Bangladeş’ten Türk girişimcilere yatırım çağrısı: Türk Özel Bölgesi kurun

HÜSEYİN GÖKÇE / ANKARA

Bangladeş Büyükelçisi M. Amanaul Haq, 100 civarında özel ekonomik bölgenin bulunduğu ülkenin Türk girişimcilere yönelik de özel bölge önerisinde bulunduğunu bildirdi. En az gelişen ülkeler içinde ilaç sanayiinde kendi kendine yeterli tek ülkenin Bangladeş olduğunu ifade eden Haq, ilaç, hazır giyim ve inşaat gibi sektörlerin Türk şirketlere rekabet avantajı sağlayacağını söyledi. EKONOMİ gazetesi ne iki ülke ilişkilerini değerlendiren Büyükelçi M. Amanaul Haq, ülkenin genel ekonomik durumunun yanı sıra yatırımcılara sunduğu avantajlar hakkında da bilgi verdi.

■ Ülkenizin genel ekonomik yapısı hakkında bilgi verebilir misiniz? Ekonominin dışa bağımlılığının azaltılması konusunda nasıl bir program uygulanıyor?

Bangladeş ekonomisi büyük ve gelişen bir karma ekonomidir. Güney Asya’nın ikinci büyük ekonomisi olan Bangladeş ekonomisi, nominal olarak dünyanın 35’inci, satın alma gücü paritesine göre ise 25’inci büyük ekonomisidir. Gelişme ihtimali olan bir pazar olmaktan çıkıp gelişmekte olan bir pazara dönüşmektedir. Bangladeş, Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi ve Dünya Ticaret Örgütü üyesidir. Bangladeş dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir.

Bangladeş, Amerika Birleşik Devletleri Yeşil Bina Konseyi’nden (USGBC) Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik (LEED) sertifikası ile 80’i platin dereceli, 119’u altın dereceli, 10’u gümüş dereceli ve dördü herhangi bir derecelendirmeye sahip olmayan dünyadaki en fazla yeşil giysi fabrikasına sahiptir. 6 Mart 2024 itibarıyla Bangladeş, dünya çapındaki en iyi 100 LEED Yeşil Giysi Fabrikasından 54’üne ev sahipliği yapmaktadır; bunlar arasında ilk 10’dan 9’u ve ilk 20’den 18’i yer almaktadır. 27 Nisan 2024 itibarıyla Bangladeş, yıllık ortalama yüzde 12 büyüme oranı ile büyüyen bir ilaç endüstrisine sahiptir. Yerel şirketlerin yerel ilaç talebinin yüzde 98’ini karşılamasıyla Bangladeş, en az gelişmiş 48 ülke arasında ilaç üretiminde neredeyse kendi kendine yetebilen tek ülke konumunda. Büyük Bangladeş diasporasından gelen dövizler, döviz rezervlerinin hayati bir kaynağı haline geldi. Bangladeş’te tarım devlet sübvansiyonlarıyla destekleniyor ve gıda üretiminde kendi kendine yeterliliği sağlıyor. Bangladeş ihracata dayalı sanayileşmeyi izlemektedir.

ÖZEL EKONOMİK BÖLGELER SON DERECE CAZİP

■ Bangladeş’teki özel ekonomik bölgeler hakkında bilgi verebilir misiniz?

Bangladeş Hükümeti, 2030 yılına kadar 10 milyon iş yaratmak ve 40 milyar ABD doları değerinde ek ihracat kazancı elde etmek için 100 Ekonomik Bölge (EZ) kurdu. Bangladeş Ekonomik Bölgeler Otoritesi (BEZA), tahmini olarak ülke genelinde 30.000 ha arazisi olan bu bölgeleri geliştirmek için çalışıyor. Bölge geliştirmenin yanı sıra BEZA’nın işlevleri arasında geriye bağlantı endüstrilerinin kurulması yoluyla istihdam fırsatları yaratılması da yer alıyor. BEZA, 2021 yılında 29 milyar ABD doları tutarında yatırım yapacağını doğruladı. Ekim 2022'de açılan ülkenin en büyük Sanayi Bölgesi olan Bangabandhu Sheikh Mujib Shilpa Nagar da dahil olmak üzere beş ekonomik bölgede 14 sanayi fabrikası faaliyet gösteriyor. Bu 14 fabrikanın 875,8 milyon ABD doları halihazırda yatırıma dönüştürülmüş olan 1,2 milyar ABD doları tutarında bir yatırım çekmesi bekleniyor. EZ’ler, dünya çapında kabul görmüş çevresel ve sosyal standartlarla uyumlu olmaları ve çeşitli kazançlı ekonomik teşvikler sunmaları nedeniyle hem yerel hem de yabancı yatırım için son derece cazip merkezlerdir.

