Bireysel kart borcunun krediler içindeki payı 18 yılın zirvesinde

Şebnem TURHAN

Bireysel kredi kartı borç stoku toplam TL krediler içindeki payını hızla arttırdı ve yılın ilk haftası itibariyle yüzde 15’e çıktı. Geçen yıl ocakta bu pay yüzde 8,8 seviyesindeydi. Bireysel kredi kartı borcunun payı en son 2006 Ocak’ta yüzde 15 seviyesini görürken toplam bireysel kartı borcunun yarısından fazlası faize duyarlı taksitsiz borçtan oluşuyor.

Kredi kartları 2023 yılı ilk yarısında geçerli olan düşük faiz politikası ile seçimlere kadar oldukça hızlı büyürken seçim sonrasında devreye giren sıkı para politikasıyla büyüme istenildiği kadar ivme kaybetmeyerek devam etti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre geçen yıla kredi kartı borç stokunun toplam TL krediler içindeki payı yüzde 8,8 seviyesinden başlarken bu yıl bu oran yüzde 14,92’ye fırladı. Bir yılda kredi kartı borç stokunun toplam TL kredi borç stoku içindeki payı 6.12 puan yükseldi. Bireysel kredi kartı borcunun payı yüzde 15 seviyelerini en son 2006 Ocak ayında görmüştü. 2003 yılı başlarında ise bireysel kredi kartı borcunun toplam TL krediler içindeki payı yüzde 22’ye kadar çıkmıştı. 2006 Ocak sonrasında 18 yılın ardından bireysel kredi kartı borcu yeniden yüzde 15’lere ulaşmış oldu.

İhtiyaç kredi faizlerinin çok artması nedeniyle daha düşük miktar ve kısa süreli acil ihtiyaçlar için tercih edilmesiyle öne çıkan kredi kartında gecikme durumunda ise faizler oldukça yüksek. Öte yandan bankalar da asgari ücret zammı sonrasında kredi kartı limitlerini arttırdılar. Uzmanlar yüksek kart limitlerinin kullanılmasının gecikme durumunda ödenen faiz yüksek olduğu için sıkıntı yaratabileceğine işaret etti.

Bir yılda 6.12 puan birden attı

BDDK haftalık bankacılık sektörü verilerine göre yeni yılın ilk haftasında TL kredi stoku 7 trilyon 862 milyar 117 milyon lira seviyesinde. Bireysel kredi kartlarında toplam borç miktarı aynı hafta yani 5 Ocak itibariyle 1 trilyon 173 milyar 349 milyon lira oldu. Böylece bireysel kredi kartı borç stokunun toplam TL krediler içindeki payı da yüzde 14,92 hesaplandı ve yüzde 15'e dayandı. Oysa geçen yılın ilk haftasında bu oran sadece yüzde 8,8 seviyesinde bulunuyordu. Mayıs başında yüzde 10'u aşan kredi kartı borç stokunun toplam TL krediler içindeki payı politika faizinde artışların başladığı hazirandan sonra da yükselişini sürdürdü. Aralık ayı başında yüzde 14'ü aşan pay yeni yıla yüzde 15 ile merhaba dedi.

Kredi kartı faiz oranı sabitlendi

Merkez Bankası yeni yönetimi haziran toplantısıyla birlikte politika faizinde artışa gitti. Kredi kartı faizleri de politika faiziyle hesaplanan referans faiz oranına göre belirleniyor. Haziran Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısı sonrasında 1 Temmuz'dan geçerli olmak üzere kredi kartı işlemlerinde akdi faiz oranı yüzde 1,36'dan yüzde 1,91'e yükseldi, gecikme faizi yüzde 2,21, nakit çekim faizi ise yüzde 1,91 olarak belirlendi. Aralık ayına kadar tüm PPK'larda politika faizi artışları sürdü ama kasımdan itibaren Merkez Bankası referans faiz oranını sabitledi ve kredi kartı işlemlerinde akdi faiz oranı yüzde 3,66, gecikme faizi yüzde 3,96, nakit çekim faizi yüzde 4,42 olarak kaldı. Bu yılın ilk ayında da aynı oranlar geçerli durumda.

