Ayçiçeğinde vergiler sıfırlandı yağa indirim, yeme zam geldi

Mehmet HANİFİ GÜLEL/İSTANBUL

Ham ayçiçeği yağı ve çekirdekte gümrük vergilerinin sıfırlanması yağ fiyatlarını olumlu yansırken, hayvancılık sektörüne ise olumsuz yansıdı. Yılbaşından önce ham ayçiçeği yağı ithalatına yüzde ton başına uygulanan 250 dolar ve ayçiçeği çekirdeğine ise yüzde 5 vergi uygulanıyordu. Yılbaşında vergilerin 31 Mayıs 2023’e kadar sıfırlanması çekirdek yerine, yağ ithalatı daha avantajlı hale geldi. Ayçiçek çekirdeği ithalatının yapılmaması ve içerde kırım yapan tesislerin durmasıyla küspe arzında yaşanan sorundan dolayı fiyatları yaklaşık yüzde 10 artırdı. Bu da hayvancılık sektörüne olumsuz yansıyarak yem fiyatlarının artmasını tetiklemesine yol açtı. Sektör temsilcileri, vergi politikalarında istikrarın oluşmasının önemli olduğunu vurguluyor.

İç pazarda yağ fiyatında yüzde 10 ile 15 arasında düşüş bekleniyor

Türkiye’nin yılbaşında ham yağ ve ayçiçeği çekirdeğinde ithalat vergilerinin sıfırlanması ile son 15 günde 150 bin ton ham yağ bağlantısı yapıldığını kaydeden Solventum Yönetim Kurulu Başkanı Onat Angı, Türkiye, normalde aylık 50 ila 60 bin ton ham yağ alımı yaptığını söyledi. İki haftada bu kadar bağlantının yapılması gümrük vergisinin sıfırlanması nedeniyle yapıldığını aktaran Angı, “Türkiye’nin aldığı kararlar yurtdışı piyasalarını da etkiliyor. Yurtdışında fiyatlar yüzde 3 ile 4 oranında arttı. Ham yağın ton fiyatı bin 225 dolardan 1260 dolara kadar yükseltti. Ancak Türkiye’nin alım iştahının azalmasıyla fiyatlar tekrar düşüşe geçti. TMO’nun Geçen hafta yaptığı 24 bin tonluk ihalede Tekirdağ teslim fiyatı bin 219 dolar, İskenderun’a ise bin 229 dolar olarak gerçekleşti.

Bu ihale ile fiyat düşüşü tescillenmiş oldu ve şu anda uluslararası piyasada ham yağ fiyatları bin 230 ile bin 235 seviyesinde işlem görüyor. Marmara teslim fiyatı ton başına 625 dolar olan çekirdek ise yurtiçinde 11 bin 500 lira civarında işlem görmekte. Diğer yandan vergisiz ham yağ fiyatları iç pazarda kilo başı maliyeti 26 TL’den 24 TL’ye düşürdü. Söz konusu yeni bağlantı yapılan mallar geldikçe, şubat ayından sonra raf fiyatlarına yüzde 10 ile 15 arasında yansıması lazım” dedi.

Türkiye’de yaklaşık 50 çekirdek kırıcısının olduğunu ve şu an çekirdek ithalatının yapılmamasından dolayı faaliyetlerini durdurduğunu aktaran Angı, “İç pazarda çiftçinin elinden çekirdek yok, kırıcının ve tüccarın elinde ürün var. Birlikler de ürünü yüksek fiyattan aldı ve bunlar şimdi zarar ediyorlar. Burada kötü etkilenen iki tane sektör var; bir tanesi büyükbaş hayvancılık sektörü. Büyükbaş hayvancılık yapanlar etkilendi ve yem maliyetleri arttı. Küspe fiyatları yüzde 8 ila 10 arasında arttı. Yem fiyatlarının artmasında çekirdek ithalatının durmasıyla küspe üretimde arz sorunu yaşanması tetikledi. Bu durum Türkiye’nin yurtdışından küspe talep etmesiyle fiyatlarda artışa neden oldu” diye konuştu.

