Enflasyon belli oldu, 100 baz puanlık indirimin önü açık

Şebnem TURHAN

Tüketici enflasyonu eylülde beklentilere paralel aylık yüzde 1,25 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 19,25'ten yüzde 19,58 seviyesine çıktı. 

Merkez Bankası’nın ağustosta enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ve altın fiyatlarındaki değişimleri dışlayarak elde edilen C çekirdek enflasyonu para politikası için baz alacağını açıklayarak sürpriz faiz indirimi yapması sonrasında C çekirdek enflasyon gelişmesi piyasanın daha fazla dikkat ettiği gösterge oldu.  

C çekirdek enflasyonu ağustostaki gerilemenin aksine eylülde yıllık yüzde 16,76’dan yüzde 16,98 seviyesine çıktı. Bu durum yüzde 18 politika faizine göre eylül ayı Para Politikası Kurulu toplantısında Merkez Bankası’na 100 baz puanlık daha indirim şansı veriyor.

Gıdanın enflasyona katkısı 0.13 puan

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre para politikası için baz alınmasa da manşet enflasyona giyim ve ayakkabı grubu hariç her grup yükseliş yönünde etki etti. Gıda ve içecek grubunda eylülde aylık artış yüzde 0,50 ve manşet enflasyona etkisi 0.13 puan oldu. İşlenmemiş gıda aylık yüzde 3,08 geriledi, diğer işlenmemiş gıda yüzde 0,86, işlenmiş gıda ise yüzde 1,46 yükseldi. Sebze ve meyvelerde en dikkat çekici artık yüzde 30,5 ile kıvırcıkta oldu.

Uzmanlar geçen yıl fiyatların çok düşük olması nedeniyle bu yıl yeniden ekim yapılmamasının kıvırcıkta arz sorunu yarattığını ve fiyatların arttığını belirtiyor. Patlıcanda yüzde 21,6 patateste yüzde 18,8 ve domatesteki yüzde 15,95’lik 1 aylık zamlar dikkat çekti. Yumurta fiyatları da yüzde 16,5 arttı ağustostan eylüle. Gıdada özellikle işlenmiş gıdada ‘fahiş fiyat’ soruşturmaları nedeniyle artışların sınırlanması muhtemel. Ancak ekimde işlenmemiş gıdada artışlar bekleniyor.

Kira zammı yüzde 1,57 olarak hesaplandı

İçki ve sigara grubunda eylülde bir değişim yok. Ancak bugün sigara fiyatlarına yapılan zam ekim enflasyonunu yükseltici etkide bulunacak. Uzmanlar sigara zammının ekim enflasyonuna 0.3 puanlık katkı yapmasını bekliyor. Giyim ve ayakkabı grubunda yüzde 0,16 aylık düşüş manşet enflasyonu sadece 0.01 puan geriletti. Ancak ekimde giyim ve ayakkabının enflasyona en fazla etki ettiği ay. Özellikle normalleşme sonrası ilk sezon olması nedeniyle bu gruptaki fiyat değişimleri önemli olacak. 

Konut grubu özellikle de kira artışları eylül ayı boyunca sürekli gündemdeydi. Ancak TÜİK verisinde aylık yükseliş yüzde 1,57 olarak görülüyor. Su faturasındaki yüzde 5,2'lik artış ve kömürdeki yüzde 33,7'lik zam bu grupta aylık enflasyonu artıran maddeler olarak öne çıkıyor. Ekimde hükümet elektrik ve doğalgaza zam yapmadı. Tüm dünyada enerji fiyatlarındaki rekor artışlar dikkat çekiyor. Ekimde yansımada da kasım ayıyla birlikte fiyatlara yansıtılması bekleniyor.

Eşel mobil sisteminin katkısı sürüyor

Ev eşyası grubu da yüz yüze eğitimin etkilerini gösteriyor. Grupta aylık artış yüzde 3,33 ve en çok yükseliş ile etki genç odası takımından geldi. Sağlık grubunda ise yüzde 0,52’lik yükselişin manşet enflasyona etkisi 0.02 puan.

Ulaştırma grubunda sıfır araçlardaki ÖTV indirimi ile Ticaret Bakanlığı’nın fiyatlara yansıyıp yansımadığını araştırmak için müfettiş görevlendirmesinin etkisiyle yüzde 0,54’lük aylık enflasyon yaşandı.

Otomobil fiyatlarında ise anlamlı bir değişim yok. Eşel mobil sistemi de benzin ve motorinde zamları engellemeye devam etti. Ancak eşel mobil sisteminin de sonuna yaklaşıldı. Servis ücretlerine gelen yüzde 29,5’lik zam ise dikkat çekici. 

Eğitim grubunda özellikle özel üniversitelerdeki yüzde 24,25 ve yurt ücretindeki yüzde 28,30’luk zamlar artışın belirleyicisi oldu. Eğitim grubunda aylık enflasyon yüzde 5,15 oldu ve bu manşet enflasyonu 0.12 puan artırdı. Çeşitli mal ve hizmet grubunda ise kreş ve gündüz bakım hizmetlerine gelen yüzde 11’lik zam bu gruptaki yükselişin başlıca nedeni oldu.

Üretici tüketici enflasyonu farkı 24.38

TÜİK verilerine göre üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) aylık yüzde 1,55 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 43,96 oldu. Ağustos ayında Yİ-ÜFEE yüzde 45,52 seviyesindeydi. Üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki fark 24.38 puan oldu. Üretici fiyatlarının hafif gerilemesi ve tüketici enflasyonunun artması farkın az da olsa düşmesini sağladı. TÜİK verilerine göre sanayinin ana sanayi gruplarının aylık değişimleri ara malında yüzde 1,56, dayanıklı tüketim malında yüzde 2,73, dayanıksız tüketim malında yüzde 0,97, enerjide yüzde 1,87, sermaye malında yüzde 1,98 artış oldu. Yıllık enerji fiyatları değişimi ise yüzde 62,38 olarak hesaplandı. 

  ENFLASYON ÜZERİNDEKİ RİSKLER 

·Güçlü iç talep, enflasyonda talep kaynaklı baskıların devam  etmesine neden oluyor.

·Hizmetler sektöründe KDV indiriminin uzatılmaması, bu kalemlerde yukarı yönlü baskı yaratabilir.

·BOTAŞ zammı, ÜFE kaynaklı ve enerji fiyatları kaynaklı risklerin devam etmesini getiriyor.

·Petrol fiyatlarındaki yüksek seyir sürüyor.

·Global gıda fiyatları yükseliş eğilimini koruyor.

·Bazı sigaralara gelen zam ekim ayı enflasyonunda etkili olacak. Sigaranın enflasyon sepeti içerisindeki ağırlığı %4,57.

·Tedarik zinciri aksaklıkları kaynaklı riskler devam ediyor.  (Akbank/Analiz)