uzmanlar enflasyonda istenilen seviyenin yakalanmaması nedeniyle Merkez Bankası’ndan indirim değil makroihtiyati önlem bekliyor.

Türkiye İstatistik Kurumu iki yenilikle eylül enflasyonunu açıkladı.

İlki dünkü verilerde yer alan ve daha önceki mal ve hizmet fiyatlarına benzer temel başlıklara göre aylık ve yıllık enflasyon göstergeleri oldu. Bu amaca göre bireysel tüketim sınırlaması ile aylık bazda en yüksek artış veya en fazla düşüş yaşayan başlıklar açıklandı. Bugün ise Merkez Bankası'nın faiz indirimi sürecinde yakından takip ettiği mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici enflasyonu ve çekirdek enflasyon verileri saat 16’da açıklanacak. Merkez Bankası da bundan sonra aylık fiyat gelişmeleri raporunu mevsim etkilerinden arındırılmış veriler sonrasında saat 18’de açıklamaya başlayacak.

Eğitim enflasyonu damga vurdu

TÜİK verilerine göre eylülde aylık enflasyon yüzde 2,97 arttı, mal enflasyonunun aylık artışı yüzde 2,06 ile manşet enfl asyonun altında gerçekleşti, hizmet enflasyonu ise yüzde 4,9 ile manşeti geçti. Aylık manşet enflasyonda üniversite fiyatlarındaki sert artış dikkat çekerken üniversite ücretleri aylık yüzde 45,27 artarak eylülün zam şampiyonluğu listesinde ikinci oldu. Üniversite ücretlerinde yıllık artış ise yüzde 109 ile iki katından fazla gerçekleşti. Zam şampiyonluğunda birincilik ise öğrenci yurtlarında yüzde 50,4 olarak hesaplandı. Bir diğer eğitim grubunda yer alan kreşlerde de aylık yüzde 23,86, yıllık yüzde 93 artış yaşandı. Tüm bunların etkisiyle eylülde eğitim grubunda aylık enflasyon yüzde 14,21 arttı toplam TÜFE sepetindeki ağırlığının düşük olması sayesinde manşet enflasyona etkisi 0.32 puanda kaldı.

Gıda halen daha yüksek seyrediyor

Gıda grubunda aylık enflasyon yüzde 2,48 arttı ve manşet tüketici enflasyonunu 0.59 puan yukarı çekti. Gıda grubunda yumurta, taze balık, taze sebzelerdeki artışların yüksekliği dikkat çekerken ekim enflasyonunda da gıdanın negatif etkisinin sürmesi bekleniyor. Taze sebze ve meyveler eylülde yüzde 2,17, işlenmemiş gıdalar ise yüzde 3,54 yükseldi.

İçki ve sigara grubunda ise zamların eylülde sürmesi grupta aylık enflasyonu yüzde 4,16 arttırdı ve 0.16 puanlık manşet enflasyona yukarı yönlü etki yaptı. Sigaralar geçen ay yüzde 4,64 zamlandı.

Giyim ve ayakkabı grubunda hem okulların açılması hem de yeni sezon etkili. Bu grupta aylık enfl asyon yüzde 3,63 artış yaşadı manşet tüketici enflasyonunu 0.22 puan arttırdı. Zam şampiyonları arasında da çocuk giyim aylık yüzde 7,62 artışla dikkat çekti. Konut grubu kira fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle artışını sürdürüyor. Konut grubunda eylülde enflasyon yüzde 3,86 oldu ve 0.63 puanla eylül ayında manşet tüketici enfl asyonunu en fazla artıran grup olarak öne çıktı. Gerçek kira ise aylık olarak yüzde 7,62 ile yıllık yüzde 117,43 ile en yüksek artış yaşanan kalem oldu.

Ulaştırma grubunda şehir içi otobüs ücretleri ile taksi fiyatlarına zamlar grupta enflasyonu arttırdı. Ulaştırma grubunda aylık enflasyon yüzde 2,44 oldu bu manşet tüketici enflasyonunu 0.4 puan yükseltti. Eylülde fiyatların azaldığı tek grup ise haberleşme oldu. Haberleşme grubunda aylık enflasyon 0,88 azaldı, manşet enflasyonu ağırlığı düşük olması nedeniyle sadece 0,03 puan geriletebildi.

Haberleşmede mobil telefon ve aksesuarlarda yüzde 3,93'lük fiyat düşüşü grupta gerilemeyi sürükledi. Eğlence ve kültür grubunda yüzde 2,35, lokanta ve oteller grubunda yüzde 2,72, çeşitli mal ve hizmetlerde ise yüzde 3,25'lik aylık enflasyon hesaplandı.

Çekirdek enflasyonda aylık artış manşeti geçti

Özel kapsamlı TÜFE göstergeleri eylülde manşet tüketici enflasyonundan daha yüksek artışlar gösterdi. İşlenmemiş gıda, enerji, içki ve sigara ile altın fiyatlarındaki değişimler hariç hesaplanan B çekirdek enflasyonu eylülde yüzde 3,22 arttı, yıllık B çekirdek enflasyonu ağustostaki yüzde 50,87 seviyesinden eylülde yüzde 48,23'e geldi. Enerji, gıda ve içecek, içki ve sigara ile altın fiyatlarındaki değişim hariç hesaplanan C çekirdek enflasyonu ise eylülde aylık yüzde 3,57 arttı, ağustostaki yüzde 51,56 seviyesinden eylülde yıllık C çekirdek enflasyonu yüzde 49,10 oldu.

Tüketici üretici enflasyonu farkı 16.3 puan

 Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) eylülde bir önceki aya kıyasla yüzde 1,37, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 25,55, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 33,09 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 44,81 artış gösterdi. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri incelendiğinde, ara mallarında yüzde 32,7, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 37,95, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 44,38, enerjide yüzde 11,89 ve sermaye mallarında yüzde 36,55 yükseliş görüldü. Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri incelendiğinde ise ara malında yüzde 1,27, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 1,7, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 1,7, enerjide yüzde 0,45 ve sermaye mallarında yüzde 1,89 artış hesaplandı.

Ekim ve kasımda enflasyonun seyrinin önemi arttı

İş Bankası Ekonomik Araştırmalar yayımladıkları notta eylülde yıllık TÜFE enflasyonu gerileme eğilimini sürdürerek Temmuz 2023’ten bu yana ilk kez yüzde 50’nin altına inmiş olsa da aylık TÜFE artışı ve çekirdek göstergeler enflasyonun ana eğilimine ilişkin iyileşmenin henüz tam olarak sağlanamadığına işaret ettiğini belirtti.

Notta, “Bu çerçevede, eylül verisi enflasyonun ekim ve kasım aylarındaki seyrinin önemini arttırdı. Önümüzdeki dönemde, yüksek hizmet enflasyonunda TCMB’nin de öngördüğü iyileşmenin yılın son çeyreğinde ne düzeyde gerçekleşeceği ve son dönemde artan jeopolitik risklerin petrol fiyatları üzerindeki etkisi yakından takip edilecek” denildi.