Enerji kısıldı, üretimde alarm!

Mehmet KAYA - Esra ÖZARFAT - Barış SEDEF 

Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) yüksek miktarda doğalgaz çeken bazı sanayi kuruluşlarına gönderdiği yazıda gaz tedarikindeki kesintilere bağlı olarak günlük çekiş miktarını sınırladı. Sınırlama nedeninin kış koşullarından dolayı konutlardaki gaz tüketiminin artmasıyla Türkiye’de günlük talebin 290 milyon metreküp seviyelerini aşmasıyla, aynı zamanda İran’ın Türkiye’ye gaz sevkiyatını durdurmasının rol oynadığı belirtildi.

Günlük takip başladı

DÜNYA’ya bilgi veren bazı sanayiciler, BOTAŞ’ın İran tarafının 15 gün kesinti süresi verdiği bilgisini aktarırken, talep ve arz gelişmelerini günlük olarak takip edeceklerini, bu süre içinde de değişiklikler olabileceği görüşlerini bildirdiler. Önceki yıllarda da benzer uygulamalar olmasına karşılık, elektrik ve doğalgazdaki fiyat artışları, hammadde fiyatlarının yükselişi, genel enfl asyon oranlarındaki artışlar gibi unsurlardan dolayı ve pazarlama zorlukları çeken üreticiler bu kez de üretim planlamasına yönelik sıkıntılarla karşı karşıya kaldılar. Sanayicilerin üretim kısması sonucu olası kayıplarının telafisi için İşsizlik Sigortası Fonu’ndan (kısa çalışma vb. araçlar) çözüm bulunması talebi dile getirilirken, arz düşüşünün tamamının elektrik üretimindeki doğalgaz kullanımının azaltılmasıyla karşılanması da önerildi.

Yılbaşından bu yana %50 zam

Yılbaşından itibaren sanayide doğalgaza yüzde 50 zam yapıldı. Eş zamanlı olarak kademeli tarifeye devam edileceği ve yıllık 300 bin standart metreküp gaz kullanımına yüzde 50 ekstra zam olacağı açıklandı. Doğalgaz Piyasası Kanununa göre Kullanıcı Birliği olarak tanımlanan OSB’lerde faaliyet gösteren firmalar, yıllık 300 bin metreküp altında gaz tüketseler de, OSB’nin yıllık toplam tüketimi baz alınacağı için doğalgaz faturalarını ekstra zamlı ödeyecekler. Tarife uygulama esaslarına göre bir önceki yıl dönemindeki tüketimin yüzde 60’ı Ocak 2022 döneminde uygulanacak birim fiyattan, üzeri ise yüzde 50 ekstra zamlı birim fiyattan hesaplanacak. Sanayiciler, doğalgaz depolama yatırımlarına karşılık kesintilerin ortaya çıkmasından rahatsızlık duyduklarını vurguladılar. Bazı sanayiciler de kısıtlamanın enerji üretimine kaydırılması gerektiğini kaydetti.

Talimata uymayana ceza

BOTAŞ, sanayi kuruluşlarına bir yazı göndererek, günlük doğalgaz kullanımlarını yüzde 40 oranında azaltma talimatı verdi. Gönderilen yazıda, Kademe 1 dışındaki hesaplamalarda yer alan aylık tüketimin 1 güne karşılık gelen miktarın yüzde 60'ı kadar doğalgaz çekilebileceği belirtildi. Kısıtlama kararının gerekçesi kış nedeniyle talebin artması ile yurt dışı tedarikçilerin kesintileri olarak açıklanan BOTAŞ yazısında talimata uyulmaması halinde sözleşmelere göre ceza uygulanacağı belirtildi. Kısıtlamanın ne kadar süreceği yönünde herhangi bir bilgi verilmedi. BOTAŞ benzer kısıtlama kararlarını kış aylarındaki aşırı talep durumlarında daha önceki yıllarda da uygulamıştı. Doğalgaz sisteminde, özellikle konut talebinin hızla ve kısa sürede artması-gaz tedarikçilerinin yeterli gazı verememesi gibi durumlarda kısa süreli arz-talep dengesizlikleri oluştuğu ancak hızla dengelenme sağlandığı vurgulandı.

