Baz etkisi düşürüyor ama enflasyonda katılık sürüyor

Şebnem TURHAN

Aylık üretici enflasyonunda elektrik gaz ve buhar grubunda yüzde 11,78, enerji grubunda yüzde 10,63'yük Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre enflasyon 2022 yılının son ayında yüzde 1,18 arttı ve yüksek baz etkisiyle yıllık enflasyon yüzde 64,27’ye geriledi. Kasımda yüzde 84,39 olan enflasyon böylece 20.12 puan düştü. Piyasa beklentisi yüzde 2,6 seviyesinde aylık artış ile yüzde 67 yıllık artış olarak şekillenmişti. Enflasyonun aralık ayında beklentilerin altında gelmesinde en büyük etken gıda fiyatlarındaki sürpriz düşük artış oldu.

Yıllık enflasyon yüzde 64,27’ye gerileyerek Orta Vadeli Program’daki yüzde 65, Merkez Bankası’nın Enflasyon Raporu’ndaki yüzde 65,2 tahminlerin de altında yılı tamamladı. Buna rağmen Türkiye’de tüketici fiyatları 48 aydır aralıksız artışını sürdürüyor. İTO ve ENAG enfl asyonu ile TÜİK arasındaki makas açılırken, bu üç enflasyon hesabında en sert gerileme TÜİK hesaplamalarında görüldü. Analistler enflasyondaki düşüşün baz etkisi, yani matematiksel bir durum olduğuna dikkat çekerken, enflasyonda katılığın devam ettiğini vurguladı.

Çekirdek manşetten hızlı arttı

Çekirdek enflasyonda manşet enflasyondan daha yüksek aylık artışlar olması da analistlerin bu katılık konusundaki fikirlerini destekliyor. TÜİK'in işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın fiyatlarındaki değişimler hariç hesapladığı B çekirdek enflasyonu aralıkta yüzde 1,54 arttı. Yine TÜİK'in enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın fiyatlarındaki değişimler hariç hesapladığı C çekirdek enflasyonu ise yüzde 1,94 yükseldi. B çekirdek enflasyonu yıllık kasımdaki yüzde 76,18 seviyesinden aralıkta yüzde 57,68'e inerken, C çekirdek enflasyonu da kasımdaki yüzde 68,91'den yüzde 51,93'e geriledi.

2022 Aralık ayı ayrıntılarına bakıldığında ise dikkati çeken ulaştırma, giyim ve ayakkabı grubundaki aylık düşüş ile gıda grubunda beklentilerin altında kalan artış oldu. Gıda grubunda aralık ayında artış yüzde 1,86 oldu ve bu manşet enflasyonu 0.5 puan etkiledi. Taze meyve ve sebze grubunda aylık yüzde 3,30'luk gerileme beklentilerin altında gelen gıda enflasyonunu en büyük sebebinden. Ama İTO ve Türk-İş’in gıda enflasyonu verileriyle TÜİK gıda enflasyonunda verileri yine oldukça farklı. Uzmanlar hava sıcaklıkların iyi gitmesinin taze meyve ve sebzede fiyat düşüşlerine neden olduğunu belirtirken soğan ve portakal gibi bazı ürünlerde ise yüksek fiyat artışlarının sürdüğünü ifade ediyor.

Gıda grubunda taze meyve ve sebze dışında aylık olarak fiyat düşüşü yaşayan ürün grubu yok. İşlenmemiş gıdada yüzde 1,42, işlenmiş gıdada ise yüzde 2,23 aylık yükselişler yaşandı. Gıda grubunda 2022 yılındaki artış ise yüzde 77,87 olurken 2022 enflasyonunun 19.71 puanı bu gruptan kaynaklandı.

Giyim ve ayakkabı pandemi sonrası talepteki düşüş nedeniyle fiyat artışlarının çok sert artmadığı harcama grubu. 2022 Aralık ayında da bu grupta yüzde 1,34’lük enflasyon düşüşü yaşanırken manşet enflasyon düşüş yönünde 0.07 puanlık katkı yaptı. 2022 yılında giyim ve ayakkabı grubunda enflasyon yüzde 25,87 artarken yıllık manşet enflasyona etkisi sadece 1.66 puan hesaplandı. Bu grupta mart ayına kadar enfl asyonu düşürücü yönde etkinin devam etmesi bekleniyor. Martla birlikte ise yeni sezon zamları etkili olacak.

