Bütçe yeniden açığa döndü: Eylülde 129.2 milyar lira

Mehmet KAYA - ANKARA

Bütçe, Eylül ayında 129 milyar 218 milyon TL açık verdi. Yılın ilk yarısındaki düşük bütçe açığı, Ağustos ayındaki aylık bazda fazla verilmesiyle devam etmişti. Eylül ayı itibariyle yüksek miktarlı ilk açık gerçekleşmiş oldu. Böylece Ocak-Eylül döneminde açık 512 milyar 602 milyon TL’ye ulaştı. Yıl sonu bütçe açığı, ek bütçede 659.4 milyar TL olarak hedeflenirken, OVP’de 1 trilyon 663 milyar TL olarak tahmin edildi.

Eylül ayı gerçekleşmeleri

Eylül ayında bütçe giderleri yüzde 99,8, giderler içinde faiz giderleri yüzde 113,7, faiz hariç giderler yüzde 97,9 oranında arttı. Zamların etkisiyle personel giderleri yüzde 118,5 artarken, deprem harcamaları nedeniyle sermaye transferleri yüzde 1480,5 oranında yükseldi.

Bütçe gelirleri ise yüzde 113,2 oranında arttı. Kurumlar vergisi tahsilatı aylık bazda yüzde 199,7 oranında artış gösterse de dönemsel olarak düşük seyrini sürdürüyor. Eylül ayında dış ticaretteki gelişmelere de paralel olarak ithalde alınan KDV’deki yüzde 71 artış, düşük artış kalemlerinden biri oldu. Fiyat artışlarını hızla yansıtan Dahilde alınan KDV eylül ayında önceki yıl aynı aya göre yüzde 248,5 ÖTV yüzde 161,5, oranında arttı. Böylece Eylül ayı, Temmuz ve Ağustos ayındaki fazlaların ardından harcamaların yansımasıyla yüksek bütçe açığı verilen ay oldu.

Ocak-Eylül döneminde bütçe açığı 512.6 milyar TL’ye ulaştı

Temmuz ayında kabul edilen ek bütçe ile, yıl sonunda 659.4 milyar TL’lik bütçe açığı hedeflenmişti. Eylül ayı içinde açıklanan OVP’de ise yıl sonu bütçe açık tahmini, ek bütçeden 1 trilyon TL’yi aşan bir ekle, 1 trilyon 663 milyar TL olarak yer aldı.

Eylül ayındaki yüksek açıkla, Ocak-Eylül döneminde bütçe açığı yıl sonu hedefine yaklaştı. Yine de OVP’deki tahminin altında gerçekleşti. Yılın kalan 3 ayında yüksek harcama beklense de, bütçe açığının OVP tahmininin altında kalma olasılığı halen bulunuyor.

Ocak-Eylül döneminde bir önceki yıl ayandı döneme göre bütçe giderleri yüzde 95,6, bütçe gelirleri yüzde 74,2 oranında arttı. Giderler içinde faiz giderlerinin artışı 9 aylık dönemde yüzde 127,3 oldu. Faiz hariç giderler yüzde 92 arttı. Giderler içinde personel giderleri yüzde 117,8, sermaye transferleri yüzde 492,6 oranında arttı. Sermaye transferlerindeki artışın ana kaynağını deprem harcamaları oluşturdu.

Gelirler içinde gelir ve kurumlar vergisindeki sırasıyla yüzde 93,9 ve yüzde 31,4 oranındaki artışlar, vergi gelirlerindeki yüksek artışı sınırlayan kalemler olarak öne çıktı. Buna karşılık fiyat artışlarını hızlı yansıdan dahilde alınan KDV yüzde 175,5, ÖTV yüzde 119,3, BSMV yüzde 119,4 oranında arttı. İthalde alınan KDV de yüzde 54,9 ile düşük artış kaydeden kalemlerden oldu.

Gelir kalemlerinde bütçe hedefine göre gerçekleşme düşük kaldı

Eylül ayı sonu itibariyle yılın 9 aylık döneminde, gelir kalemlerindeki gerçekleşme ek bütçe ile hedeflenen tutarların altında kaldı. Genel olarak bütçe gelirlerindeki gerçekleşme hedefin yüzde 69,8’i, vergi gelirlerindeki gerçekleşme yine aynı oranda yüzde 69,8 oldu. Gelir vergisinde üç çeyreklik gerçekleşme yüzde 66,4, kurumlar vergisinde yüzde 62,4 olarak gerçekleşti.