'Dünyanın B planıyız'

Ekonomist Ali Ağaoğlu ile ekonomi gazetecisi Hakan Güldağ bu hafta Şans Sohbetleri'nde finansal piyasaları etkileyen Çin'deki koronavirüs'ün Türkiye için yarattığı fırsatları ve Merkez Bankası'nın 19 Şubatta yapacağı toplantıda faiz konusunda atacağı adımı değerlendirdi.

Hakan Güldağ: Bu hafta koronavirüs ile ilgili yeni gelişmeler yaşandı. Türkiye’yi olumlu yönde etkileyecek gibi bir hava var. Deri sektöründe faaliyet gösteren bir sanayicimiz, ‘5 yıldır hiç aramayan arıyor. Siparişler ciddi artıyor. Çin’e yönelen Rusya’dan ciddi talep var’ diyor. Mobilya ve mutfak sektörü uluslararası önemli fuarlardan olumlu döndü. Mobilyacılar 'ihracatta 5 milyar doları zorlarız' diye düşünüyorlardı. 'Amerika Tayland’tan ciddi alım yapıyor. Talep bize dönebilir. İhracatta 10 milyar doları bile yakalayabiliriz. Çünkü Amerika’dan gelen sipariş 5 milyar dolardan aşağı olmuyor' dediler. Çinlilerin gidemediği fuarlarda Türkiye öne çıkmış. Mutfak sektörününün önemli temsilcisi 'Türkiye dünyanın B planı durumunda. Çin’den almazsak Türkiye’den alırız diye düşünülüyor' dedi.

Ağaoğlu: Yurtdışı raporlarında virüsün yaratacağı ekonomik durgunluktan en az etkilenecek hatta pozitif etkilenecek ülke olarak Türkiye gösteriliyor. Ama felaketten fayda mı sağlamaya çalışıyoruz?

Güldağ: Kimsenin derdinden yararlanmak değil ama böyle de bir fırsat oluştu. Her gün onlarca 'maske isteği' geliyormuş.

Ağaoğlu: Maske üretenlere nur yağdı. Faiş fiyatlara çıkmış. Çin’le çalışan şirketlerde buradan yardım olarak maske gönderiyor.

Güldağ: Diğer yandan otomotiv sektöründe kalıp konusunda sıkıntı var. O biraz tedirgin etmiş, 'bizi orta vadede etkiler’ diyorlar. 17 Şubat’ta iş başı ihtimali var ama Çin’de okul tatili marta kadar uzatıldı. Dünya açısından bir rakam beni etkiledi. SARS ortaya çıktığında Çin’in dünya üretimindeki payı en çok %8, MERS çıktığında en çok %10’ları bulduğu söyleniyor. Şu anda ise payı %19. Dünya üretiminin nerdeyse 5’te birini Çin yaptığına göre bu bütün dünyayı etkileyecek. Çin’de eli kolu bağlı durmaz. Pazar paylarının yıpranmasına müsade etmez.

Ağaoğlu: Türkiye dahil başka ülkelere kaptırmak istemez. Onun için özellikle para piyasalarında bazı önlemleri aldı. Piyasaları rahatlatmak adına adımlar atıyor. Piyasalar açısından hafife aldığımız bir evre oldu. Petrolü ve diğer hammaddeleri bir parça etkilemişti. Sonra toparlanmıştı. Şimdi tekrar geri geliyor. Tedavi bulunmadığı, tam netlik oluşmadığı için olumsuz hava hakimiyeti devam ediyor. Şimdilik hisse senedi tarafında birşey yok. Özellikle petrol başta olmak üzere hammadde, emtia bölgesini olumsuz etkilemeye devam ediyor.

Güldağ: Peki ne beklersin orada? Son dönemde deyim yerindeyse ‘emtialar bi hayli dayak’ yedi. Aşağılara doğru indi. ‘Çin’in yarattığı boşluğu biz doldurulalım’ diye bir hamle olur mu, hammadde fiyatları destekleyici birşey çıkar mı?

Ağaoğlu: Ben beklemiyorum. Özellikle bakır fiyatlarında Çin’in yerine dolduracak ülke yok. Bakır fiyatlarında majör bir değişim yok. Petrol fiyatlarda toplanma var ama bunda OPEC’in 600 bin varil kesintiye gitmesinin etkisi var. Emtia fiyatlarındaki düşüş Türkiye’deki üreticiler açısından maliyetlerin görece daha aşağı çekici, kar marjlarını artırıcı unsur olarak fayda sağlayabilir.

Güldağ: Biraz daha konuşacağız.

Ağaoğlu: Virüsün etkisi mevsim yumuşayınca azalacaktır ama tedavi bulunmazsa bir sonraki kış yeniden konuşabiliriz. Böyle bir riski var.

Türkiye, Suriye’de ne yapıyor?

Ağaoğlu: Merak ediyorum, biz Suriye’de ne yapıyoruz?

Güldağ: Bu soruyu toplum da ciddi bir biçimde soruyor. Barış Pınarı Harekatı şu ya da bu şekilde toplumdan destek görmüştü. İdlib meselesinde, orada ne işimizin olduğunu, Rusya ile mutabakat içinde olmamamız, rejim güçleriyle başımızın derde girmesi ve şehitlerimizin artmasından dolayı korku ve endişe var.

Ağaoğlu: Türk uçakları o bölgede uçamıyor. Hava kontrolünün olmadığı bir yerde kara harekatı başarılı olamaz.