Bangladeş Ekonomik Bölgeler Otoritesi (BEZA), Bangladeş’te yabancı yatırımları çekmek için 100 Ekonomik Bölge açtı. Zaten Japonya, Çin, Kore, Butan, Hindistan ve daha birçok ülke özel ekonomik bölgelerini açtılar ve buna göre yatırımlar yaptılar. Bangladeş, Türkiye’ye yatırımcılarınızın fırsatlardan yararlanabileceği özel bir ekonomik bölge önerdi. Özel ekonomik bölgenin avantajı yatırımcılarınızın yatırım yapabilmesi, ucuz işgücü ve mevcut imkanlardan faydalanabilmesidir. Daha sonrasında yatırımlarını kârla birlikte geri alabilirler.

17-35 YAŞ ARASI GENÇLERİN ORANI YÜZDE 52

■ Bangladeş ekonomisinde, yüksek nüfus yanı sıra düşük işçi ücretlerinin sağladığı avantajların dışında ön plana çıkan konular nelerdir?

Bangladeş’in büyük bir tüketici pazarı var. Toplam 17,4 Crore nüfusa sahiptir ve 17-35 yaş arası gençlerin oranı %52'dir. Bu nedenle yerel tüketici pazarı ekonomi açısından önemlidir. Coğrafi durum: Bangladeş ekonomisinin faaliyetleri, iklimi ve coğrafi durumu tarafından iyi bir şekilde desteklenmektedir. Yıllık ortalama sıcaklığı 15- 38°C olup ekonomik faaliyetlere elverişlidir. Verimlidir ve coğrafi olarak elverişli koşullarla kutsanmıştır. Limanlar ve bağlantı: Bangladeş’in biri derin deniz limanı olmak üzere dört deniz limanı vardır. Chittagong Limanı ve Mongla Deniz Limanı köklü deniz limanlarıdır. Geçtiğimiz günlerde Payara Deniz Limanı ve Matarbari Deniz Limanı faaliyete geçti. Bu nedenle Bangladeş ekonomisi en iyi uluslararası liman bağlantısını sunmaktadır. Ayrıca Bangladeş güçlü bir ulusal karayolu, tren ve gemi iletişim ağına sahiptir.

100’ÜN ÜZERİNDE TÜRK FİRMASI HİZMET VERİYOR

■ Türkiye ile Bangladeş arasındaki ekonomik ilişkileri genel olarak değerlendirebilir misiniz?

Bangladeş’in ticari işlemler açısından Türkiye ile ilişkileri canlı, ancak ikili ticaretler bazı karmaşıklıklar nedeniyle beklentilere göre artmadı. Bangladeş, 2022-2023 mali yılında Türkiye’ye 495,81 milyon ABD doları tutarında mal ihraç etti. Bangladeş aynı mali yılda Türkiye’den 380,3 milyon ABD doları değerinde mal ve hammadde ithal etti. Şu anda Bangladeş’te hazır giyim ve tekstil, kimya sanayi, mühendislik, inşaat ve enerji sektörlerinde 15-20 Türk şirketi faaliyet gösteriyor. Bangladeş’te 100’ün üzerinde Türk firması hizmet veriyor.

Bangladeş ile Türkiye arasındaki Askeri Mali İşbirliği Anlaşması kapsamında, Bangladeş ordusu düzenli olarak önemli miktarda askeri nakliye ve lojistik malzemesi tedarik ediyor. Bangladeş Askeri, Polisi ve paramiliter heyetleri, askeri satın almalardan teknoloji/proje keşif misyonu ve eğitimlere kadar çeşitli amaçlarla Türkiye’yi düzenli olarak ziyaret ediyor. Bangladeş, Türkiye’nin hızla büyüyen savunma sanayisi için oldukça potansiyel bir pazar olarak ortaya çıkıyor. İki kardeş ülke, savunma teçhizatı sektöründe ortaya çıkan ittifaktan faydalanabilir. Bangladeş, son dönemde Çok Namlulu Roketatar Sistemi (MLRS) olarak bilinen silah sistemini Türkiye’den temin etti. 

■ Şu anda 1 milyar dolar olan ticaret hacmi nasıl artırılabilir?

Ülkeler arasındaki ticaret ve yatırımların artırılmasıyla ticaret hacmi artırılabilir. Jüt ve jüt ürünleri, hazır giyim, ilaç, plastik, seramik ve deri ürünleri gibi Bangladeş ürünleri Türkiye'de talep görmektedir. Bunlar Türkiye'nin Bangladeş'ten ithalat yapması açısından avantajlı. Öte yandan Türkiye, Bangladeş ekonomik bölgesine yatırım yapabilir. Türkiye, yatırım yapmak, oradan üretim yapmak ve özel ekonomik bölgeden doğrudan ihracat yapmak için Türkiye Özel Ekonomik Bölgesi'ni kurabilir. Türkiye teknik olarak avantajlı bir konuma sahiptir. Böylece Türkiye Bangladeş'te fabrikalar kurabilir ve buradan dünyanın her yerine ihracat yapabilir.