Gümrük vergilerinin sıfırlanmasının küspe fiyatları artırdığını, ham yağda ise düşüşe neden olduğuna dikkat çeken Angı, Türkiye’de vergi sıfırlanınca doğal olarak yağ ithal edildiğini belirtti. Türkiye’den normalde aylık 50 bin ton ayçiçeği yağı ihracatının yapıldığı bilgisini veren Angı, “İhracat için zaten yağ ithalatı yapılıyor. Türkiye’nin aylık ihtiyacı 100 bin ton ve son yapılan 150 bin ton bağlantıyla beraber 50 bin ton fazladan yapılmış oldu. Ay sonuna kadar söz konusu rakam 200 bin tona yükselmesi bekleniyor. Bu yapılan alımlar ile mallar nisan ayına kadar yapılan bağlantılar. Alımlar devam edecek ama alım hızı yavaşlar” ifadelerini kullandı.

2022 ithalat faturası 1,7 milyar dolar

Türkiye’nin geçen yıl 1.4 milyon ton ham yağ ithalatı yaptığını bildiren Angı, bunun da 2 milyar dolar ithalat faturasına denk geldiğini açıkladı. Diğer yandan Türkiye’nin yaklaşık 1 milyar dolar da yağ ihracatının bulunduğuna vurgu yapan Angı, “Ham ayçiçek yağında paketleme ve işlemeden sonra yüzde 20 katma değer yaratılıyor. Türkiye’nin 1 milyar doların üzerinde ihracat geliri var. Çekirdekte ise yaklaşık 700 bin ton ithal edildi ve 450 milyon dolarlık ithalat yapıldı. Buna küspe ithalatını da katarsak 600 bin ton civarında ve 300 dolara denk geliyor. Türkiye’nin ayçiçek kompleksinde ithalat faturası toplamda 1.7 milyar dolar” dedi.

ÇEKİRDEK KÜSPESİ YEM FİYATLARINI TETİKLEDİ YEMCİ TMO’DAN UYGUN HAMMADDE TALEP EDİYOR

Son 15 günde küspe fiyatlarında yüzde 8 ile 10 arasında arttığını bildiren Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı Ülkü Karakuş, kontrolsüz bir şekilde gümrük vergilerinin sektörle konuşulmadan düşürülmesi veya kaldırılmasını kabul etmediklerini söyledi. Yem fiyatlarının dünyadan artan fiyatlar ve proteinli yağlı tohumların küspelerin yerine ikame edilen soya ürünlerde yaşanan aksamadan dolayı artış gösterdiğini belirten Karakuş, “Ayçiçek yağında vergi düşürülünce çekirdek ithalatı durdu. Dolayısıyla yurt içindeki çekirdek kırımı yapan fabrikalar çalışmıyor. Yağ sıkılmadığı için küspe arzı azaldı. Son bir haftada yem fiyatlarına gelen zamma küspe etkili oldu. Yılbaşından bu yana ayçiçek küspesinin tonu 330 dolardan 350 dolara çıktı. Soya 590 dolardan 650 dolara bandına yükseldi. Keten tohumu 400 dolardan 430 dolara çıktı. Yine kolza 350’den 380 dolara çıktı. Bu fiyat artışlarının hepsi son 15-20 günde oldu. Öte yandan Rusya küspe ihracatına 1 dolar olan vergiyi 26 dolara çıkardı. Bunların hepsi üst üste geldi” dedi.

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) üreticiye verdiği arpa, buğday ve mısır hammaddelerden yem sektörünün yararlanmadığını ve bu yıl bunu başlatmasını talep eden Karakuş, “Geçen yıl TMO yem sanayicisine hammadde vermedi, biz de istemedik. Yemciler olarak sosyal sorumluluk adı altında geçen yıl besiciler eziliyor diye istemedi. Ama şimdi eğer kaynak varsa ve herkese aynı anda vermesi lazım. Bizler de fiyatları artırmamak için uğraşalım. TMO ya herkese aynı fiyattan verecek ya da besici ve yetiştiricilere verdiği fiyattan yemcilere de verecek. TMO, Besiciye arpanın tonunu 5 bin 250 liradan veriyor, bize ise 5 bin 850’den veriyor. Arpayı TMO’dan alan getiriyor bize 5 bin 850 liradan satıyor. Üreticilere uygun fiyatlarla verilen hammaddelerden, yemcilerde de aynı koşullardan verilmesi lazım. Aksi takdirde bu koşullarda yem fiyatlarını üzerine koymamak mümkün değil. Derdimiz topyekûn enflasyonu önlemek ve herkes kendisine düşen görevi yapması lazım” şeklinde konuştu.