Ekonomistler enflasyon verilerini yorumladı: Ateşi düşmüyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ekim 2024 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) verilerini açıkladı. Buna göre enflasyonda aylık artış ekim ayında yüzde 2,88 olurken, yıllık artış yüzde 48,58 olarak açıklandı. Piyasada 2,5 etrafında şekillenen aylık enflasyon beklentilerini üzerinde açıklanan veride, Orta Vadeli Program (OVP) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yılsonu hedeflerinin tutup tutmayacağı incelemeleri de sürüyor.

Ekonomistlerin incelediği enflasyon verisinin detaylarında neler var?

"Beklenen düşüş oranı gerçekleşmiyor"

İktisatçı Mahfi Eğilmez, enflasyon verilerine yönelik yaptığı değerlendirmede, beklenen düşüşün görülemediğini şu şekilde yorumladı:  

"Yıllık enflasyon Ekim ayı itibarıyla yüzde 48,58'e geriledi. Beklenen düşüş oranı gerçekleşmiyor. Demek ki tüketici güveni artıyor görünse de beklentiler hala olumsuz."

Enflasyon hedeflerinde sapma

Prof. Dr. Ali Hakan Kara, İTO ve TÜİK verilerini karşılaştırdığı yorumunda, “Genel seçimlerden bu yana TÜİK ve İTO fiyat endeksleri. 15 aylık birikimli fark %5,8. İki endeksin içeriğinin epey farklı olduğunu da düşünürsek son dönemde ölçümde ciddi sorun var diyemeyiz” derken, IMF’nin verilerindeki en yüksek enflasyona sahip ülkeler sıralamasında Türkiye’nin yükselişine de dikkat çekti. Yılsonu hedeflerine yönelik ise Kara’nın değerlendirmesi şu şekilde oldu:

“Bugünkü enflasyon verisinden sonra bu yılı %44 civarında kapatacağımız belli oldu. OVP’de bu yılın hedefi %33’tü. Böylece hedefin 1/3 oranında üzerinde kalmış olacağız. Üstelik bu sapmayı döviz kurunun ve petrol fiyatlarının tahminlerden daha düşük olduğu bir yılda yaşadık.”

“Enflasyon sadece yüksek faizle çözülemeyecek”

Dr. Burcu Aydın, üretici fiyatlarında, “Ekim ayında üretici fiyatlarını, enerji ve tütün ürünleri aşağı çekerken, tüketim malları (gıda, dayanıklı ve dayanıksız) arttırdı. Tüketim malları üretici fiyatlarındaki artış, izleyen aylarda tüketici enflasyonuna da yansıyacaktır” yorumunu yaparken, TÜFE değerlendirmesinde de şunları ifade etti:

“Tüketici fiyatlarını ekim ayında giyim-ayakkabı, gıda ve konut fiyatları yukarı çekti (sepettteki ağırlığına göre) Gıda ve konut fiyatlarındaki yüksek artış, enflasyonun sadece yüksek faizle çözülemeyeceğinin göstergesi oldu.”

“Enflasyon yavaş düşüyor”

Prof. Dr. Ensar Yılmaz, enflasyondaki düşüşün yavaş olmasının nedenlerini şu şekilde sıraladı:

“Enflasyon yavaş düşüyor:

(a) Talep düşse bile firmalar hala yüksek enflasyon düzeyinin verdiği momentum ile fiyatlarını maliyetten bağımsız bir şekilde yükseltiyorlar.

(b) Bu tür fiyat davranışları özellikle hizmet sektöründe kendisini daha fazla gösteriyor.

(c) Gelir dağılımındaki geleneksel çarpıklık ve bunun daha da bozulması ile oluşan ikili-talep formasyonu toplam talebin daha fazla düşmesini engelliyor.

(d) Yüksek faiz finansman maliyetlerini artıran bir olgu. Bu da firmaların fiyatlarını artırmaları için bir gerekçe sunuyor.

(e) Enflasyon üzerindeki ithalat kanalının da hala çok açık olduğu görülüyor. İkili-talep yapısının özellikle bu kanal üzerinden de yaygın bir etki alanı var.”

“Hizmet enflasyonu düşmeden enflasyonu düşüremezsin”

Dr. İsmet Demirkol, enflasyon verilerindeki değerlendirmesinde, şu yorumda bulundu:

“Hizmet enflasyonu düşmeden, enerjide dışa bağımlılık azalmadan, arz fazlası olmadan enflasyonu düşüremezsin. Yüksek teknoloji ihracatını artırmadan, cari fazla veremezsin. Ekim aylık enflasyon: yüzde 2,88, ekim yıllık enflasyon: yüzde 48,58”

"Makas yeniden açılmaya başladı"

Dr. Osman Berke Duvan da İTO ve TÜİK farkına değindi:

“Enflasyon verilerinde İTO ve TÜİK arasındaki makas son üç aydır yeniden açılmaya başladı. 12 Aylık enflasyon: Ağustos: İTO->%61,57 TÜİK->%51,97 Fark: 9,6 puan Eylül: İTO->%59,18 TÜİK->%49,38 Fark: 9,8 puan Ekim: İTO->%59,10 TÜİK->%48,58 Fark: 10,52 puan”

“Enflasyonun ateşi düşmüyor”

Prof. Dr. Mehmet Şişman, enflasyondaki düşüşün istenilen düzeyde olmadığını şu verilerle değerlendirdi:

“2024 enflasyonu 2023'ün üstünde; %62,02 (Kira için). Ekim tüfe %2,88 yüksek geldi. Cezalar için yeniden değerleme oranı%43,93 Üfe aylık düşüyor (%1,29), gıda aylık (%4,33) ve giyim ve ayakkabı (%14,32) çok yüksek. Özetle enflasyonun ateşi düşmüyor.”

"Enflasyon durdurulamıyor!"

Doç. Dr. Ümit Akçay, enflasyondaki düşüşün beklenen ve istenen hızda olmamasını şu şekilde anlattı:    

"-Döviz artmıyor, -Ücretler baskılanıyor, -Küresel konjonktür olumlu (petrol, hammadde fiyatları düşük) -İç talep zayıf (ancak üst gelir gruplarının talebi sürüyor, hatta yüksek faiz nedeniyle artıyor), - Ancak enflasyon durdurulamıyor! Fiyat belirleme gücü olan firmalara dokunmadıkça, milletin sırtına binen yük artıyor."

“Enflasyon çok daha yapışkan olduğunu kanıtlıyor”

Timothy Ash de Türkiye ekim ayı enflasyonuna yönelik faiz indirimi yorumu yaptı:

“Ekim ayı enflasyon baskısı hayal kırıklığı yaratıyor, yıllık düşüş gösteriyor ancak sadece %48,58'e ve aylık artış hala %2,88'de ve dik. Enflasyon TCMB'den çok daha yapışkan olduğunu kanıtlıyor ve bu da politika oranlarını erken düşürmeyi zorlaştırıyor.”