Atık telefon, siber güvenlik sorunu…
Kontrolsüz şekilde çöpe atılan cep telefonu ve bilgisayar gibi elektronik cihazların, çevre güvenliğinin yanı sıra bilgi güvenliği açısından da önemli riskler yaratabileceği belirtiliyor. Atık Yönetimi ve Atıktan Enerji Üreticileri Derneği (TAYED) Genel Başkanı Ali Rıza Öner, “Açık kalmış sosyal medya hesapları, mailler, fotoğraflar ve kişisel bilgiler gibi tüm hayati verilerimiz, bu yolla kötü niyetli kişilerin eline geçebilir” uyarısında bulundu. Öner, Türkiye’nin bu alandaki atık yönetiminin mutlaka geliştirilmesi gerektiğini söyledi.
Mehmet Kaya |MEHMET KAYA/ANKARA
Yazılımlara yönelik olarak uzun süredir farkındalık olan siber güvenlikte, İsrail’in Lübnan’daki Hizbullah tarafından kullanılan çağrı cihazlarına sızarak patlamalarını sağlamasının ardından donanım ve cihazların güvenliği bir kez daha gündeme geldi. Bu alanda güvenlik açıklarından birini de elektronik atıklar oluşturuyor. Kullanımda olan cihazlar yanında, ömrünü tamamladığı için atılan elektronik cihazlar da çeşitli yönlerden önem taşıyor.
Bir grup gazeteciye değerlendirmelerde bulunan Atık Yönetimi ve Atıktan Enerji Üreticileri Derneği (TAYED) Genel Başkanı Ali Rıza Öner, elektronik atıkların kişisel veri güvenliği, çevre kirliliği ve ekonomik değer yönünden önemi bulunduğunu, Türkiye’nin bu alandaki atık yönetiminin mutlaka geliştirilmesi gerektiğini söyledi. TAYED Başkanı Ali Rıza Öner, Türkiye’nin elektronik atık miktarının oldukça yüksek olduğunu ve bunların çok büyük bir kısmının kontrolsüz olarak atıldığını vurguladı.
Kişisel veriler “Dijital Mezarlık”ta yatıyor
Ali Rıza Öner, çöpe atılan elektronik cihazların “dijital mezarlık” olarak anıldığını vurgulayarak, atıkların dijital mezarlık olarak anıldığını ifade ederek, özellikle kişisel veri içeren cihazların dijital mezarlıkta başkalarının eline geçme riskinin ortadan kalkmadığının altını çizdi. Öner, “Genel olarak tüketiciler, veri silme konusunda yeterli bilgi ve bilince sahip olmadığı için çöpe attığımız bir elektronik eşya büyük felaketlere yol açabilir. Açık kalmış sosyal medya hesapları, mailler, galerideki özel resimler, kişisel bilgiler gibi tüm hayati verilerimiz bu yolla kötü niyetli kişilerin eline geçebilir. Bu sebeple yapılacak en iyi şey cihazınızı bir yenileyiciye satmaktır. Bu yenileyici tüm verileri özel araçlarla silecek, cihazı fabrika ayarlarına sıfırlayacak ve sonra yenilenmiş ürün olarak satacaktır” dedi.
Çevre açısından da risk
Elektronik atıkların çok sayıda ağır maden, kimyasal ve polimer içerdiğini, pillerinin de oldukça kirletici olduğunu hatırlatan Ali Rıza Öner, kontrolsüz şekilde çöpe atılmaları halinde ciddi çevre kirliliğine yol açtığını anlattı. Kurşun, kadmiyum, civa gibi ağır ve insanlar için zehirli metallerin elektronik cihazlarda yaygın kullanıldığının altını çizen Öner, “Doğaya karışan bu metaller besin zinciri yoluyla insana ulaşarak insan sağlığını tehdit eder” yorumunu yaptı.
Türkiye elektronik atıkla dünyada 17. sırada
TAYED Başkanı Ali Rıza Öner, “Bir kilogram demir elde etmek için 200 kilogram kayanın işlenmesi gerekirken, sadece 2 kilogramlık elektronik atığın işlenmesi ile aynı miktar elde edilebiliyor. Yine bir kilogram altın elde etmek için 240 milyon kilogram madenin işlenmesi gerekirken, 100 bin kilogram elektronik atığın işlenmesi ile aynı miktar elde edilebiliyor. Elektronik atıkların ekonomiye kazandırılması bu nedenle çok önemli” dedi.
Büyük ve küçük ev aletleri dahil her türden elektronik cihazın, atık olarak ekonomik değeri bulunduğunu da belirten Ali Rıza Öner, bunların belediyelerin yetkilendirdiği kuruluşlara veya lisanslı firmalara ulaştırılmasının büyük önem taşıdığını vurgulayarak, “Çevre lisanslı işleme tesislerinde atık eşyalar sökme, kırma, parçalama, geri kazanım gibi bir dizi işlemden geçirilerek içeriğinde bulunan bakır, alüminyum, altın gibi değerli madenlerin yanı sıra plastik, metal gibi aksamları geri kazanılır. Ağır metaller ve zararlı gazlar bertaraf edilir” diye konuştu.
Dünyada en fazla elektronik atığın yıllık 7 milyon ton ile ABD ve 6 milyon ton ile Çin’de oluştuğunu, bu ülkelerin açık ara önde olduğunu kaydeden Ali Rıza Öner, üçüncü sıradaki Japonya’nın yıllık atık miktarının 2,5 milyon ton olarak bildirildiğini aktardı.
Türkiye’nin yıllık 700 bin ton elektronik atıkla dünyada 17. sırada bulunduğunu kaydeden Öner, bunların çok önemli bir kısmının yeniden kazanıma sokulamadığını, ancak yüzde 10’unun geri dönüşüme dahil edilebildiğini vurgulayarak, “Türkiye ekonomisi 700 bin ton elektronik atıkla yıllık 1 milyar euro’luk kayba uğruyor. Türkiye’de e-atıkların yüzde 20’si büyük ev eşyaları, yüzde 37’si elektrik süpürgesi, tost makinesi gibi küçük ev eşyaları, yüzde 17’si ısıtıcılar, yüzde 15’i laptop, bilgisayar ve notebook’lardan, yüzde 9’u cep telefonları, yüzde 2’si aydınlatma ürünlerinden oluşuyor” yorumlarını yaptı.