Enflasyon haziranda yüzde 78,6'ya çıktı

Şebnem TURHAN

Enflasyon yükselişini sürdürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre TÜFE aylık bazda, yüzde 5,4 olan beklentinin hafif altında yüzde 4,95 artarken, yıllık yüzde 78,62’ye yükseldi. 24 yılın zirvesindeki tüketici enflasyonuna haziranda en büyük katkı ay boyunca süren kamu zamlarından geldi.

Elektrik ve doğalgaz zamları ile içki ve sigaradaki vergi artışları aylık enflasyonun yüzde 30’unu oluştururken gıdada çay, şeker ve sütteki yükselişler etkili oldu.

Küresel çapta yüksek giden petrol fiyatlarının etkisiyle içeride artan benzin ve motorin zamları da enflasyonu artırdı. Yurtiçi üretici enflasyonu ise yüzde 138,31’e çıktı. Analistler her veri sonrası tüketici enflasyonunda zirvenin ne zaman görüleceği konusunda tartışmayı sürdürürken döviz kurlarındaki yükselişin de bu beklentide etkili olduğunu belirtti. Ayrıca analistler sadece maliyet enflasyonu değil talep enflasyonunun da oldukça yüksek olduğuna işaret etti.

Bu arada Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden B yüzde 61.63'ten Haziran'da yüzde 64.42'e, C endeksi ise yüzde 56.04'ten yüzde 57.26'ya yükseldi.

Gıdadan 0.57 puan katkı

TÜİK verilerine göre gıdada aylık enflasyon yüzde 2,09 arttı ve bunun manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.57 puan oldu. TÜİK artık madde fiyatlarını açıklamadığı için hangi maddelerin bu artışta daha etkili olduğu görülemiyor. Ancak ürün grupları bazında değişim yayınlanıyor. Buna göre haziranda sebze fiyatları yüzde 24,85 düşerken taze meyveler yüzde 2,85, yumurta fiyatları yüzde 3,02 fiyat düşüşü yaşadı. Ancak buna rağmen işlenmiş gıdada yükseliş sürüyor ve aylık artış yüzde 7,53 oldu. Çay fiyatlarına yüzde 19,49, taze sütte yüzde 15,22, tereyağında yüzde 13,13, peynirde yüzde 12,41 ve meyve sularında yüzde 13,13 oranında zamlar yaşandı. Bunlar da gıda grubunda aylık enflasyonu yükseltti.

İçki ve sigaradaki vergi ayarlamaları yansıdı

Alkollü içecekler ve tütün grubunda ise yapılan vergi ayarlamasıyla aylık artış yüzde 2,61 oldu ve manşet tüketici enflasyonuna katkısı 0.12 puan oldu. 

Konut grubunda aylık yüzde 8,34’lük artışla manşet enflasyona katkısı 1.17 puan oldu. Haziran başında konutlarda elektrik fiyatları yüzde 15 artırılmış doğalgaz zammı ise yüzde 30 olarak uygulanmaya başlamıştı. Bu iki zam ile kiralardaki artışla konut grubunda aylık enflasyon yükseldi. Kiralarda ise haziran ayında artış yüzde 3,11 olarak belirlendi.

Ev eşyası grubunda ise dövizdeki oynaklık etkili oluyor. Bu grup ithal ürünlerin ve üretim için yapılan ithalatın etkisiyle kurlara daha duyarlılık gösterirken haziranda aylık artış yüzde 3,96 oldu ve manşet enflasyona katkı 0.35 puan olarak hesaplandı. Sağlıkta yüzde 1,97’lik artış 0.06 puanlık bir artış yarattı.

En yüksek artış ulaştırmada

Küresel piyasalarda Rusya Ukrayna savaşının ve üretim yetersizliği petrol fiyatlarının dalgalı seyretmesine neden oluyor. Haziranda da bu petrol fiyatlarındaki artış içeride benzin ve motorin fiyatlarını yükseltti. Bunun yanı sıra yine kurların etkisiyle otomobil fiyatları da zamlanırken yaz aylarının başlamasıyla artan talep ve yükselen maliyetler otobüs ve tren biletlerinin de artmasına yol açtı. Tüm bunlarla ulaştırma grubunda aylık enflasyon yüzde 10,59 arttı ve 1.88 puan ile haziranda enflasyonu en çok olumsuz etkileyen grup oldu. Temmuzda ise yine küresel piyasaların ve kurdaki hareketlerin bu grupta enflasyonu etkilemeye devam edecek.

Haberleşme grubunda yüzde 3,64’lük artışın enflasyona etkisi 0.11 puan, eğlence ve kültürdü yüzde 2,02’lik artışın 0.06 puan, lokanta ve otellerde yeni sezonun etkisiyle yüzde 5,42’lik artışla manşet enflasyona 0.39’luk olumsuz katkı geldi. Çeşitli mal ve hizmetlerde ise yüzde 4,42’lik artışın 0.20 puanlık artırıcı etkisi yaşandı.