Ayrıca Bangladeş’in emlak ve inşaat sektörü de patlama yaşıyor. Türkiye’nin inşaat teknolojisi çok gelişmiş ve modern. Bu nedenle Türkiye’nin yatırımcıları Bangladeş’in gayrimenkul ve inşaat sektörüne yatırım yapabilir.

Ayrıca Türkiye, Bangladeşli gezginleri ve sağlık turistlerini Türkiye’ye çekebilir. Türkiye’de Bangladeşlilerin ilgisini çeken birçok tarihi ve İslami mekan bulunmaktadır. Bangladeşli orta sınıfın iyi bir kısmı da sağlık turizmi için Singapur ve Tayland’ı ziyaret ediyor. Türkiye’nin hedefi olabilirler.

GÜÇLÜ BİR BÜYÜME VE KALKINMA GEÇMİŞİ VAR

Bangladeş’in mevcut nüfusu, Birleşmiş Milletler’in son verilerine göre 174.104.970 kişidir. BM, 1 Temmuz 2024’teki nüfusun 173.562.000 olduğunu tahmin ediyor. Bangladeş’in güçlü bir büyüme ve kalkınma geçmişi var. Artan ekonomik büyüme - Hızlı nüfus artışı, mevcut işgücü nedeniyle daha fazla mal üretimine ve vergi gelirinin artmasına neden oluyor. Bu artan vergi geliri çevre ve sağlık projelerinde kullanılabilir. Ekonomi, ölçek ekonomilerinden ve artan uzmanlaşmadan yararlanabilir. Nüfus artışının ekonomiye, artan işgücü arzı, artan üretkenlik, artan tüketim ve daha yüksek yaşam kalitesi dahil olmak üzere birçok faydası vardır.

Bağımsızlığından bu yana geçen 50 yılda Bangladeş, 13 sektör arasında dünyanın en iyi 10’u arasında yer alan imrenilecek konumunu sağlama almak için tüm zorlukların üstesinden gelmeyi başardı.

Bu konum, ardı ardına gelen hükümetlerin politika ve kararlarının yanı sıra halkın coşkulu çabaları ile oluşturulmuştur. Sayısız engele rağmen girişimciler, ekonominin üzerinde durduğu gelişen bir özel sektör yarattılar. Ve dünya, ilgili herkesin ortak çabaları sayesinde bu inanılmaz ekonomik büyümeyi hayretle izliyor. Bangladeş’in adı bazı bölgelerde Çin ve Hindistan’ın hemen ardından geliyor. Hatta bazı durumlarda Çin ve Hindistan’ın önüne geçerek zirveye çıkıyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Tarımsal Yayım Departmanı, İhracat Teşvik Bürosu (EPB) ve Bilgi ve İletişim Teknolojileri (ICT) departmanından alınan veriler ve bilgiler, Bangladeş’in farklı alanlarda dünyada ilk 10’daki yerini ortaya koyuyor

■ Doğrudan yatırıma 10 yıl vergi indirimi ve “tek noktadan hizmet” desteği

■ Doğrudan yabancı yatırımlara ne tür teşvikler sağlanıyor?

Yatırımcılar için Mali ve Mali Olmayan olmak üzere iki tür teşvik vardır. Yatırımcılar, yatırımlarının ilk on yılı için Vergi indirimi alırlar. Yatırımcılara yönelik farklı vergi indirimleri bulunmaktadır. Yatırımcılar için Bangladeş, üretimi daha hızlı ilerletmek amacıyla tek noktadan hizmet sunuyor. Ayrıca yabancı yatırımcılara çeşitli vergi muafiyeti kolaylıkları, gümrüksüz ithalat kolaylıkları, damga vergisi muafiyeti, tescil harcı muafiyeti ve daha birçok imkan sağlanmaktadır. Bangladeş 1 milyon dolarlık yatırımla vatandaşlık sunmaktadır.

■ Bangladeş’te yatırım yapmak isteyen Türk girişimcilere ne gibi önerilerde bulunabilirsiniz?

Bangladeş’te Türk yatırımcıya en uygun ve rekabet avantajı sağlayan sektörler şöyle: İnşaat ve gayrimenkul sektörleri, Deri ürünleri işleme sektörü, Hazır giyim sektörü, Gemi inşa endüstrileri ve ilaç sektörü.