Enflasyon 19 yılın zirvesinde: %36,1

Şebnem TURHAN

Dolar/TL’nin sert yükselişi, fiyatlamanın yapılamamasının etkisiyle aralık ayında tüketici enflasyonu aylık yüzde 13,58 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 36,08 ile 2002 yılından bu yana gördüğü en yüksek seviyeye çıktı. TL’deki sert değer kaybı başta ulaştırma ve ev eşyası olmak üzere harcama gruplarında aylık enflasyonu artırırken gıdada da hammadde ve fiyatlamanın bozulmasının etkisiyle beklentilerin üzerinde bir aylık enflasyon gerçekleşti. Yeni yılın ilk ayına da zamlarla başladık. Analistler ocakta da aylık enflasyona en az yüzde 8-10 seviyesinde artış bekliyor. Yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 40-50 seviyesinde tüketici enflasyonu görülmesi muhtemel.

Üretici enflasyonu da artışında hız kesmedi. Aralıkta yüzde 19,08 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 79,89 seviyesine çıktı. Bu durum üretici fiyatlarının tüketici fiyatları üzerindeki baskısının önümüzdeki aylarda da devam edeceğini gösteriyor. Üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki makas ise 43.81 puana çıktı bu da bir rekor seviyeye işaret ediyor. Yani tüm güncel zamlar, kur değişimleri ve ücret artışlarının yanı sıra ocak enflasyonunda üretici fiyatları baskısı da olacak.

Tüm gruplarda tarihsel medyanın kat kat üzerinde artış

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre aralıkta yıllık enflasyon yüzde 36,08’e çıkarken Merkez Bankası’nın 2021 Ekim ayı sonunda yayımladığı enflasyon raporunda 2021 için enflasyon tahmini yüzde 18,4 idi. Hükümetin 2022-2024 yıllarını kapsayan planını içeren Orta Vadeli Plan’a göre göre ise TÜFE yüzde 16,2 bekleniyordu. Ancak son kur atağı ve uluslararası fiyatlardaki yükseliş tüm beklentileri alt üst etmeye yetti. Aralık ayında genele yayılan bir yüksek artış ve tarihsel ortalamaların çok çok üzerinde gerçekleşmeler görülüyor. İş Yatırım’ın raporuna göre gıda enflasyonu aralıkta yüzde 16 ile tarihsel medyana göre 6 kat daha fazla. Ulaştırma grubu yüzde 28,5, ev eşyası yüzde 16,5, lokanta ve oteller yüzde 9,8, giyim ve ayakkabı yüzde 7,4, eğlence ve kültür yüzde 10,2 yükseliş ile tarihsel ortalamasına göre 10 kattan daha fazla artış yaşadılar.

Gıdada yıllık enflasyon manşeti aştı

TÜİK verilerine göre gıda grubunda aralıkta aylık artış yüzde 15,99 oldu ve bunun manşet enflasyona katkısı 4.29 puan. İşlenmemiş gıdanın yanı sıra işlenmiş gıdada da aralık ayında yüksek zamlar yaşandı. Fiyatlamanın yapılamadığı stokçuluk tartışmalarının gündeme damga vurduğu aralık ayının yanı sıra 2021’de gıda grubundaki enflasyon ise yüzde 43,80 olarak hesaplandı. Manşet enflasyon yüzde 36,08’i çok çok aşan gıda enflasyonunda 2022 yılında da yükselişin sürmesi bekleniyor.

Kurdaki değişimi çok daha çabuk fiyatlarına yansıtan gruplarda aralık ayı enflasyonu da zirve yapmış durumda. Bunların başında ev eşyası ve ulaştırma geliyor. Ulaştırma grubunda hem akaryakıt zamları hem de kurdaki artış fiyatları uçurdu. Grupta aylık enflasyon yüzde 28,49 ve bunun aralık ayı enflasyonuna katkısı 4.41 puan seviyesinde. Ulaştırma grubunda yıllık enflasyon ise yüzde 53,66 ile oldukça yüksek bir artışa işaret ediyor. Ev eşyası grubunda da aralık enflasyonu yüzde 16,54 olurken yıllık enflasyon yüzde 40,95 olarak gerçekleşti.

Çekirdekteki bozulma kalıcı enflasyona işaret ediyor

Merkez Bankası’nın ilk faiz indirimlerinde adres gösterdiği çekirdek enflasyon göstergelerinde aralık ayındaki artış manşet enflasyonun üzerinde gerçekleşti. TÜİK’in işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç hesapladığı özel kapsamlı TÜFE göstergesi B endeksi aralıkta yüzde 13,90 artarken yıllık B enflasyonu yüzde 18,43’ten yüzde 34,89’a yükseldi. Yine TÜİK’in enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç hesapladığı özel kapsamlı TÜFE göstergesi C endeksi aylık yüzde 13,23 artarken yıllık C endeksi yüzde 16,47'den yüzde 31,88'e çıktı.

Negatif reel faiz yüzde 22,08

Merkez Bankası politika faizi eylülden bu yana yapılan 500 baz puanlık indirimle beraber yüzde 14 seviyesinde. Tüketici enflasyonunun aralıkta yüzde 36,08’e çıkmasıyla negatif reel faiz yüzde 22,08 seviyesine çıktı. Analistler bu durumun yabancı para girişine ihtiyacı olan Türkiye’de sürdürülemez olduğuna dikkat çekiyor.