Kısıtlamalar 10 gün sürecek

BOTAŞ, yaptığı yazılı açıklamada, İran tarafının arıza nedeniyle 10 gün doğalgaz veremeyeceği bildirimini yaptığını açıkladı. Arızanın daha erken çözümü için İran tarafıyla görüşmelerin yapıldığı belirtilen açıklamada, “Konu hassasiyetle takip edilmektedir. Elektrik ve doğal gaz sistem dengesinin korunması amacıyla yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile sınırlı olmak ve kesinti planları önceden bildirilmek suretiyle, doğal gaz tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır. Tüketicilerin kısıtlamalardan etkilenmemesi için tüm önlemler alınmıştır.” denildi.

Elektriği de vurdu

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bir açıklama yaparak, doğalgaza dayalı elektrik santrallerine gaz verilememesi kaynaklı olarak elektrik arzında da sıkıntı oluşacağını ve sanayi kuruluşlarına elektrik kısıtlaması yapılacağını duyurdu. Açıklamada, bu kesinti kaynaklı bir elektrik sıkıntısının da doğacağı vurgulanarak, “Elektrik ve doğalgaz sistem dengesinin korunması amacıyla yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile sınırlı olmak ve kesinti planları önceden bildirilmek suretiyle, doğalgaz ve buna bağlı olarak da elektrik tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır" ifadelerine yer verildi.

Aktürk: Arz-talep dengeleniyor

Kısıtlama kararına yönelik BOTAŞ Eski Yöneticisi ve sektör uzmanı Ali Arif Aktürk DÜNYA’ya yaptığı değerlendirmede günlük doğalgaz talebinin 290 milyon metreküplere ulaştığını ve İran’ın da iç talebi karşılamak için Türkiye’ye gazı sınırlamasının mücbir sebep doğurduğunu söyledi. Kişisel tahmininin İran kaynaklı sorunun 1 hafta kadar sürebileceği yönünde olduğunu belirten Aktürk, BOTAŞ’ın geçmişte olduğu gibi elektrikten başlayarak konut talebini karşılamasının söz konusu olduğunu vurguladı. Aktürk, “Sözleşme gereği yazılı olarak bildirim yapılıyor. Uygulama bu şekilde gerçekleşiyor” dedi. Aktürk, Türkiye’nin doğusundaki sistemin sağlıklı çalışması için İran’dan gelen hattın teknik yönden önemli olduğunu belirterek, talebin bu miktarda olması ve İran’dan gelen gazın azalması- kesilmesinin tüketim azaltılarak dengelenmesinin normal olduğunu vurguladı.

SANAYİCİ TEPKİLİ: ÜRETİMİ, İHRACATI VE VERİMLİLİĞİ SON DERECE OLUMSUZ ETKİLEYECEK

“ÜRETİM ÜZERİNDE ÇOK CİDDİ STRES YARATACAK”

İSO Başkanı Erdal Bahçıvan:

"Bundan altı ay önce dünyadaki enerji maliyet ve arzında ciddi sıkıntıların bizleri beklediğine ilişkin işaretleri hep birlikte takip etmiştik. Nitekim son aylardaki maliyet artışlarının en ağır yükünü sanayiciler olarak ciddi bir şekilde üstlendik. Enerji Bakanlığı’ndan yapılan son açıklama, kış aylarının da etkisiyle doğalgaz tedarikinde de ciddi sıkıntılar yaşanmaya başlandığını ortaya koyuyor. Bu sıkıntılara bir önlem olarak, sanayide kullanılan doğalgaz kullanımında yüzde 40 gibi çok ciddi bir kısıntıya gidilmesi planlanıyor. Son aylarda başta doğalgaz olmak üzere enerjideki maliyet artışlarının büyük bir bölümü zaten sanayici tarafından fedakar bir şekilde karşılanmaktadır. Ağır sanayi sektörlerimizde çok daha katlanılmaz olan bu maliyet bedeline şimdi de arz üzerinden bir bedel ödetilmesi kabul edilemez. Bir yandan ihracata dayalı bir büyüme için elimizden gelen gayreti gösterirken, başta ihracatçı sektörlerimizi vuracak olan bu karar, fabrikalarımız üzerinde çok ciddi bir üretim ve planlama stresine yol açacaktır. Maliyetler üzerinden zaten aylardır belli bir fedakarlığa katlanan sanayicilerimizin şimdi de arz cephesinde bu sorunla karşı karşıya kalması hiç kuşkusuz verimliliği, üretim kalitesini, sevkiyatı ve daha birçok konuyu olumsuz etkileyecektir. Arz kanallarındaki sorunlardan kaynaklanan bu sıkıntıların, en kısa zamanda çözüme kavuşacağını umuyorum."