Alkollü içecekler ve tütün grubunda aralıkta bir değişim olmadı ancak yıllık enflasyon yüzde 65,11 oldu ve 2.8 puanlık yıllık manşet enflasyona katkı geldi. Şimdi yeni yılda ise otomatik ÖTV zammı ile ocakta bu grupta fiyatlar artacak enflasyona da olumsuz etki yapacak.

Ev eşyası, yıllık enflasyonu 6.5 puan yükseltti

Konut grubu kira dışında elektrik, doğalgaz ve su fiyatlarına yapılan zamlarla 2022 yılında oldukça yüksek artışlarla karşı karşıya kaldı. Aralıkta ise bu grupta yüzde 2,84’lük aylık artış yaşandı ve manşet enflasyona katkı 0.43 puan oldu. 2022 yılında ise konut grubunda yüzde 79,83’lük artışla yıllık enflasyona 11.27 puanlık katkı geldi.

Ev eşyası grubu aylık yüzde 4,56 artarken aylık manşet enflasyonu da 0.41 puan yükseltti. Bu grupta yıllık enflasyon ise yüzde 73,02 oldu yıllık enflasyona katkı ise 6.47 puan hesaplandı. Sağlıkta aralık ayında ilaç fiyatları için yapılan döviz kuru ayarlamaları etkili oldu. Yüzde 5,91’lik artışla 0.18 puan enflasyona etki var. Ulaştırmada aralık ayında benzin ve motorindeki düşüşler yüzde 4,14’lük aylık enflasyonda gerileme yaratırken, manşet enflasyonun 0.69 puan düşmesini sağladı. Yıllık ise yüzde 54,45 artan ulaştırma grubu, 2022 enflasyonunu 9.14 puan artırdı. Yeni yıl ise benzin ve motorin ile İstanbul’da ulaşım zamlarıyla başladı.

Haberleşme, eğlence ve kültür, eğitim grupları hem aylık hem de yıllık enflasyona en düşük katkıyı yapan gruplar oldu. Lokanta ve oteller gıda grubundaki ve dövizdeki değişimlerden etkilenerek yıllık enfl asyona belirgin katkı verirken aralık ayında ise daha makul artışlar yaşadı.

Üretici fiyatları aylık geriledi, yıllık çift haneye indi

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 0,24 azalış gösterdi ve yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 97,72 ile 10 ayın ardından tekrar çift haneye geriledi. Üretici enflasyonu 2019 Kasım ayından bu yana ilk kez aylık gerilerken Mayıs 2020'den bu yana da ilk kez yıllık olarak düştü. ÜFE – TÜFE farkı da aralık itibariyle 33.45 puan olarak hesaplandı.

Nebati: Enflasyon yılı OVP hedefinin altında kapattı

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, aralık ayında aylık bazda yüzde 1,18 seviyesinde gerçekleşen tüketici enflasyonu ile yıllık TÜFE enflasyon 20.12 puan düşerek yüzde 64,27’ye gerilediğini belirti. Nebati, Twitter adresinden yaptığı açıklamada kasımdan itibaren enflasyonun belirgin bir düşüş trendine girdiğini belirterek yılın Orta Vadeli Program hedefimizin altında bir noktada kapatıldığını kaydetti. Nebati, “Aynı dönemde, yurt içi üretici fiyat endeksinin (Yİ-ÜFE) de aylık bazda yüzde -0,24 oranında gerçekleştiğini ve yıllık Yİ-ÜFE’nin 38,30 puan azalarak yüzde 97,72’ye gerilediğini görüyoruz. Tüm dünyada zorlu koşullara sahne olan 2022 yılını, yatırım, istihdam, üretim ve ihracatı önceleyen Türkiye Ekonomi Modelimiz (TEM) sayesinde başarıyla geride bıraktık. Fiyat artışlarına yönelik aldığımız önlemler ve ücretlerde yapılan iyileştirmelerle, vatandaşlarımızın alım güçlerini koruduk. TEM çerçevesinde enflasyona karşı uyguladığımız politikaların birikimli etkilerini önümüzdeki aylarda tüm vatandaşlarımız daha net hissedeceklerdir” dedi.

