Bankaların kısa vadeli borcu 9 yılın zirvesinde

ŞEBNEM TURHAN

Parasal sıkılaştırma ile yükselen faizler ve reel değerli TL politikası döviz cinsi borçlanmayı hem finans hem de finans dışı sektör için oldukça cazip hale getirdi.

Öyle ki bu yılki reel sektör, bankalar ve hükümetin gerçekleştirdiği tahvil ihraçları tüm zamanların rekorunu kırarken bir yandan kısa vadeli dış borç verileri artıyor.

Merkez Bankası verilerine göre vadesine 1 yıl veya daha az zaman kalmış kısa vadeli dış borç ödemeleri 231.18 milyar dolara çıktı, bankacılık sektöründe ise bu borç 109.5 milyar lira ile 9 yılın zirvesine ulaştı.

Zirveyi 2014 Kasım’ında gördü

Merkez Bankası verilerine göre ağustos sonu itibariyle vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli borç 231.18 milyar dolar. Bu borcun 109.5 milyar doları kamu ve özel bankalara aitken, 70.38 milyar doları finans dışı sektörün borcu. Merkez Bankası'nın ise aynı vadeli dış borcu 38.13 milyar dolar seviyesinde. Bankacılık sektöründe bu seviyede en son 2015 yılında borç rakamlarına ulaşılmıştı. Verilere göre 2014 Kasım'ında 115 milyar doları aşan vadesine 1 yıl veya daha az kalan bankaların kısa vadeli borcu en son bu seviyeleri 2015 Kasım'ında görmüştü. 2015 Kasım'ından sonra 2019'da 75.8 milyar dolara kadar gerileyen bu borç tutarı yeniden 100 milyar dolar sınırını 2024 Ocak ayında geçti. Bu dönemden itibaren de her ay artışını sürdürüyor.

Kamu bankaları için tarihi zirve

Bankaların vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli dış borçlarında özel bankaların borcu 62.43 milyar dolar, kamu bankalarının ise 47.12 milyar dolar seviyesinde. Kamu bankaları için bu seviye tarihi en yüksek seviyeye işaret ediyor. Kamu bankalarında geçen yıl sonuna göre artış 6 milyar doları geçti, özel bankalarda ise 4 milyar dolara yaklaştı.

Toplamda ise 10 milyar dolarlık artış yaşandı 8 ayda bankaların vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli borçları.2014 Kasım'ında yani bankaların vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli borçların tarihi zirveyi gördüğü dönemde bu vadede toplam dış borç içinde bankaların borcu yüzde 65-66 seviyelerinde bulunuyordu.

Aynı dönem finans dışı sektörün yüzde 26'larda Merkez Bankası'nın ise yüzde 1'in bile altındaydı toplam borçtaki oranı. Ardından gelen yıllarda hem reel sektörün hem de Merkez Bankası'nın kısa vadeli dış borcunda artış yaşandı. Öyle ki pandemi ile birlikte Merkez Bankası'nın vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli dış borcu birden 10 milyar dolar artarak toplam içindeki payı yüzde 6'lardan yüzde 12 seviyelerine fırladı.

Merkez Bankası’nın payı rekoru gördü

Merkez Bankası'nın kısa vadeli dış borcunun toplam içindeki payı yüzde 22 ile 2023 Temmuz'da zirveyi gördü. Bankacılık kaynakları Merkez Bankası'nın diğer ülkelerle yaptığı swap ve banka hesabı anlaşmalarının bu kalemde yer aldığını belirtti. Öyle ki Ağustos 2024'e gelindiğinde yılsonuna göre bu veri 8.23 milyar dolar geriledi. Bu gerilemede Merkez Bankası'nın 2023 yılında Saudi Fund for Development ile gerçekleştirilen 5 milyar dolar tutarındaki depo alım işlemini karşılıklı sonlandırmasının yanı sıra diğer depo bakiyelerinin azaltılması etkili oldu. Merkez Bankası temmuzda yaptığı açıklamada bu azaltmaların dış yükümlülüklerde 7 milyar dolar karşılığı iyileşme sağlandığını belirtmişti.

Reel sektörün borcunda 1.2 milyar dolar gerileme

Merkez Bankası verilerine göre finans dışı sektörün vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli dış borcunun büyüklüğü Ağustos 2024 itibariyle 70.38 milyar dolar oldu. Böylece toplam bu vadedeki borç içinde finans dışı sektörün payı yüzde 30,44 olurken bu payda tarihi zirve Ocak 2020'deki yüzde 42,17 oranıydı. Reel sektörün vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli dış borçları Aralık 2023'e göre ise 1 milyar 198 milyon dolar azalma yaşadı. Toplamda ise kamu, Merkez Bankası, bankalar, finans dışı sektörün vadesine 1 yıl veya daha az kalan kısa vadeli borçları geçen yılsonuna göre 4.5 milyar dolar artış gösterdi.