Bütçede KKM ve TCMB etkisi

Şebnem TURHAN

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre şubatta bütçe 69 milyar 737 milyar lira fazla verdi ve geçen yılın aynı ayına göre bütçe fazlasındaki artış yüzde 201 oldu. Bütçe fazlasının üçe katlanmasında en önemli etki ise Merkez Bankası’nın şubatta karından Hazine’ye aktardığı 49.3 milyar liralık kaynak ile kur korumalı mevduat ürünü ile şirketlere getirilen yılın son çeyreği kur farkı gelirinin kurumlar vergisi muafiyeti avantajı etkili oldu. Bütçede şubatta kurumlar vergisi gelirleri de yüzde 123 artış gösterdi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasına göre 2022 Şubat’ta merkezi yönetim bütçe giderleri 200.8 milyar TL, bütçe gelirleri 270.6 milyar TL seviyesine çıktı. Bütçe giderleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 108,3 artarken bütçe gelirleri yüzde 126,3 artış gösterdi. Şubatta bütçe giderleri içinde en dikkat çeken artış yüzde 242,3 yükselen faiz giderleri oldu. Bütçe gelirleri içinde de vergi gelirleri yüzde 83,2 vergi dışı gelirler ise yüzde 407 yükseldi. Vergi dışı gelirlerde bu 5 katına varan artışta Merkez Bankası'nın kar payı avans tutarı ile ihtiyat akçesi ödemesi etkili oldu. Merkez Bankası olağanüstü genel kurul toplayarak şubat başında Hazine'ye aktarım yapmıştı.

BOTAŞ’a 14.6 milyar lira borç

Bütçe sonuçlarına göre faiz dışı bütçe giderleri yüzde 87,9 artarak 157 milyar 159 milyon liraya çıkarken faiz giderleri yüzde 242,3 artarak 43 milyar 669 milyon liraya ulaştı. Borç verme kaleminde ise yüzde 1.085 artış oldu ve 20 miylar 202 milyon liraya çıktı. Bu kalemde Hazine'nin kamu iktisadi teşekküllerinin sermayelerine yaptığı 17.7 milyar liralık artarım etkili oldu. BOTAŞ'a 14.6 milyar liralık, TCDD'ye de 1.7 milyar liralık borç verilmesi öne çıktı.

Bütçe gelirlerinde ise Kurumlar geçici vergisi gelirlerindeki yüksek artış önemli. Hükümet şirketlerin de döviz mevduatını kur korumalı TL mevduata dönüştürmesi halinde geçen yılın sonç çeyreğindeki kur farkı gelirlerinin kurumlar vergisinden muaf tutacağını açıklamıştı. Tüzel kişilerin bundan yararlanabilmesi için de kurumlar vergisi geçici beyanına kadar dönüşümü sağlamaları gerekiyordu. Uzatılan süre 25 Şubat'ta sona erdi ve şirketlerin de ilgisi yaşandı. Kurumlar geçici vergisi gelirinde de yüzde 123 artış yaşandı 82 milyar 619 milyon liraya yükseldi.

İthalden alınan KDV’da yüzde 132 artış

Diğer bir dikkat çeken vergi kalemi ise ithalde alınan KDV gelirindeki artış. Şubatta bütçe sonuçlarına göre ithalden alınan KDV yüzde 132 arttı ve 35 milyar 707 milyon liraya yükseldi. Dolar/TL her ne kadar şubatta daha stabil bir seyir izlemiş olsa da son dönemdeki yüksek değer kaybı ithal ürünlerdeki KDV’nin artışında etkili olmaya devam ediyor.

Dahilde alınan KDV’de ise yüzde 22,2 artış yaşandı ve 8 milyar 350 milyon liralık gelir elde edildi. Ocak ayına göre görece yaşanan düşük artışta bazı ürünlerde yapılan KDV indirimlerinin etkisi büyük.

Özel tüketim vergisi geliri ise yüzde 34,4 yükseldi ve 18 milyar 855 milyon liraya çıktı. ÖTV ayarlamaları sonrasında yılın ilk ayında bu kalemde yüksek vergi artışları yaşanmıştı. Şubatta ise en yüksek artı yüzde 75,3 ile motorlu taşıtlardan alınan ÖTV'de oldu. Onu yüzde 67,1 artışla alkollü içkiler izlerken tütün mamullerinden alınan ÖTV ise yüzde 1,6 geriledi.

Petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV de yüzde 31,5 artışla 5.5 milyar liraya çıktı. Motorlu taşıtlardan alınan ÖTV 6.5 milyar lira, tütün mamullerinden alınan ise 4 milyar lira oldu.

Bütçe ilk iki ayda 99.8 milyar TL fazla verdi

Hazine ve Maliye Bakanlığı vergilerine göre 2022 Ocak-Şubat döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 346.8 milyar TL, bütçe gelirleri 446.6 milyar TL ve bütçe fazlası 99.8 milyar TL oldu. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 288.9 milyar TL ve faiz dışı fazla ise 157.7 milyar TL olarak gerçekleşti.

Merkezi yönetim bütçesi 2021 Ocak-Şubat döneminde 984 milyon TL açık vermiş iken 2022 Ocak-Şubat döneminde 99 milyar 781 milyon TL fazla verdi. 2021 Ocak-Şubat döneminde 33 milyar 716 milyon TL faiz dışı fazla verilmiş iken 2022 Ocak-Şubat döneminde ise faiz dışı fazla 157 milyar 682 milyon TL’ye çıktı. Merkezi yönetim bütçe giderleri Ocak-Şubat dönemi itibarıyla 346 milyar 776 milyon TL olarak gerçekleşti. Faiz harcamaları 57 milyar 901 milyon TL, faiz hariç harcamalar ise 288 milyar 875 milyon TL oldu. Faiz harcamalarında yılın ilk iki ayında geçen yılın ilk iki ayına göre artış 66,9 oldu.

Bütçe giderlerinde yüzde 65, bütçe gelirlerinde ise yüzde 113,5 artış yaşandı. Bütçede vergi gelirleri ise yılın ilk iki ayında geçen senenin aynı ayına göre yüzde 84,5 yükseldi. Bütçe giderleri arasında en yüksek artış ise yüzde 409,8 ile borç verme kaleminde yaşandı. Faiz hariç bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 64,6 oranında artarak 288 milyar 875 milyon TL’ye çıktı.