Daralma derinleşti, rekabet zorlaşıyor

Aysel YÜCEL / İSTANBUL

Küresel navlun endeksleri uluslararsı taşımacıklıkta daralmanın derinleştiğine işaret ederken, Türk lojistik sektörü için 2024’ün çok daha zor geçmesi bekleniyor. Teknoloji ve dijitalleşmeye yatırım yaparak operasyonel verimliliğini artıranlar firmaları ise gelecek yılı daha az zararla atlatacağı öngörülüyor.

Pandemiyle birlikte tüm dünyada ivme kazanan ve tarihi karlılıklara sahne olan lojistik sektörü, küresel ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak daralma eğilimine girmişti. Küresel navlun endeksleri sektördeki daralmanın derinleştiğine işaret ederken, Türk uluslararası taşımacılık sektörü için 2024’ün çok daha zor geçmesi bekleniyor. Bir yandan yerel ekonomideki gelişmelere paralel işletme giderleri hızla artan Türk lojistik firmaları, diğer yandan küresel yük taşıma talebindeki gerilemeye paralel karlılıklarında büyük kayıplar yaşıyor. Özellikle orta ölçekli firmalar için ayakta kalmak giderek zorlaşıyor.

Uluslararası taşımacılığın önemli göstergelerinden biri olan ve denizyolu konteyner navlun piyasasını değerlendiren Drewry'nin Dünya Bileşik Konteyner Endeksi, armatörlerin gemi arzını kısması ile bir haftalık kısa bir artış göstermesinin ardından yeniden düşüşe geçti. 9 Kasım haftasında 1.500 doları gören Drewry Dünya Bileşik Konteyner Endeksi, son açıklanan 23 Kasım verisinde ise 1.384 dolara geriledi. Böylece endeks, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46 gerileme kaydetti. 40’lık konteyner başına 1.384 dolar olan endeks pandemi öncesi olan 2019'daki ortalama oran olan 1.420 dolardan yüzde 3 daha düşük. Küresel uzmanlar 2025’ten önce navlun piyasasında toparlanma beklemezken, en kötü senaryoda bu durumun 2028’e kadar sürebileceğini dile getirenler de var. Düşen navlun yılın üçüncü çeyreğinde dev konteyner firmalarının karlılıklarında yıllık bazda yüzde 70’i aşan kayıplara neden olurken konteyner gemi fiyatları da hızlı düşüşe geçti. Sadece son iki ayda gemi fiyatları yüzde 20 geriledi.

Limanlarda 5 yıl sonra ilk daralma

Küresel ekonomideki yavaşlamaya paralel, Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı da azalıyor. Ekim 2023’te limanlarda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3,5 azalarak 44 milyon 282 bin 189 ton olarak gerçekleşti. Ekim ayında dış ticaret taşımaları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,5 azalarak 33 milyon 718 bin 870 ton olarak gerçekleşti. 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde ise limanlarda elleçlenen yük miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,1 azalarak 436 milyon 89 bin 462 ton oldu. TÜRKLİM Başkanı Aydın Erdemir, 2023 sonunda Türkiye limanlarında toplam yükte yıllık daralmanın kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Türkiye limanlarında elleçlenen toplam yükte en son 2018’te düşüş olmuştu.

İhracat TIR seferi azaldı

Karayolunda da ihracat seferleri daralma eğilimine girdi. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre, Ocak-Ekim 2023 döneminde Türkiye'den karayoluyla yapılan ihracat seferleri geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık yüzde 3 azalarak 1 milyon 660 bin 720 sefer olarak gerçekleşti.

Avrupa pazarı için yeşil dönüşüm şart

Lojistik sektöründe 2024’ün önemli gündemlerinden biri de Sınırda Karbon Vergisi ve AB’nin Yeşil Mutabakatı olacak. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ayşem Ulusoy, Türk firmalarının küresel rekabet gücünü koruyabilmesi için karbon salımını azaltacak yatırımlara odaklanması gerektiğini belirterek, aksi halde birçok firmanın özellikle en önemli ihracat pazarı olan Avrupa’da kayıplar yaşamasının kaçınılmaz olduğunu dile getirdi.

Ulusoy, bu konuda Türkiye’de atılması gereken adımları şöyle sıraladı:

Çevre dostu teknolojilere yatırım yapmak,
Çevre dostu teknoloji yatırımlarının teşvik edilmesi,
Karayolu taşımacılığından demiryolu moduna geçiş,
Karayolu taşımacılığında çevre dostu (elektrikli) araçların kullanımının arttırılması,
Intermodal taşımacılığın teşvik edilmesi,
Limanların demiryolu bağlantılarının kurulması,
Dijitalleşme.

Küresel rekabet için 10 acil ihtiyaç var

Demiryolu gibi çevreci taşıma modlarının desteklenmesi
Limanlarda demiryolu bağlantılarının sağlanması
Demiryolu taşımacılığında özel sektöre TCDD ile eşit rekabet koşulları sunulması ve lokomotif yatırımlarının teşvik edilmesi
Çevreci ve teknolojik yatırımların teşviki
E-ihracat lojistiğinin gelişimini hızlandıracak mevzuat düzenlemelerinin yapılması
Sektöre özel finansman desteklerinin sağlanması
Fuar teşviklerinin kapsamının genişletilmesi
Karayolunda sınır geçiş problemleri, kota ve vize sorunlarının çözülmesi
Gümrük süreçlerinin kolaylaştırılması ve hızlandırılması
Şoför açığı sorunun azaltılması için TIR sürücüsü yaş sınırının artırılması.