Asgari ücrette enflasyon çıkmazı! Doç. Dr. Denizcan Kutlu: Maaşlar ortalama ücret halini alıyor, bu eğilim güçlenecek

Yıl sonu yaklaşılırken Türkiye’nin gündeminde ‘Asgari Ücret’ var. Çalışanların tümünü doğrudan ilgilendiren yüz binlerce kişiyi de dolaylı olarak ilgilendiren asgari ücret işçi, işveren ve hükümet temsilcilerinin bir araya geleceği görüşmelerle netlik kazanacak.

Asgari ücrette 'enflasyon çıkmazı' zam kapılarını kapatmıştı

Bu yıl yapılan artışta ‘tek zam’ politikasına geri dönülmesi, sayıları milyonları bulan çalışan kesimin maaşlarının enflasyon karşısında erimesine neden olmuştu. Temmuz ayından önce ikinci zam taleplerine rağmen asgari ücretlinin enflasyon iyileştirmesine yönelik beklentilerine kapılar kapatılmıştı. Ücret artışının enflasyonu tetikleyebileceği söylemleri ve önceliğin ‘enflasyonu düşürmek’ olduğu hükümet kanadında sık sık dile getirilmişti.

Zam masasından beklentiler yüksek

Aralık ayında başlayacak görüşmelerde işçi tarafı, tek zam üzerinden, enflasyon ve alım gücü de dahil olmak üzere pazarlıklara başlamak istiyor. Siyasiler de beklentilerini 30 bin seviyesine çıkardı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda belirlenecek ücret artışı için çalışanlar ise alım gücünü koruyacak bir zam için aralık ayını bekliyor. İşveren kesimi ise yüzde 25 üzerinde yapılacak artışın maliyetleri artıracağını ve iş piyasasını etkileyebileceğini düşünüyor.     

Bu yıl ‘ileriye dönük beklentilere göre zam’ tartışmaları damga vuracak

Geçen yıl ‘asgari ücrete yıl içerisinde tek zam’ gündemiyle başlayan tartışmalar bu yıl yerini ‘ileriye dönük beklentilere göre zam’ tartışmalarına bıraktı. Yüksek enflasyonun sorumlusu olarak ücret artışlarını gören ekonomi yönetimini çoğu siyasi ‘hükümetin enflasyonla mücadelesini ücret artışlarını baskılamak’ olarak gösteriyor.  ‘Asgaride eşitleme’ politikaları sık sık bazı kesimlerce eleştiriliyor. Bu yıl yapılmayan ikinci zammın da çalışanların yoksullaşmasına neden olduğu söylemleri de sıklıkla dile getiriliyor.

Türkiye’den düşük asgari ücret uygulayan ülke sayısı 4

2013’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 14 ülke varken, 2023 yılı sonunda sadece 4 ülke kaldı. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler Makedonya, Arnavutluk, Bulgaristan ve Sırbistan olarak sıralanıyor. 

Asgari ücretin artış hızı Avrupa’nın çok gerisinde

Türkiye’de asgari ücretin ortalama yıllık artış hızının da pek çok Avrupa ülkesinden düşük olduğu dikkati çekiyor. Türkiye’de avro cinsinden asgari ücret son 10 yılda (2013-2023) yıllık ortalama yüzde 1,6 oranında arttı. Türkiye’de 2013’te 405 avro olan brüt asgari ücret, 2023 yılında 474 avroya çıktıb Asgari ücret 2013-2023 arasında Romanya’da yıllık ortalama yüzde 12,9, Litvanya’da yüzde 11,2 ve Bulgaristan’da ise yüzde 9,7 oranında arttı.

 Doç. Dr. Kutlu: Asgari ücret ‘ortalama ücret’ oldu, bu eğilim daha da güçlenecek

Ücretleri ‘asgaride eşitleme’ politikaları ile ilgili Birgün Gazetesi’ne konuşan Doç. Dr. Denizcan Kutlu, asgari ücret ile ilgili beklentileri dikkat çekerek kritik noktalara değindi. Kutlu, “Asgari ücret, ortalama ücret halini alıyor ve bu eğilim güçlenecek” dedi.

 “Asgari ücret yoksulluk ücreti halini almış durumda”

Sosyal politika uzmanı Doç. Dr. Denizcan Kutlu, Avrupa’da asgari ücretin kısıtlı bir olgu olmasının yanında miktar olarak da Türkiye’ye göre yüksek olduğuna dikkat çekiyor.  Kutlu, “Asgari ücret, Türkiye’de çalışma yaşamının en ağırlıklı konularından biri oldu. Çünkü ücretleri etrafında toplayan adeta bir mıknatıs gibi ortalama ücret halini alıyor” diyor ve ekliyor: 

“Sanılmasın ki asgari ücretin üzerindeki ücretlerle ve emeklilerin bir bölümüyle de arasındaki makas çok geniş. Kayıtdışı istihdamı da düşündüğümüzde asgari ücrete, yüzde 5-10 altında ve üstünde komşu ücret alanlar tahminen yüzde 40-50 bandında ki bu 8-9 milyona denk gelir. Yakın ücret yüzde 20 olarak ve hele ki sadece özel sektör temel alınırsa bu kitle daha da büyür. Bu kesimlerin yaşam ve geçim kalıbının da asgari ücretlilerden çok da farklı olduğunu ileri sürmek güç. O nedenle sadece asgari ücrete bakmak da yanıltıcı olur. Zira asgari ücret de bir yoksulluk ücreti halini almış durumda.” 

“Sosyal devlet ilkesi yerle bir edildi”

Asgari ücretin ortalama ücret halini almasıyla temel sosyal politika ve sosyal devlet ilkesinin de yerle bir edildiğine vurgu yapan Kutlu, “Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun adı, gerçek yaşamla uyumlu bir biçimde Ortalama Ücret Tespit Komisyonu olarak değiştirilse yeridir” ifadelerini kullanıyor.

“Asgari ücret kimsenin ölmediği ama, ölüm gibi bir yaşamdır”

Kutlu asgari ücretin belirlenmesi konusunda şunları söyledi:

“Ankara Üniversitesi SBF’nin rahmetli hocalarından Prof. Dr. Pars Esin, 'Sosyal politika aracılığıyla yaşam biçiminin geçinip gitmekten daha önemli olduğu hakkındaki inancın ileri sürüldüğünü' yazmıştı. Şu an geniş kitleler açısından bırakalım fiziksel ve kültürel gelişimin sağlanabileceği insanca bir yaşam biçimi oluşturmayı, geçinip gitmek dahi, ifadenin olumlu çağrışımı bakımından geçerli değildir. Sağlıklı barınma ve gıdaya erişimin kısıtlanması, iş güvencesinin kaybolması, kamusal sağlık ve eğitim hizmetlerinin erozyonu ve tümden bir sınıfsal, sosyal eşitsizlik ve güvencesizlik asgari ve civar ücretli yaşamı bütünleyen etmenlerdir. Çalışan yoksullarsa bu yapının birleşik ekonomik ve politik basıncı altında yaşamlarını sürdürme gayesindedir. Şair, 'Ölüm gibi bir şey oldu, ama kimse ölmedi' demişti. Asgari ve ona komşu ücretli yaşam da belki kimsenin ölmediği ama, ölüm gibi bir yaşamdır. Asgari ücreti, en geniş toplu sözleşmesi haline getirecek örgütlü talepler ve güçlü ve bağımsız sendikacılık oluşmadığı sürece bu eğilimin bir kısır döngü halinde derinleşeceğini öngörebiliriz.”