Daha gerçekçi hedef daha gevşek para politikası

Şebnem TURHAN

Yeni Orta Vadeli Program önceki gece Resmi Gazete’de yayımlandı. Hükümetle birlikte belirlenen ve Merkez Bankası’nın enflasyon projeksiyonlarına damga vuran yüzde 5 enflasyon hedefi yeni OVP’de yer almadı. Hiçbir zaman tutturulamayan yüzde 5 hedefi yerine önümüzdeki yıllar için yine tek haneli ancak piyasa uzmanları tarafından daha gerçekçi bulunan enflasyon tahminleri içeren OVP’de 2021 için yüzde 16,2, 2022 için yüzde 9,8, 2023 için yüzde 8 ve 2024 için yüzde 7,6 yılsonu tüketici enflasyonu beklentileri yer aldı. Bir önceki OVP, 2021 için yüzde 8, 2022 için yüzde 6, 2023 için de yüzde 4,9’luk enflasyon tahminleri içeriyordu. Uzmanların enflasyon hedefl emesinden vazgeçildiği, hedefl enen enflasyona ulaşma politikasına dönüldüğü yorumlarını yaptığı OVP’nin yanı sıra yüzde 5 hedefi Merkez Bankası para politikasında sıkılığın bir göstergesi olarak değerlendiriliyordu. Şimdi ne olacak? Merkez Bankası enflasyon tahminlerinde değişikliğe mi gidecek, yoksa bu değişim daha gevşek bir para politikasının habercisi mi?

Dolar/TL tahmini faiz indiriminin işareti mi?

Enflasyonun yanı sıra OVP’deki dolar/TL tahminleri de aslında bize para politikasında gevşeme olabileceğinin işaretlerini veriyor. Bu yıl için ortalama dolar/TL tahmini 8.30 olarak OVP’de yer aldı. Uzmanlar bunun yılsonuna kadar dolarda bir değer artışını gösterdiğini vurguluyor. Ve şu soruyu yöneltiyor TL neden değer kaybedecek? Yurtdışında ve Türkiye’de bunu sağlayabilecek şu an için bir gelişme olmadığı için faiz indiriminin olabileceği yorumlarını yapıyor analistler. Böylece TL’de bir değer kaybı yaşanacak ve ortalama 8.30 liralık bir dolar/TL tahmini gerçekleşebilecek.

2022’de bile tek haneli enflasyon zor

Bu yıl için Merkez Bankası’nın temmuzda açıkladığı enflasyon raporunda beklenti yüzde 14,1. Yeni OVP’de yüzde 16,2 olarak tahmin edildi. Ancak piyasa yüzde 17’nin üzerinde yılsonu tüketici enflasyonu bekliyor ki bu tahminler de ağustosta beklentilerin üzerinde gelen enflasyon verisi sonrası artırılmıştı. 2022’de yüzde 6 yerine yüzde 9,8’e çıkarılmış olsa bile tek haneli bir enflasyon verisi piyasa açısından oldukça iyimser bir tahmin yorumlarına yol açtı. 2022’de baz etkisi yaşanacak olsa da kuraklık, emtia fiyatlarındaki artış, üretici fiyatlarından gelen baskı ve iç talepteki artışın sürmesi yüzde 9,8’lik hedefin de tehlikede olduğuna işaret ediyor.

1 dolar 1 TL olur mu döneminde bile tutmadı

Uzmanlar her şeye rağmen yüzde 5 hedefinden vazgeçilmiş olmasını daha gerçekçi programlar hazırlanmasına hizmet ettiğini belirtirken hiçbir zaman da bu hedefin tutturulamadığını kaydediyor. Öyle ki her sene Merkez Bankası’nın yılsonunda enflasyon verisi sonrasında neden yüzde 5 hedefinin tutmadığına ilişkin hükümete yazdığı mektupları biliyoruz. 2009-2010 yılları yüzde 5 hedefine en yaklaşıldığı yıllardı. Ki hatırlanacağı üzere o dönemler en büyük tartışma “1 dolar 1 TL olur mu?’ idi. Yani TL’de dolara karşı güçlü bir değer kazancı olmadığı sürece Türkiye’de enflasyonda yüzde 5 seviyelerine inilmesi mümkün görünmüyor. Ki hükümetin dolar/TL tahminleri şu anki verilere göre hatta yılsonuna göre bile TL’de değer kaybı içeriyor.

