Bütçede rekor açık: Haziranda 220 milyar lira

Şebnem TURHAN

Vergi ve zamların üst üste geldiği, ek bütçenin Meclis’ten geçtiği dönemde Hazine ve Maliye Bakanlığı haziran ayına ilişkin bütçe sonuçlarını açıkladı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre haziranda bütçe 219 milyar 637 milyon 304 bin lira açık ile rekor kırdı. 6 aylık bütçe açığı ise 483 milyar 227 milyon 637 bin liraya ulaştı. Geçen yıl haziranda bütçe 31 milyar 58 milyon 653 bin lira açık vermişti, geçen yılın ilk 6 ayında ise bütçe 93 milyar 559 milyon 684 bin lira fazla vermişti. Hazine’nin Merkez Bankası’na devrettiği kur korumalı mevduat için kur farkı ödemeleri de haziranda 20 milyar 560 milyon 233 bin lira ile bu yılın en yüksek seviyesine çıktı. 6 ayda KKM’nin Hazine’ye maliyeti ise 25 milyar lira oldu.

Giderler iki katından fazla arttı

Verilere göre, haziranda bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 48,2 artarak 268 milyar 225 milyon liraya, bütçe giderleri de yüzde 130 artışla 487 milyar 862 milyon liraya ulaştı. Ocak-haziran döneminde ise bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 48,6 yükselerek 1 trilyon 880 milyar 349 milyon liraya çıktı. Bütçe giderleri de aynı dönemde yüzde 101,7 artarak 2 trilyon 363 milyar 577 milyon lirayı buldu. Böylece merkezi yönetim bütçesi haziranda 219 milyar 637 milyon lira, ocak-haziran döneminde ise 483 milyar 228 milyon lira açık verdi.

Geçen yıl haziranda 18 milyar 290 milyon lira olan faiz dışı açığın, bu yılın aynı ayında 182 milyar 263 milyon lira olduğu belirlendi. Faiz hariç bütçe giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 126 artarak 450 milyar 487 milyon liraya yükseldi. Haziranda personel giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 153,1 artarak 107 milyar 675 milyon lira olurken sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 145,2 artışla 16 milyar 523 milyon liraya yükseldi.

Emekliye yapılan öneme 26.61 milyar lira

Haziranda, mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 318 milyar 685 milyon lira ödeneğin yüzde 8,9'u harcandı. Haziranda yüzde 64,2 artışla 28 milyar 488 milyon lira mal ve hizmet alımı gideri gerçekleşti. Cari transferler haziranda, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 140 artarak 256 milyar 248 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 1 trilyon 681 milyar 997 milyon lira ödeneğin yüzde 15,2'si kullanıldı. Cari transferler kaleminin 67 milyar lirası Sosyal Güvenlik Kurumu’na aktarıldı. Haziranda 25 milyar 689 milyon lira sermaye gideri gerçekleşirken sermaye transferi 8 milyar 983 milyon lira olarak gerçekleşti. Borç verme giderleri ise 6 milyar 882 milyon lira oldu. Faiz giderleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 192,7 artışla 37 milyar 375 milyon lira olarak kayıtlara geçti. Haziranda bayram nedeniyle emeklilere yapılan ödeme 26.61 milyar TL oldu

Merkezi yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın haziran ayında 181 milyar 19 milyon lira iken geçen ay yüzde 48,2 artarak 268 milyar 225 milyon liraya yükseldi. Bütçe tahminine göre bütçe gelirlerinin haziran ayı gerçekleşme oranı 2022'de yüzde 7,1 iken geçen ay yüzde 7 oldu. Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay Haziran 2022'ye göre yüzde 51,4 artarak 231 milyar 158 milyon liraya çıktı. Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 40,7 artışla 30 milyar 592 milyon liraya çıktı. Vergi türleri itibarıyla haziranda geçen yılın aynı ayına göre gelir vergisi yüzde 106,9, kurumlar vergisi yüzde 177,1, özel tüketim vergisi yüzde 89,5, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 121,8, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 20, damga vergisi yüzde 89,3, harçlar yüzde 7, diğer vergiler tahsilatı yüzde 60,2 artarken dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 131,1 azaldı.

6 aylık KKM maliyeti 25 milyar lira

Bütçe verilerine göre TL'nin dolar karşısında yüzde 20 değer kaybettiği haziran ayında kur korumalı mevduat hesaplarına 20.56 milyar TL ödeme yapılırken ilk altı ayda yapılan toplam ödeme 25 milyar TL’ye ulaştı. Bu yılın en yüksek ödemesi haziranda gerçekleştirildi. Bundan sonra yeni girişlerin maliyeti Merkez Bankası’na aktarıldı. Ancak önceki girişlerin Hazine’ye maliyetinin önümüzdeki aylarda da bütçe sonuçlarında yer alması bekleniyor.

Bütçe giderleri için ödeneğin yüzde 53’ü kullanıldı

Merkezi yönetim bütçe giderleri Ocak-Haziran 2022 döneminde 1 trilyon 171 milyar 851 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 101,7 artışla 2 trilyon 363 milyar 577 milyon liraya yükseldi. Böylelikle 2023'te merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 4 trilyon 469 milyar 570 milyon lira ödeneğin yüzde 52,9'u kullanılmış oldu. Faiz hariç bütçe giderleri ocak-haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 101,3 artarak 2 trilyon 88 milyar 333 milyon liraya çıktı. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 53,5 olarak hesaplandı. Personel giderleri söz konusu dönemde yüzde 115,7 artışla 557 milyar 435 milyon lira olurken personel giderleri için bütçede öngörülen 952 milyar 308 milyon lira ödeneğin yüzde 58,5'i kullanıldı. Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, bu dönemde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 106,7 artarak 85 milyar 871 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 150 milyar 392 milyon lira ödeneğin yüzde 57,1'i kullanılmış oldu. Ocak-haziran döneminde mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 318 milyar 685 milyon lira ödeneğin yüzde 51,5'i harcandı. Bu dönemde yüzde 95,9 yükselişle 164 milyar 119 milyon lira mal ve hizmet alımı gideri gerçekleşti. Cari transferler yüzde 113,5 artarak 1 trilyon 46 milyar 392 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 1 trilyon 681 milyar 997 milyon lira ödeneğin yüzde 62,2'si kullanıldı.

6 ayda BSMV geliri yüzde 101,5 artış gösterdi

Vergi gelirleri tahsilatı, söz konusu dönemde geçen yılın ocak-haziran dönemine göre yüzde 55 artarak 1 trilyon 602 milyar 312 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 50,1 olarak kayıtlara geçti. Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri de yüzde 12 artarak 225 milyar 712 milyon liraya çıktı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 38 milyar 310 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 14 milyar 16 milyon lira olarak belirlendi. Vergi türleri itibarıyla ocak-haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre gelir vergisi yüzde 86,1, kurumlar vergisi 10,6, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 69, özel tüketim vergisi yüzde 96,6, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 101,5, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 40,9, damga vergisi yüzde 98,7, harçlar yüzde 60,3 ve diğer vergi gelirleri yüzde 70,6 arttı.