Enerjide hız kesmeyen fiyat artışı sanayicinin sınırlarını zorluyor

Merve YİĞİTCAN-İSTANBUL

■ BOTAŞ’ın tarife değişikliğine giderek enerji yoğun sektörlerde doğalgaz satış fiyatlarını günlük referans fiyata (GRF) endekslemesi, ilgili sektörlerde tepkiyle karşılandı.

■ Sanayiciler, ekim için en az yüzde 37,2 zam anlamına gelen düzenleme nedeniyle kapasitelerin düşme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını dile getirdi.

BOTAŞ’ın enerji yoğun sektörlerde doğalgaz fiyatını günlük referans fiyata (GRF) endekslemesi, ilgili sektörlerde keyifleri kaçırdı. Mekanizmanın sanayide ‘öngörülebilirliği ve sürdürülebilirliği’ engellediğini söyleyen sektör temsilcileri en az yüzde 37,2 olan fiyat artışı karşısında kapasite kayıpları ve fiyat artışlarının kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.

BOTAŞ’ın sanayicilerin tepkisine neden olan kararı 1 Ekim itibariyle yürürlüğe girdi. Buna belli müşteri gruplarına uygulanacak satış fiyatları, Türkiye Organize Toptan Doğalgaz Satış Piyasası’nda belirlenen günlük referans fiyata (GRF) endekslendi. Yeni fiyatlamayı DÜNYA’ya anlatan GazDay CEO’su Mehmet Doğan, önceki uygulamada sanayi tüketimlerinin yüzde 60’lık dilimi için tarifenin yüzde 50 daha fazlasının ödendiğini, Ekim 2022 tarifesiyle birlikte, yüzde 60’ın üzerindeki tüketimlerin 1-25 Eylül 2022 tarihleri arasındaki GRF ortalamasına bağlandığını, yani 1.000 sm3/fiyatın 26.097 TL olduğunu aktardı. Bu durumun sanayi doğalgazı fiyatının en az yüzde 5 artması anlamına geldiğini kaydeden Doğan, bunun yanında altın, alüminyum, bakır, bor, çinko, demir/çelik, gümüş, krom, kurşun ve magnezyum üretimi ile petrol rafinerisi ve petrokimya sektörlerinde ise tüketimlerinin tamamına günlük referans fiyat uygulanacağını söyledi. Doğan, “Böylece ekim fiyat artışı bu sektörlerde yüzde 37,2 şeklinde gerçekleşmiş olacak” dedi.

Piyasa fiyatı iyi takip edilmeli Türkiye’nin bu kış gazı çok pahalı almak zorunda kalacağını hatırlatan Doğan, bu nedenle sanayinin tüketimini bir miktar azaltmak adına böyle bir karar alınmış olabileceğini kaydetti. Sanayicilerin kasım ayı fiyatını belirlemeleri için ekim ayı GRF’yi çok iyi takip etmesi gerektiğini belirten Doğan, “BOTAŞ tarifeyi değiştirmezse ekim ayının son 5 günü kasım fiyatı ortaya çıkmış olacak. Ancak BOTAŞ’ın tarifeyi değiştirip değiştirmeyeceğini henüz bilmiyoruz. Yarın kaldırıyorum da diyebilir ya da belki bütün sanayiye uygulayabilirim de diyebilir. Bekleyip göreceğiz” diye konuştu. Öte yandan, Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) verilerine göre doğalgazda 3 Ekim günlük referans fiyat 26.100 TL olarak açıklandı.

Yayan: Sürekli zamma dayalı yaklaşım sürdürülemez

Tüketiminin tamamı GRF’ye bağlanan sektörlerde, enerji giderlerinin daha az desteklenecek olması keyifleri kaçırmış durumda. TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Sanayi Meclis Başkanı Veysel Yayan, sanayi doğalgazına bir önceki ay yapılan yüzde 50 zammı hatırlatarak, buna ilave olarak sektörün yüzde 50’ye yakınının yeni bir zamla karşı karşıya kaldığını söyledi. Aynı zamanda Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri de olan Yayan, söz konusu enerji fiyat artışının çelik sektörüne ‘daha fazla üretim yapmayın’ demek olduğunu dile getirirken, “Ümit ederim ki getirisi ve götürüsü iyi hesaplanmıştır. Biz belirli sıkıntıların olduğunu biliyoruz, bunu anlıyoruz da… Sıkıntıları dengelemek için arayış var. Ama bir taraftan bazı şeyleri yaparken diğer taraftan düzgün çalışan sektörlerin daha da zor duruma düşmesini engelleyici bir gayret içine girmek gerekiyor. Mümkün olduğu kadar bu konularda yapıcı bir tavır içinde olmaya gayret gösterdik ama geldiğimiz noktada sadece zamma dayalı yaklaşımın da sürdürülemez olduğunu düşünmeye başladık” dedi. Çelikte kapasite kullanım oranlarının yüzde 65 seviyelerine düştüğünü aktaran Yayan, “Bu durumda çelik üretimin daha büyük zarara uğramasından endişeleniyoruz. Biz bu zamları fiyatlara da yansıtamıyoruz, maliyet olarak da kaldıramıyoruz. Sürekli birikimleri tüketmeye dayalı bir ekonomi politikası, birikimlerin de eridiği noktada çok olumsuz sonuçlar doğuracaktır” uyarısında bulundu.