UZMANLAR VERİYİ NASIL DEĞERLENDİRDİ

OCAK-NİSANDA 25 PUAN DÜŞÜŞ GÖRÜLEBİLİR

İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen: Yüksek baz etkisi, enerji fiyatlarındaki gerileme ve güçlü Türk lirası nedeniyle önümüzdeki aylarda enflasyondaki gerilemenin devam etmesini bekliyoruz. Aylık fiyat artışlarının güncel eğilimini baz aldığımızda, önümüzdeki dört aylık dönemde, baz dönem etkisi sayesinde manşet ve çekirdek enflasyonda kayda değer bir gerileme göreceğiz. Yıllık enflasyondaki düşüşün ocak-nisan döneminde 25 puana ulaşmasını bekliyoruz. Böylelikle 2023’ün ikinci çeyreğinden itibaren enflasyonun yüzde 40’ın altına ineceğini öngörüyoruz. Ekonomideki yavaşlama, kurun öngörülerimizden yavaş gitmesi ve enerji dışı emtia ürünlerindeki aşağı yönlü eğilime paralel 2023 için yüzde 40 olan enflasyon tahminimizi yüzde 37,5 olarak güncelledik. Bu tahmin seçimlerin ardından parasal koşulların sıkılaşacağı varsayımına dayanıyor.

GIDADA YUKARI YÖNLÜ BASKI RİSKİ VAR

Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Aylık TÜFE’de mevsimselliğin ve enerji fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle ulaştırma grubunun olumlu desteğini gördük. Diğer tüm kalemlerde aylık bazda fiyat artışları yavaşladı. Fakat bunun temel nedenlerinin arasında geçen seneki artış oranlarının yüksek olması yani baz etkisi bulunuyor. Gıda fiyatları tarafında ise Merkez Bankasının yıllık yüzde 75’lik artış tahminine yakın bir gerçekleşme gördük. Tarımsal girdi maliyetlerindeki artış son iki aydır hız kaybediyor. Fakat hala yüzde 130’ların üzerinde. Dolayısıyla gıda fiyatları 2023’te de enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı yaratabilir. Hizmet fiyatlarındaki katılığın azalmakla birlikte sürdüğünü görüyoruz. Önümüzdeki aylarda, asgari ücretteki artış gerekçe gösterilerek özellikle restoran ve oteller kaleminde fiyat artışları görebiliriz. 2023’te ortalama enflasyon beklentimiz yüzde 50 seviyesinde bulunuyor. Ancak yeni bir kur ya da hammadde şokuna maruz kalmadığımız ve enflasyon beklentilerinin kontrol altına alınabilindiği koşullarda bu beklentimizin altında bir enflasyon görebiliriz.

İYİLEŞMENİN HIZINI BEKLENTİLER BELİRLEYECEK

TSKB Ekonomik Araştırmalar Şakir Turan: Ana harcama grupları itibariyle kasım ayının bir benzeri tablo aralık ayında da gözlenirken baz etkisiyle yıllık enflasyonda düşüş sert oldu. Bu sonuçta uluslararası enerji fiyatlarının ilave katkısı olurken gıdada fiyat artışları önceki aylara ve öncü açıklanan verilere göre sınırlı kaldı. Döviz kurlarının sakin olduğu bu dönemde bazı mal fiyatlarında ve hizmet kalemlerinde artışların güçlü kalması talep koşulları ve fiyatlama davranışları açısından önem taşıyor. Bu görünüm altında önümüzdeki dönemde enflasyonda iyileşmenin boyutunu yeni yılın başındaki fiyat ayarlamaları ve beklentilerin belirleyeceğini düşünüyoruz.

SEÇİM ÖNCESİ KAMU HARCAMASI ETKİLEYEBİLİR

Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan: Enflasyon, bir önceki yılın olağanüstü yüksek gerçekleşmesinden kaynaklanan baz etkisiyle nispeten hızlı bir şekilde yavaşladı. Enflasyondaki yavaşlamanın çoğu, 2021'in son ayında büyük oranda liradaki değer kaybı ve artan ithalat maliyetlerinden kaynaklı olağanüstü gerçekleşmenin düzeltmesinden kaynaklanıyor. Benzer baz kaynaklı etkilerin birkaç ay daha devam ederek, seçime kadar olan süreçte enflasyonun yüzde 40'lara doğru düşürmesini bekleriz. Buna rağmen yine de dönemsel fiyat artışlarını besleyebilecek bir kamu harcaması artışından seçim öncesi bahsetmemiz gerekiyor.