“YURT İÇİ VE DIŞI TAAHHÜTLERİMİZ VAR”

Turkuaz Seramik Yönetim Kurulu Başkanı Abidin Özkaya:

“Seramik, en fazla doğalgaz kullanan sektörlerden biri. Kademeli tüketim fiyatlaması da en fazla bizi etkiledi, şimdi de üretimi yüzde 40 kısmamız gerekiyor, üstelik yapılmazsa ceza uygulanacak. Üretim açısından hiç iyi bir durum değil bu ortam. Yurt içi ve yurt dışı taahhütler var, nasıl karşılayacağımıza ilişkin bir plan oluşturamadık. Bir çözüm bulunmalı diye düşünüyoruz. İşsizlik Sigortası Fonu ya da bir başka yol bulunmalı. Fiyat artışlarıyla ilgili çalışıp, sonuca katlanmıştık ama kesinti hesapta yoktu ve bir plan yapamadık. Şu anda dahi hesap-kitap yapıyoruz. Esas merak ettiğimiz konu, Silivri’deki depo kapasite artırım yatırımı açıklandı, geçen yıllarda önceki kapasiteyle ‘15 gün ihtiyaç karşıladık’ deniliyordu. Tuz gölü depo yatırımı, FSRU yatırımları, LNG ithalatı. Bütün bunlar düşünüldüğünde kısıtlama olmamalı. İran’dan gelen gaz çok büyük miktarda da değil. En fazla üretim kapasitesi olan, istihdam yapan firmalardan biriyiz. Yüzde 40 üretimi keserek, imalat, işçilik, nasıl karşılayacağız bir açıklama bekliyoruz.”

"ÜRETİMİN TEPE NOKTASINDA OLDUĞU BİR DÖNEME DENK GELDİ"

Demirtaş OSB Yönetim Kurulu Başkanı Ersan Özsoy:

“BOTAŞ’ın bu ani kararı üretim planlamalarını, ihracat programlarımızı alt üst etti. Üstelik bu kısıntı, sanayide çarkların oldukça yoğun döndüğü, üretimin tepe noktasında olduğu bir döneme denk geldi. Üretim ve ihracat taahhüdü olan firmalarımız üzerinde büyük bir stres oluştu. Prosesinde doğalgazı yoğun ve etkin kullanan firmalarımızda teknik olarak da doğalgazda bu tür kısıntılar sürdürülebilir bir durum değil. Gün boyu gerek yönetimimiz gerekse sanayicilerimizle iletişim halinde neler yapılabileceğini planlamaya çalışıyoruz. Ancak enerjide son dönem fiyat artışlarının yükünün üzerine bir de böylesine bir kısıntının gelmesi; üretimi, ihracatı, verimliliği son derece olumsuz etkileyecek. Ümidimiz, doğalgaz tedarik ve arz sıkıntısının bir an önce çözülüp normale dönülmesi.”

“ÜRETİM YAPTIĞINDA GAZINI KESERİM, DENİYOR”

Nilüfer OSB Yönetim Kurulu Başkanı Erol Gülmez:

“BOTAŞ’ın yüzde 40 arz azaltması kararını şu an sanayicilere duyurmaya başladık. Enerjinin pahalı olması ayrı bir gündemimiz, bir de OSB dışındaki firmaların kullandığı doğalgaz fiyatlandırması ile OSB içindeki firmalar arasında haksız rekabet oluşturacak rakamlar var. Bu sürdürülebilir bir durum değil. O zaman OSB’ler boşalmaya başlayacak. BOTAŞ’ın kararıyla da 3 vardiya çalışan bir firmaya 1,2 vardiyanı iptal et, demiş oluyoruz. Nasıl uygulanacağına dair bir bilgilendirme de yok. Firmaları ihracata teşvik ederken, ülkenin kurtuluşunun üretim ve ihracatta olduğunu söylerken fazla üretim yaptığında gazını keserim demek ne anlama geliyor? Bakanlıkla görüşmeler devam ediyor. Sanayicilerin tepkisi çok büyük.”

