e-Arşiv fatura ve e-SMM iptal ve itiraz yöntemi ne olmalı?

Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre, ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir. Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.

Ticari hayatın olağan akışı içerisinde, bazı durumlarda taraflar fatura içeriğine itiraz gereksinimi duyabilmektedir. TTK’nın 18/3 düzenlemesine göre de tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarların veya ihtarların noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılacağı belirtilmiştir.

Vergi Usul Kanununda ise fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari belge olarak tanımlanmıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı, yaptığı Tebliğ düzenlemelerinde faturanın elektronik ortamda düzenlenmesine ilişkin zorunluluklar getirmiş ve e-faturanın kağıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahip olduğunu belirtmiştir. Diğer taraftan, faturanın, işlem yapıldıktan sonra en geç yedi gün içerisinde düzenlenmesi kural olmakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı 7318 sayılı Yasa ile bu süreyi kısaltma konusunda yetki almıştır.

Bu düzenlemeler kapsamında, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak KEP sistemi ile yapılan ihbar veya ihtarlar ile e-Belge iptal işlemlerinin 1 Mayıs 2021 tarihinden itibaren, ebelge.gib.gov.tr adresinde yayınlanan kılavuzda belirtilen usul, esas ve süreler içinde, elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı bilgi işlem sistemine bildirilmesi zorunluluğu getirildi.

GİB bu kapsamda yayımladığı Kılavuzda, e-Arşiv Fatura, e-SMM olarak düzenlenen belgeler için düzenleyicisi ve belgenin muhatabı vergi mükellefiyeti bulunan alıcıları tarafından kullanılması suretiyle düzenlenmiş belgelerin elektronik ortamda iptal/itiraz talepleri oluşturulması ve iptal/itiraz taleplerinin elektronik ortamda onaylanmasına ilişkin süreçlerin nasıl gerçekleştirileceğini açıkladı. Daha sonra e-Fatura bölümünde, e-Fatura portala iptal itiraz ilavesi ve e-Arşiv Fatura raporlamalarına da itiraz raporlaması eklendi.

Buna göre e-Belgelere elektronik ortamda iptal/itiraz işlemi yapılabilmesi için; belgeyi düzenleyen satıcı veya duruma göre alıcı tarafından e-Belge uygulamaları üzerinden iptal/itiraz talebi oluşturulması gerekmektedir. İptal/itiraz taleplerine ilgili faturanın alıcısı/satıcısı tarafından onay verilebildiği gibi, karşı tarafın onaylama zorunluluğu da bulunmamaktadır.

Kılavuzda e-Belge uygulamalarına tarafolanların birbirlerine düzenlemiş oldukları e-Arşiv Fatura ve e-SMM belgeleri için sistem üzerinden iptal işlemi gerçekleştirmelerinin mümkün bulunduğu gibi harici itiraz yollarının (noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile) kullanılmasına da engel teşkil etmediği belirtilmektedir.

Bu durumda harici yollarla yapılan itiraz işlemlerinin sistem üzerinden bildirilerek alıcı/satıcının onayına sunulması gerekmektedir. e-Arşiv Faturalar ve e-SMM belgeleri sistem üzerinden iptal/itiraz işlemlerinin gerçekleştirilmesi özellikle sistem bilgileri ile beyan, bildirim ve formlardaki bilgilerin uyumluluğunun sağlanması açısından gereklidir.

Öte yandan yayımlanan Kılavuz vergi uygulamaları açıdan yapılması gereken düzenlemeleri içermektedir. Dolayısıyla, tacirlerin sadece GİB Kılavuzunda belirtilen işlemleri yaparak düzenlenen e-Arşiv Faturalarını iptal etmeleri Türk Ticaret Kanunu açısından hüküm ifade etmeyebilecektir. Zira düzenlenen faturaya itiraz yolları Türk Ticaret Kanunu’nda sayılmış olup GİB portal üzerinden iptal TTK’da yer almamaktadır. Dolayısıyla hak kaybına uğranılmaması için yapılacak itirazlarda öncelikle Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uyulması ve daha sonra da bu iptal ve itirazın Kılavuzda belirtilen şekilde GİB’e bildirilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan serbest meslek makbuzu TTK’da yer alan bir belge türü değildir. Bu nedenle Kılavuzda yer alan hükümler çerçevesinde iptalleri mümkün olmakla birlikte, hukuksal açıdan hüküm ifade edebilmesi için buna ilişkin düzenlemenin Uygulama Kılavuzuyla değil daha hukuki dayanağı olan belgelerle yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Ayrıca önümüzdeki dönemde harici bilgilerin mükellefler tarafından tekrar sisteme girilmesinin sağlanması yerine Gelir İdaresi Başkanlığının KEP ve Noterlerle bilgi ve yetki paylaşımı konusunda işbirliğine giderek, bu Kılavuzla getirilen ayrıca bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırması beklenmektedir.