2023’te 100 liralık deprem vergisinin 73 lirası harcandı

Hüseyin GÖKÇE/ANKARA

Deprem felaketinin yaralarının sarılması ve bunun ekonomiye tahribatının azaltılması amacıyla geçen yıl yapılan ek bütçe düzenlemesiyle, önemli bölümü KDV ve ÖTV olmak üzere 1 trilyon 301 milyar liralık ek tahsilat yapıldı. 2023 bütçe teklifinde 3 trilyon 199 milyar lira olarak öngörülen vergi gelirleri kaleminde yapılan tahsilat 4 trilyon 500 milyar lirayı buldu. Depremin hemen ardından AFAD bünyesinde toplanan bağış miktarı 128 milyar lirayı aştı. Böylece ek bütçe ve bağışlar dahil deprem için toplanan para 1.5 trilyon liraya yaklaştı. Buna karşılık yapılan harcama 950 milyar lirada kaldı.

Ek gelirin yarısından fazlası KDV ve ÖTV’den

Yılbaşında yürürlüğe giren 2023 yılı bütçesinde vergi gelirleri kalemi 3 trilyon 199 milyar 534 milyon lira düzeyindeydi. Temmuz ayında çıkarılan ek bütçe kanunu ile vergi gelirleri kalemi 1 trilyon 71 milyar lira artırılarak 4 trilyon 270 milyar liraya çıkarıldı. Yılsonunda ise toplam vergi geliri, ek bütçeyle artırılmış tutarın da 230 milyar lira üzerine çıkarak 4 trilyon 500 milyar liraya ulaştı. Başka bir ifadeyle başlangıçta öngörülen 3 trilyon 199 milyar liralık vergi gelirinden, 1 trilyon 301 milyar lira daha fazla tahsilat yapılmış oldu.

Ek vergi tahsilatının önemli bölümü KDV ve ÖTV’den kaynaklandı. Bu kapsamda başlangıca göre; dahilde alınan KDV 301 milyar lira, ÖTV ise tahsilatı ise 417 milyar lira arttı. Ayrıca gelir ve kazanç üzerinden alınan vergiler toplam 366 milyar 196 milyon liralık artışla 1 trilyon 480 milyar liraya çıktı. Bunun 198 milyar 974 milyon lirası gelir vergisi, 167 milyar 222 milyon lirası ise kurumlar vergisi kaynaklı.

AFAD’ın ödeneği 482 milyar arttı

Ağırlıklı olarak deprem harcamalarının karşılanması amacıyla çıkarılan ek bütçede, deprem dışı harcamaları da içeren toplam 1 trilyon 119 milyar liralık ödenek ilgili kurumlara dağıtıldı. Ek bütçeden en fazla kaynak 482 milyar 814 milyon lira ile AFAD için ayrıldı. AFAD’a ayrılan kaynağın açıklama kısmında, afet konutları yapımı ve altyapı harcamaları ifadeleri yer aldı. Ek bütçe gelirlerinin kalan kısmı ise kamunun deprem dışı harcamaları için tahsis edildi.

Mevzuatta üç önemli düzenleme yapıldı

2023 yılında deprem felaketinin yaralarının sarılması ve kamu gelirinin artırılması amacıyla mevzuatta üç önemli düzenleme yapıldı. 6 Temmuz tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile Katma Değer Vergisi oranlarında 2 puanlık artışı gidildi. KDV’si yüzde 8 olan ürünleri vergisi yüzde 10’a, yüzde 18 olan ürünlerin vergisi ise yüzde 20’ye yükseltildi. 15 Temmuz’da ise 7456 Sayılı “6/2/2023 Tarihinde Meydana Gelen Depremlerin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpların Telifisi İçin Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi İhdası ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” yayımlandı. Bu kanunda bir defaya mahsus ek motorlu taşıtlar vergisi getirilirken, kurumlar vergisi oranı 5 puan artırıldı. Ayrıca akaryakıt ÖTV tutarlarındaki artış geriye dönük 6 aylık enflasyona endekslenerek otomatiğe bağlandı.

TBMM Genel Kurulu’nda 15 Temmuz’da kabul edilen ve 27 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanan Ek Bütçe Kanunu ile bütçenin ödenek kalemine 1 trilyon 119 milyar 514 milyon lira, B cetvelindeki gelir kalemi de aynı tutarda artırıldı.