“TALEBİMİZ HAKSIZ REKABET YARATMAYAN EŞİTLİKÇİ UYGULAMA”

Hasanağa OSB Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Faruk Korun:

“Nasıl üretim yaparak ülke ekonomisine katkıda bulunacağız? Yüzde 40 kullanmayacaksınız deniyor. Biz doğalgazı doğrudan BOTAŞ’tan değil, Bursagaz’dan alıyoruz. Şimdi Bursagaz’dan yapılacak bilgilendirmeyi bekliyoruz. 150 fabrika var içeride. Bazı firmalar daha fazla doğalgaz kullanıyor. Ama OSB sayacına bakarak fiyat uygulaması yapılacak. Biz içerideki diğer sanayicileri nasıl ayıracağız? Üstüne üstlük, OSB’lerde yer alan sanayicilerin tarifesi, ilgili OSB’nin tüm sanayicileri yıllık toplam tüketimi baz alınarak belirlerken, OSB dışında yer alan sanayicilerin tarifesi ise; ayrı ayrı yıllık tüketimleri baz alınarak belirlenecek. Bu durum, OSB’lerde üretim yapan sanayiciler ile dışında üretim yapan sanayiciler arasında eşitsizliğe, haksız rekabete ve adil olmayan bir sonuca yol açılmış oluyor. Yaptığımız hesaplamalara göre OSB içinde olan bir firmanın doğalgaz faturası, aynı miktarda gaz tüketen OSB dışındaki bir firmanın doğalgaz faturasından yaklaşık 3,4 kat fazla olacak. Yani OSB içinde olan sanayiciye adeta ceza olacak doğalgaz faturası. Talebimiz, sanayinin üretim ve istihdam kapasitesini, iç ve dış pazardaki rekabet gücünü olumsuz etkilemeyen, haksız rekabet yaratmayan eşitlikçi uygulamalardır.”

“MALİYETLERİ EN FAZLA ENERJİ ETKİLİYOR”

Uludağ OSB Yönetim Kurulu Başkanı Yunus Aydın:

“Türkiye’nin kurtuluşu üretim ve ihracattır. Maliyet hesaplarını en fazla etkileyen unsur enerji maliyetleri. Sanayiciye yüzde 60 kapasite ile üret deniyor veya elektrik santralleri kapatılacak. Aksi halde cezai müeyyide uygulanacak. Ancak onun da ne olduğu henüz belli değil.”

“SANAYİCİ ENERJİ KONUSUNDA HER TARAFTAN KUŞATILDI

OSBÜK Yönetim Kurulu Üyesi Erdim Noyan:

“İran kaynaklı yapılan kesintiler yeni bir konu değil, bu dönemlerde bu tarz sorunlar meydana geliyor. Bu kapsamda arızanın bu kadar uzun sürememesi gerekiyor. Sonuç itibarı ile üretim duracak bazı firmalar personellerini ücretsiz izne gönderecek. Bir taraftan siparişlerimizin termin süreleri var bir yandan da enerji maliyetlerindeki yükselişler bizi oldukça zor durumda bırakmaya başladı. Üç vardiyalı bir sistemin neredeyse birden fazla vardiyasına ara vermek durumunda kalacağız. Zaten bu fiyatlarla üretim yapmak bizim için oldukça zorlaşmaya başladı. Sonrası için sanayici oldukça karamsar bir durumda. Yıllar önce doğalgaz kesilince LPG ile çözüm bulunurdu. Şimdi bunlarda yok. Fosil yakıtlarla üretim yapma şansımızda bulunmuyor. İhracat yaptığımız firmalarda doğalgaz veya yenilenebilir enerji ile üretim yapmamızı istiyor. Alternatifl erimizde kalmadı, bu durumu OSBÜK olarak yaptığımız toplantılarda da gündeme getirdik. Sanayici enerji konusunda şu anda her taraftan kuşatılmış durumda.”