Kredi kartı borcu zamanında ödendiğinde hiçbir faiz oranları geçerli değil elbette. Ancak gecikme durumunda uygulanan faiz oranları oldukça yüksek. Yüzde 3,66 olan akdi faiz oranı yıllık bileşik faiz oranı yüzde 54 olurken, gecikme faizi yıllık yüzde 59, nakit çekim faizi ise yıllık yüzde 68 seviyesinde bulunuyor. İhtiyaç kredi faizlerinin ortalamada yüzde 65’e geldiği ve bankaların daha yüksek uygulamasıyla yüzde 70’i aşması göz önüne alındığında kredi kartı faiz oranları görece düşük kalmaya devam ediyor.

2020 Mayıs’ta pay en düşük seviyeyi gördü

BDDK tarihsel verilerine bakıldığında toplam TL krediler içinde bireysel kredi kartı borcunun payı 2003 yılın boyunca yüzde 20-22 seviyelerinde hareket etti. 2005 yılına gelindiğinde yavaşlayan bireysel kredi kartı borcunun payı yüzde 20'lerin altına indi ve 2006 başında yüzde 15'e geriledi. 2006 sonrasında ise 2014 başına kadar bireysel kredi kartı borç stokunun toplam TL krediler içindeki payı yüzde 10'un hep üzerinde seyretti. 2014 yılından sonra ise önce yüzde 10'a sonra da tek haneli seviyelere geriledi. BDDK verilerine göre bireysel kredi kartı borcunun toplam TL krediler içindeki payı 2020 Mayıs'ında yüzde 5,16 ile tarihi en düşük seviyesini gördü. Pandemi döneminde artan kart kullanımı ve sonrasında uygulanan ekonomi politikalarının etkisiyle bireysel kredi kartı borcunun toplam TL krediler içindeki payı artmaya başladı. 2022 yılı sonuna doğru yüzde 8 oran geçildi 2023 yılı ise yüzde 8,8 pay ile başladı.

4 haftada artış yüzde 8,7 hesaplandı

BDDK verilerine göre 4 haftalık olarak karşılaştırıldığında bireysel kredi kartı harcamalarında artış sürüyor. Özellikle taksitli kredi kartı borcu 5 Ocak itibariyle yarım trilyonu tarihte ilk kez aştı ve 510.5 milyar liraya çıktı, taksitsiz bireysel kredi kartı borcu ise 662.8 milyar liraya yükseldi. Bireysel kredi kartı borcu 4 haftada yüzde 8,7 arttı. Toplam bireysel kredi kartı borcu 1 trilyon seviyesini kasım başında geride bıraktı. Aralık son haftasında kadar 4 haftalık artışlar en fazla yüzde 7,6 seviyesinde iken yeni yılın ilk haftası çok daha hızlı başlamış oldu.

Kişi başı bireysel kredi kartı borç riski 30.1 bin TL

Türkiye Bankalar Birliği verilerine göre Kasım 2023 itibariyle bankacılık sektöründe toplam bireysel kredi kartı borcu 1 trilyon 92 milyar lira seviyesinde. Tam 36.3 milyon kişi bireysel kredi kartlı borçlusu iken kişi başı kredi riski ise 30 bin 109 lira seviyesinde. 2022 Kasım'da kişi başı bireysel kredi kartı riski 11 bin 985 TL seviyesindeydi böylece son 1 yılda kişi başı kredi riski tam yüzde 151,22 artış gösterdi. Bireysel kredi kartı borcu olan kişi sayısı ise 2022 Kasım'da 33.5 milyon iken 2023 Kasım'da 2.8 milyon kişi artışla 36.3'e çıktı. Borç stoku ise yüzde 172 artış gösterdi. Bireysel kredilerin yüzde 42’sini kredi kartları, yüzde 31’ini ihtiyaç kredileri, yüzde 17’sini konut kredileri, yüzde 4’ünü taşıt kredileri ve yüzde 6’sını kredili mevduat hesabı oluşturdu. TBB verilerine göre Kasım 2023’te 202 bin kişi ilk defa kredi kartı, 98 bin kişi tüketici kredisi kullanırken, konut kredisi kullanan kişi sayısı 4 bin oldu. 128 bin kişi ise ilk defa kredili mevduat hesabı kullanırken, 20 bin kişi ise taşıt kredisi kullandı.