Eroğlu: Enflasyona olumsuz etkisi olacak

TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu ise BOTAŞ’ın düzenlemeye ilişkin açıklamasında kullandığı ‘öngörülebilirlik ve sürdürülebilirlik amacına’ atıfta bulunarak, bu uygulamanın sanayiciler için öngörülebilir ve sürdürülebilir olmadığı eleştirisini getirdi. Plastik sektörünün de yer aldığı bazı tüketici gruplarında fiyatı önceden kestirmenin artık mümkün olmadığını söyleyen Eroğlu, enerjideki maliyet artışının enflasyona da olumsuz etkilerinin kaçınılmaz olduğunu dile getirdi. Eroğlu, “Enflasyon sepetine baktığımızda burada plastiğin çok önemli bir yeri var. En basitinden sepetteki birçok üründe ambalaj maliyeti artıyor. Makarnanın bile maliyetinin yüzde 16’sı ambalajı. Siz petrokimyanın doğalgazının maliyetini artırdığınızda onlar da bu artışı fiyatlarına yansıtacak, plastikçiler de ambalaj fiyatına… Gıdadan kıyafete kadar enflasyon sepetindeki birçok ürüne bu maliyet artışı yansıyacak” diye konuştu. Sanayicilerin en büyük sorununun finansmana erişim olduğunu vurgulayan Eroğlu, “Bütün sanayicilerin finansmana erişim sorunu var. Ödeme güçlükleri yaşanıyor. Enerji maliyetini artırınca finansman ihtiyacı daha da artacak. Finansman bulamayan adama daha fazla finansman maliyeti yükü yükleyeceksiniz” ifadelerini kullandı.

SANAYİCİNİN FATURASI NASIL HESAPLANACAK?

BOTAŞ’tan bir açıklama yapıldı. Buna göre; “BOTAŞ’tan doğal gaz satın alan OSB müşterilerinin Kademe-2 katılımcılarından altın, alüminyum, bakır, bor, çinko, demir/çelik, gümüş, krom, kurşun ve magnezyum üretimi ile petrol rafinerisi ve petrokimya sektörlerinde faaliyet gösterenlerin” haricindeki diğer sektörler için OSB içerisinde yer alan Kademe-2 müşterileri fatura bedeli hesaplamalarında aylık tüketimlerinin yüzde 60’lık kısımları, birim fiyattan (15,833334 TL/Sm3) geri kalan %40’lık kısmı ise Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası’nda (OTSP) 2022 yılı eylül ayının 1’i (dâhil) ile 25’i (dâhil) arasında oluşan Günlük Referans Fiyatların (GRF) aritmetik ortalaması olan 26,09734 TL/ Sm3’den fatura edilecek. Ekim 2022 ayı için aylık 20.000 m3 doğalgaz kullanacak Kademe-2 tarifesine tabii bir sanayi tesisi aylık fatura bedeli hesaplaması şöyle olacak: 20.000 m3 X %60 = 12.000 m3 X 15,833334 TL/ m3 = 190.000,01 TL 20.000 m3 X %40 = 8.000 m3 X 26,097340 TL/ m3 = 208.778,72 TL TOPLAM 398.778,72 TL (Taşıma, ÖTV ve KDV bedelleri dahil edilmemiştir.) Yine Ekim ayında OSB Müşterilerinin Kademe-2 katılımcılarından altın, alüminyum, bakır, bor, çinko, demir/çelik, gümüş, krom, kurşun ve magnezyum üretimi ile petrol rafinerisi ve petrokimya sektörlerinde faaliyet gösteren tesislerin tüm tüketimler Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası’nda (OTSP) 2022 yılı eylül ayının 1’i (dâhil) ile 25’i (dâhil) arasında oluşan Günlük Referans Fiyatların (GRF) aritmetik ortalaması olan 26,09734 TL/Sm3’den fatura edilecek. Ekim 2022 ayı için aylık 20.000 m3 doğalgaz kullanacak yukarıdaki sektörlerde faaliyet gösterecek Kademe-2 tarifesine tabii bir sanayi tesisi aylık fatura bedeli hesaplaması da şöyle olacak: 20.000 m3 X 26,097340 TL/ m3 = 521.946,80 TL (Taşıma, ÖTV ve KDV bedelleri dahil edilmemiştir.)

Yorgancılar: Sanayicilerde kafa karışıklığı yarattı

Doğalgaz kullanımı yoğun sektörlerden biri de cam sanayi… Sektörün tecrübeli isimlerinden Yorglass CEO’su Semavi Yorgancılar, yüzde 15-20 zam beklediklerini, ancak bu haliyle ne olduğu belli olmayan bir zamla karşılaştıklarını dile getirdi. Düzenlemenin sanayicilerde kafa karışıklığına yol açtığını anlatan Yorgancılar, “Bu düzenlemenin maliyetlere mutlaka etkisi olacak, bu olunca da ürün fiyatlarımızın artmaması mümkün değil. Özellikle cam ve seramik gibi yüksek enerji kullanılan sektörlerde bu kaçınılmaz” dedi. Kapasitenin arz-taleple doğrudan ilgisi olduğunu belirten Yorgancılar, ancak bu artışların cebri olarak kapasiteyi daha düşük kullanmayı sağlayacağını belirtti. Doğan, “Doğalgazı çok kullananın cezalandırıldığı bir model gibi duruyor. Ama cam gibi bazı sektörlerde kapasiteyi çok düşürmeniz mümkün değil, bir miktar aşağıya çekebilirsiniz, bu da en fazla yüzde 25’tir. Ama daha üstünde kapasiteyi düşürmeniz mümkün değil” ifadelerini kullandı.