Yİ-ÜFE’de aylık bazda en yüksek artış enerjide

TÜİK verilerine göre üretici enflasyonu haziranda bir önceki aya göre yüzde 6,77, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 61,68, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 138,31 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 88,77 artış gösterdi. Sanayinin 4 sektörünün haziranda yıllık bazda değişimleri, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 142,68, imalatta yüzde 120,47, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 369,20 ve su temininde yüzde 81,47 artış olarak gerçekleşti. Bu grupların aylık değişimlerine bakıldığında ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 6,97, imalatta yüzde 6,33, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 9,53 ve su temininde yüzde 6,94 yükseliş görüldü.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri incelendiğinde, ara malında yüzde 126,06, dayanıklı tüketim malında yüzde 85,98, dayanıksız tüketim malında yüzde 111,81, enerjide yüzde 317,87 ve sermaye malında yüzde 85,65 artış yaşandı. Bu grupların aylık değişimlerine bakıldığında ise ara malında yüzde 6,07, dayanıklı tüketim malında yüzde 4, dayanıksız tüketim malında yüzde 5,05, enerjide yüzde 12,02 ve sermaye malında yüzde 6,27 artış görüldü.

 EKONOMİSTLER NASIL YORUMLADI? 

Yıl ortalaması yüzde 75 seviyesinde kalacak

Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Aylık enflasyon beklentilerimizle paralel geldi. Enflasyonun, mevsimsellik etkisinden destek aldığını görüyoruz. Giyim ve ayakkabı grubundaki aylık değişimin yüzde 0,08’de kalması, taze sebze ve meyve fiyatlarındaki yüzde 15’in üzerindeki düşüş ve buna bağlı olarak işlenmemiş gıda fiyatlarının aynı dönemde yüzde 3’ün üzerinde gerilemesi, aylık enflasyonun daha yüksek gelmesinin önüne geçti. Fakat yeni sezonun açılmasıyla giyim ve ayakkabı grubu fiyatları tekrar yükselme eğilimi gösterebilir. Burada olumlu sayılabilecek bir gelişme, küresel resesyon endişeleriyle birlikte hammadde fiyatlarının gerilemesi olarak gösterilebilir. Bu trend devam ederse, tekstil ürünlerinin fiyat artış hızında bir yavaşlama görebiliriz.

Öte yandan enerji fiyatlarındaki aylık yüzde 16,2’lik artışın, hizmet fiyatlarının tekrar yukarı gitmesine neden olduğunu görüyoruz. Asgari ücretin de artmasıyla bu gruptaki fiyat ataletinin devam etmesini bekleyebiliriz. Küresel olarak dizel ve motorin ürünlerinin tedarikindeki sıkıntılar, tarım ürünleri fiyatlarında artış baskısı yaratabilir. Enflasyonun, beklentilerdeki bozulmanın da etkisiyle yüksek seyrine devam ederek sene ortalamasında yüzde 75 seviyesinde kalacağını öngörüyoruz.

Enflasyonda katı seyir devam ediyor

InvestAZ Araştırma Direktörü Dr. Tuğberk Çitilci: Haziran ayı manşet enflasyon verisi artış hızı beklentilerin hafif üzerinde gerçekleşirken, enflasyon tarafında katı seyrin devam ettiği görülüyor. Özellikle, enerji fiyatlamaları tarafında yaşanan yukarı yönlü eğilim, maliyet enflasyonu tarafından talep enflasyonu üzerine atalet etkisi, döviz kurunda geçişkenlik ve artan gıda fiyatlamalarının olumsuz yansıması, manşet enflasyon tarafında kısa ve orta vadede yukarı yönlü risklere neden olduğu görülüyor. Özellikle, maliyet enflasyonunda yaşanan yukarı yönlü eğilime dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. ÜFE-TÜFE arasında makas 59,69 puan olarak gerçekleşti.

ÜFE-TÜFE makasında yüksek seyrin ilerleyen dönemde talep enflasyonunda yaşanabilecek dezenflasyon sürecinde, maliyet enflasyonu baskısından dolayı ötelenmelere neden olabilir. Bu bağlamda, manşet enflasyon ile birlikte maliyet enflasyonunda yaşanan gelişmelerin yakından izlenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Fiyatlar genel düzeyi ana eğilimlerine bakıldığında katı seyrin yılın ikinci yarısında devam etme ihtimalini göz ardı etmiyoruz. Kısa ve orta vadede, Türk Lirası’nda yaşanan oynaklığın seyri, gıda ve uluslararası emtia fiyatlamalarının genel gidişatı, enerji fiyatlamalarında yukarı yönlü eğilim isteği ve maliyet enflasyonunun gelişimi, ilerleyen dönem açısından manşet enflasyon tarafında yukarı yönlü riskleri/belirsizlikleri içerisinde barındırmaya devam ettiği izleniyor.