Merkez Bankası tahminleri yeniden belirlenecek

Gerek dolar/TL gerekse enflasyon tahminleri Merkez Bankası’nda bir değişim yaşanacağını gösteriyor. Öncelikle 23 Eylül’deki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında “Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 hedefine ulaşıncaya kadar politika faizi, güçlü dezenflasyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edilecektir” ifadesinde bir değişiklik yaşanması muhtemel. Zaten ağustos itibariyle tüketici enflasyonu yüzde 19’u aştığında piyasa bu ifadenin yenilenmesini bekliyordu. Ama şimdi OVP sonrasında yüzde 5 hedefi ortadan kalktığı için gözler şimdi nasıl bir yorum yapılacağına çevrildi. Bunun yanı sıra 28 Ekim’deki yılın üçüncü enflasyon raporunda da tahminlerin güncellenmesi gerekecek. Merkez Bankası enflasyon raporunda bu yıl sonu için yüzde 14,1, 2022 için yüzde 7,8, 2023 için de yüzde 5 tahminlerine yer vermiş ve enflasyon patikasını da yüzde 5 hedefine yakınsayacak şekilde belirlemişti.

UZMANLAR HEDEFLERİ NASIL YORUMLADI

HEDEF REVİZYONU BEKLENTİLERİ BOZABİLİR

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi Yazarı Hakan Kara: OVP’de yüzde 5 hedefinin yer almaması aslında kendi başına olumsuz bir durum değil. Yıllardır zaten TCMB ve diğer kamu otoriteleri yüzde 5’i hedeflemeyi bırakmıştı. Toplum da bunun farkında olduğu için kimse planını yüzde 5’e göre yapmıyordu. Bu durum referans noktasının (yani nominal çıpanın) kaybolmasına neden olmuştu. Bu açıdan bakıldığında OVP’de daha gerçekçi bir enflasyon patikasına yer verilmesi isabetli bir karar olmuş. Tabii burada önemli olan güncellenen hedefl erin ne kadar inandırıcı olduğu. Para politikasının sıkı olmadığı bir konjonktürde hedefin değiştirilmesi enflasyonla mücadelede havlu atmak gibi algılanabilir. Böyle algılanmaması için revizyonun iletişim ve eylem paketiyle birlikte gelmesi gerekiyor. 2008’de de hedeflerde benzer bir revizyon yapılmıştı. Fakat o dönemde bunun para politikasında gevşeme gibi algılanmasının önüne geçmek için güçlü bir iletişim yapılmış ve daha da önemlisi faiz artırımları gerçekleştirilmişti. Böylelikle beklentiler bozulmadan süreç yönetilmişti. Şimdi para politikasının sıkılaştırılması neredeyse imkânsız görünüyor, bu nedenle hedef revizyonunun beklentileri daha da bozma riski var.

ENFLASYON ÖNCELİKLİ BİR PROGRAM DEĞİL

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Dünya Gazetesi Yazarı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, Programda enflasyona ayrılan kısım çok düşük. Burada enflasyon öncelikli bir politika okuyamıyorum. Dolayısıyla rakamın da Merkez Bankası’nın tahmin hedefinin üzerinde olması enflasyon konusunda öncelik kısmını sorgulatıyor. Normal koşullarda Türkiye’nin makroekonomik istikrar için hızla enflasyonu indirmeye ihtiyacı var. Hedef gerçekçi mi evet, zaten bir enflasyon programı öncelik olmayacaksa yüzde 5’in tutması zor. Sonuçta enflasyon konusunda hedef ne kadar düşük tutulursa o kadar sıkı gitme anlamına gelir dolayısıyla daha gevşek para politikası sinyali almış oluyoruz.