Güldağ: Hedef aslında; İdlib’in kontrolünün Türkiye’de olması, burada Suriye’nin toprak bütünlüğünü koruyarak yeniden yapılanmasını barış içinde sağlamaktı. Şimdi sorunu çözmek için bir araya gelen tarafları dağılmış durumda. Kimse memnun değil.

Ağaoğlu: Rusya Akdeniz’e indi. Suriye’de üsler aldı. Dünyaya silah şovu yaptı. Libya’da söz sahibi oldu. Türk akımıyla doğrudan bağlı gaz pazarı yarattı. Suriye'de en büyük kazanan Rusya olacak gibi görünüyor.

Güldağ: Epeydir öyle. İran da kazanan olacak gibi görünüyordu. Ama Süleymani’nin öldürülmesiyle de sanki Rusya Suriye üzerinde etkili bir İranlı liderden de kurtulmuş görünüyor. Suriye bizi bir süre daha etkileyecek şubat sonunda durumumuz piyasalar açısından son derece önemli. Cumhurbaşkanının uzlaşma ile çözme düşüncesini gördük. Ümit verici oldu.

Doların 6 liradan geri gelmesi çok zor

Ağaoğlu: Kur hareketlendi. 6 liranın üzerine attık.

Güldağ: 6 liranın üzerine gelecekti, bekleniyordu. Yılsonunda 6.40 bekleyenler de vardı. Benim için 6.05 TL ilginç geldi. Açıklama olarak ‘Kamu bankalarının Londra’daki satışları sırasında işlem limitlerinde belli noktaya gelince satış yapamaması, bir anda kurun hızlı hareketine neden oldu. Onlar kapatılınca tekrar aşağı indi' diye duydum. En akıllıca izahtı. Öbür türlü izah edemiyordum.

Ağaoğlu: Yönlendiren fiyatların arasına döviz kuru da katılmış gibi. Kamu bankaları sürekli piyasada satıcı olarak duruyor. Kendi içinde dönen, birbirini besleyen devir daim makinesi çalışıyor. Esas hızlı hareketin olduğu cuma gününün ertesinde bankaların yurtdışı bankalara TL verebilecekleri swap işlemlerinde daha önce sermayelerinin yüzde 25 ile sınırlı olan oran yüzde 10’a düşürüldü. Yurtdışına verilebilen TL miktarı sınırlanınca Türkiye’ye döviz alınabilecek TL gelmedi. Yurtdışındaki TL bacağında swap faizleri arttı. Bu kurun aşağı gitmesine sebep oldu. Cumhurbaşkanının açıklamasıyla bir zıplama olmasının da önüne geçti. Bu kuru kontrol açısından anlamlı ama öteki taraftan TL'ye güvensizlik mesajı veriyor. TL uluslararası piyasalarda ciddi işlem görüyor. Ama diğer paralarla değiş tokuşu anlamında TL'yi gittikçe daha dar bir alana sıkıştırıyorsunuz. Bu TL’ye olan ilgiyi azaltıyor. Böyle bir risk var. Doların 6 liradan geri gelmesi çok zor. Kritik seviye 6.17.50... Sert hareketle bunun üzerine çıkarsa, oynaklığın artığı, insanlar tarafından dövizin daha fazla konuştuğu hale gelebiliriz.

Güldağ: Yıl sonundaki dolar beklentinde değişiklik oldu mu?

Ağaoğlu: Sıkıntılı dönemi ikinci çeyrekte görüyordum. Değişmedi.

Merkez bankası faizi indirir mi?

Güldağ: 19 Şubat toplantısında MB nasıl hareket eder?

Ağaoğlu: Ben 0.75 ya da 100 baz puan faiz indirimi bekliyorum. Bakan ‘yüzde 9-11 bandındaki kamu bankaları faizlerini yüzde 8-10 bandına indireceğiz’ dedi. İş gören faizler de 3 aylık yüzde 8.5, 12 aylık yüzde 9.5 bölgesine değişmişken. MB’nin 11.25’lik faiz bandını o seviyede tutması; genel kamu tarafından izlenen politika ile uyumlu olmayacağı düşüncesiyle orada indirim olmasını bekliyorum. Ekonominin şartları bunu gerektiriyor mu? Kura baktığınızda; evet indirebilirsiniz, daha önceki indirimlerde birşey olmadı. Enflasyona baktığınızda; hayır beklemeniz lazım. İş gören faiz tarafına baktığımızda, politika faizlerinin iş gören faizlerinden bu kadar yukarıda kalmış olması, ekonomideki çoklu faiz ortamının daha uzun sürmesine sebep olacağı için ben bir indirim geleceğini bekleyen taraftayım.

Güldağ: Ben farklı düşünüyorum. Bir öncekinde de piyasanın yüksek beklentisine rağmen 0.75 indirdi. Bence bu ‘beklentilerden farklı davranabilirim’ işaretiydi. Öyle algıladım. Bence ya pas geçer ya da 0.25 baz puan indirim yapar. Bu 11 Şubat'a kadar olan süreçte MB’nin ortalama fonlaması 10.98 gibi oldu. Fazla yerinin olmadığını da biliyor. Şu anda faiz konusunda bankalar arasında fiyat rekabeti var. Swap faizlerinin yükselmesi MB’nin elini tutuyor. Belki 0.50 baz, 0.25 baz puanla orayı da rahatlatma ihtiyacı var. Bakalım göreceğiz.